მე, რებეკა ო’ბრაიენი

რებეკა ო'ბრაიენი თითქმის 30 წელია, ბრიტანელი რეჟისორის, კენ ლოუჩის პროდიუსერია. მასთან პირველივე ხანმოკლე დიალოგის დროს ხვდები, რომ გაცილებით მნიშვნელოვანი ფიგურაა კენ ლოუჩისთვის, ვიდრე მხოლოდ მისი ფილმების პროდიუსერი. რებეკას პასუხებიც ინდიგოს კითხვებზე მანიფესტივით ჟღერს. ისიც ზუსტად ისე უბრაზდება სისტემას, როგორც მისი მეგობარი კენი. კინოს, რომელსაც მეგობარ სცენარისტ პოლ ლავერტისთან ერთად აკეთებენ, აღიქვამენ ასპარეზად მათთვის, ვისაც გამოჩენა და ხმის ამაღლება ყველაზე მეტად სჭირდება. კინო კენ ლოუჩისა და რებეკა ო'ბრაიენისთვის ასპარეზია სისტემისგან დაჩაგრულებისთვის.

რებეკა ო'ბრაიენი წელს თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალის სტუმარი იყო.

ინდიგო: კენ ლოუჩის ფილმების უმრავლესობა მუშათა კლასს და მათ ცხოვრებას ეხება. თუმცა, ფილმებს ფესტივალებზეც და კინოთეატრებშიც, მუშათა კლასის ნაცვლად, უფრო საშუალო და მაღალი კლასი უყურებს. ვისთვის იღებთ ფილმებს და თქვენ როგორ საზღვრავთ თქვენსავე აუდიტორიას?

რებეკა: არტჰაუს სამყარო საშუალო კლასის სამყაროა, მუშათა კლასის ადამიანებს არ აქვთ წვდომა ამგვარ ფილმებზე. თუმცა, „მე, დანიელ ბლეიკის“ შემთხვევაში სხვაგვარად იყო. შესანიშნავი გამოხმაურება გვქონდა. ბრიტანელ დისტრიბუტორებს ვთხოვეთ და პრემიერის შემდეგ გავმართეთ ჩვენებები, რომლებზეც ბილეთი სიმბოლურ ფასად იყიდებოდა. ექვსი ათასამდე ასეთი ჩვენება მოეწყო ბრიტანეთში, ძირითადად, სწორედ მუშათა კლასის აუდიტორიისთვის. და ამ კონკრეტულ ფილმზე ასე ვიპოვეთ გზა ჩვენს მაყურებლამდე, რომელთა დიდი ნაწილიც ალბათ ბუნებრივად აიგივებდა საკუთარ თავს დანიელ ბლეიკთან. რასაკვირველია, გვინდა, რომ კენის ფილმები ყველამ ნახოს, მაგრამ, სამწუხაროდ, კინო ასე მუშაობს. ერთადერთი, ის მაინც არის კარგი, რომ საშუალო ფენა იქმნის წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ როგორ ცხოვრობს დანარჩენი სამყარო. არა მგონია, ფილმები პირდაპირი გაგებით ცვლიდნენ რეალობას, მაგრამ მათ ნამდვილად აქვთ უნარი, დისკუსიები და ტაბუდადებულ თემებზე მსჯელობა წაახალისონ. ცვლილებებს შემდეგ სწორედ ეს პროცესი იწვევს.

ინდიგო: კენ ლოუჩს და მის ფილმებს ხშირად აკრიტიკებენ ზედმეტი პოლიტიკურობისა და, შესაბამისად, ნაკლები არტისტულობის გამო. თქვენი აზრით, თუ არის შესაძლებელი ხელოვნების ნიმუშის დაცლა პოლიტიკურ-სოციალური კონტექსტისგან?

რებეკა: კენის ფილმები ძალიან სპეციფიკურ პრობლემებზეა, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ მათში არ არის ხელოვნება. იმისთვის, რომ მაყურებლამდე მიიტანო შენი სათქმელი, ბევრი უნდა იფიქრო და იშრომო და, საბოლოოდ, მსახიობებს სწორედ შენ შეაძლებინო, რომ ფილმში სიმართლის ჩვენება შეძლონ. ჩემთვის სწორედ ეს არის ხელოვნება. ასეთია კენ ლოუჩის გზაც და თუ ვიღაცები ფიქრობენ, რომ მის ფილმებში ხელოვნება არ არის, სულ არ გვადარდებს.

ინდიგო: ერთ-ერთ ინტერვიუში კენ ლოუჩი აკრიტიკებს ბრიტანულ სატელევიზიო შოუებს და ამბობს, რომ ასეთი ნამუშევრები „ადამიანის ტვინს ძილს ჰგვრის“. თქვენ რა წარმოდგენის ხართ ე.წ. გასართობ კინოზე?

რებეკა: მე მას „ზარმაც კინოს“ ვეძახი. ანუ, მივიჩნევ, რომ გასართობი კინოც კინოა, უბრალოდ, ის აუდიტორიას ღლის. პოპკორნივითაა ასეთი კინო და ყველა ვხედავთ იმასაც, თუ როგორ ზარმაცდება ჰოლივუდი; სულ ძველ ამბებს ჰყვებიან, ყველაფერს თავიდან იმეორებენ. მათი მთავარი მიზანი ადამიანების გაბედნიერება ან საგონებელში ჩაგდება კი არაა, არამედ მარტივად – ფულის შოვნა და ამისთვის ერთ კონკრეტულ ფორმულას მიჰყვებიან. კინო იქ ბიზნესია და ამგვარ კინოსაც აქვს თავისი ადგილი. უბრალოდ, სამყაროს წონასწორობისთვისვე სჯობს, ცოტა მეტად ვავარჯიშოთ გონება.

ინდიგო: ხომ არ ფიქრობთ, რომ მოჭარბებული ჰეროიზმი, რომელსაც კენ ლოუჩის ფილმებში ვხვდებით, როგორღაც სიღარიბის რომანტიზებას ახდენს?

რებეკა: ჩემი აზრით, დაჩაგრულ ფენას უნდა ჰქონდეს ხმაც და უფლებაც, რომ ალაპარაკდეს. თუმცა ძალიან ცოტაა ადგილი, სადაც ეს შეუძლიათ. ისინი, ვინც მათზე კარგად ცხოვრობს, ეჭვის თვალით უყურებს არა მარტო მათს უნარებს, არამედ – ინტელექტსაც. ჩემი გამოცდილებით კი, ადამიანებს მუშათა კლასიდან, შეუძლიათ, იმდენივე და უფრო მეტი მისცენ საზოგადოებას, რამდენსაც მდიდრები აძლევენ. ამ სიმართლეს მდიდრები არ აღიარებენ და თუ ჩვენი ფილმები უსამართლობის მსხვერპლთა ჰეროიზაციას ახდენენ, ესე იგი, სწორად ვიქცევით.

ინდიგო: ცნობილი ფილოსოფოსი ზიგმუნდ ბაუმანი თავის ნაშრომში „თხევადი მოდერნულობა“ წერს, რომ „ღარიბები ყოველთვის ჩვენთან იქნებიან“, რაშიც გულისხმობს იმას, რომ ნებისმიერ საზოგადოებაში ყოველთვის იქნება ვიღაც ისეთი, ვინც ღარიბად სხვას აღიქვამს; რომ ადამიანების ამგვარ დაყოფას საზოგადოება თვითონვე ირჩევს. ფიქრობთ, რომ ამ კლასიფიკაციას წინააღმდეგობა უნდა გავუწიოთ?

რებეკა: სხვებზე მდიდრები და სხვებზე ღარიბები ყოველთვის არსებობდნენ. მთავარია, იმ უფსკრულის ამოვსებაზე ვიზრუნოთ, რაც მათ შორისაა. ახლა კი, ჯერჯერობით, პირიქითაა – უთანასწორობის უფსკრული სულ უფრო ღრმავდება. მაგალითად, ბრიტანეთში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ და თვით ვიქტორიანულ ეპოქაშიც კი, განსხვავება მდიდრებსა და ღარიბებს შორის გაცილებით პატარა იყო. ჩემთვის თანასწორობას არ აქვს ალტერნატივა. თუმცა, ამავე დროს, ვაცნობიერებ ადამიანური ბუნების უდიდეს ტრაგედიას, მუდმივი კონკურენციისა და სხვაზე უპირატესობის მოპოვებისკენ იყოს მიდრეკილი. ახლა დიდ ბრიტანეთში გაცილებით მეტი მათხოვარია, ვიდრე 20 წლის წინ იყო და მგონია, რომ სწორედ ეს არის სისტემის მოშლის ნიშანი. თბილისშიც უამრავი მათხოვარი დავინახე ქუჩაში. ამასთან შეგუება არ შეიძლება.

ინდიგო: ჩვენთან დიდი მსჯელობა იყო იმაზე, თუ რაზეა სინამდვილეში „მე, დანიელ ბლეიკი“. ნაწილი ამბობდა, რომ ეს არ არის მემარცხენე ფილმი, არამედ უფრო იმ ბიუროკრატიის კრიტიკაა, რომელიც მემარცხენე მთავრობის პირობებში გაჩნდა. თქვენ როგორ ფიქრობთ?

რებეკა:

ბიუროკრატია ნებისმიერი სისტემის პირობებში შეიძლება არსებობდეს, „მე, დანიელ ბლეიკის“ შემთხვევაში კი, ის ადამიანების გარიყვის ინსტრუმენტია. ამ ფილმში ბიუროკრატიული სისტემა უბრალოდ ატყუებს ადამიანს, აფერხებს, ცხოვრებას ურთულებს მას, ვინც დახმარებას სისტემისგან ეძებს.

ასეთი ბიუროკრატია კი შეიძლება არსებობდეს ყველანაირი მთავრობის პირობებში. „მე, დანიელ ბლეიკი“ უფრო იმ სისტემის კრიტიკაა, რომელიც ადამიანებს სასტიკად ექცევა.

ინდიგო: კენ ლოუჩი და მისი გუნდი ცოტა ხნის წინ შეუერთდა ისრაელის წინააღმდეგ მიმართულ კულტურულ ბოიკოტს პალესტინელი ხალხის მხარდასაჭერად. თქვენც იყავით მათ შორის. რისთვის სჭირდება არტისტს მსგავსი აქტივიზმი?

რებეკა: მჯერა, რომ ამგვარ ბოიკოტს ხალხმა შეიძლება მოუსმინოს. უამრავი გამოხმაურება მოჰყვა „რადიოჰედის“ და ნიკ ქეივის ისრაელში ვიზიტს და სწორედ ამ გამოხმაურების გამო გახდნენ ისინი იძულებულნი, თავი გაემართლებინათ და აეხსნათ, თუ რატომ მიდიან იქ, სადაც სხვებს ჩასვლის საშუალება არ აქვთ.

ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ კულტურული ბოიკოტი შენარჩუნდეს. ის, რაც პალესტინაში ხდება, უბრალოდ გეოგრაფიული სიგიჟეა. მეტიც, ბოიკოტი ერთადერთი გზა მგონია, რომ პალესტინური თემის მხარდაჭერა მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრებმა ადამიანებმა გაბედულად შეძლონ.

ინდიგო: „მე, დანიელ ბლეიკის“ შემდეგ თქვენი სააზროვნო/საფიქრალი არეალი ხომ არ შეიცვალა, რაც შესაძლოა ახალ პროექტზე აისახოს?

რებეკა: კენი უკვე 81 წლისაა. გამართლება იქნება, კიდევ ერთი ფილმის გადაღება შევძლოთ, რადგან მის ასაკში არა მხოლოდ ფიზიკურად, გონებრივადაც რთულია სრულიად ახალი ნამუშევრის შექმნა. თუმცა, აი, გვყავს პოლ ლავერტი – არაჩვეულებრივი სცენარისტი, რომელმაც რამდენიმე დღის წინ სულ ახალი სცენარი დამიტოვა სამუშაო მაგიდაზე. იქნებ, შევძლოთ კიდეც კენთან ერთად მუშაობა.