მონადირეები და შემგროვებლები

საუბარი ანდრეი ზვიაგინცევთან ჩაწერილია პროექტ „თანამედროვე კინოს დიდოსტატების“ ფარგლებში  

შ.პ. ანდრეი, ლიბერალური საზოგადოება, სხვათა შორის, აქ, საქართველოშიც, მუდმივად ცდილობს თქვენი ხელოვნების პოლიტიზებას. პირველი კითხვა პუტინის ეპოქას ეხება ხოლმე – „უსიყვარულობა“, როგორც რუსეთის დიაგნოზი და ა.შ. და ამაზე თქვენ პასუხობთ, რომ მთელი ყურადღების პოლიტიკურზე გადატანით ჩვენ ვკარგავთ იმას, რაც უნივერსალურია. თქვენს ფილმებთან მიმართებით, ბოლომდე გეთანხმებით. ჩემი ერთადერთი პოლიტიკური შეკითხვა კი ასეთია: გესმით თუ არა პოლიტიზების ამ სურვილის? როგორ ახსნიდით სურვილს, რომ მუდმივად გესაუბრონ, მხოლოდ როგორც რუსული საზოგადოების კრიტიკოსს? 

ა.ზ. მეჩვენება, რომ ეს პორტრეტის დასრულების გაცნობიერებული თუ სულაც გაუცნობიერებელი სურვილია. კიდევ ერთხელ რომ გაიგონო, რომ დიახ, პუტინის რუსეთი ბოროტებაა. მეჩვენება, რომ სწორედ ესაა საქმე. 

შ.პ. და არ დატოვონ გზები, რომლებიც კიდევ უნდა იკვლიო...

ა.ზ. ეს კონტექსტზე უარის თქმაა – ჩვენ ხომ ძალიან პოლიტიზებულები ვართ. მე ვაკვირდები დასავლურ საზოგადოებას, რომელიც ძალიან პოლიტიზებულია. მაგრამ მე თვითონ პოლიტიკა არასდროს მაინტერესებდა. არ ვკითხულობდი გაზეთებს. ჩემთვის სრულიად ნათელი, გასაგები იყო, რომ ჩვენს ქვეყანაში, ჩვენს პირობებში, ჩვენი მენტალიტეტით, ვერასდროს ვიქნებოდით თავისუფალი საზოგადოება. ეს მანამდე არ მოხდება, სანამ ადამიანების მნიშვნელოვანი რაოდენობა არ გაიაზრებს რესპუბლიკანიზმს, სამყაროს ლიბერტარიანულ ხედვას, ადამიანის თავისუფლების, სოციალური ინსტიტუტებისგან თავისუფლების სიკეთეს. იქამდე კი ასე გავაგრძელებთ არჩევნებზე სიარულს და წინასწარ გვეცოდინება შედეგი. არჩევნებში მონაწილეობა არასდროს მიმიღია, რადგან არ მჯერა, რომ ჩემს ხმას რაიმე მნიშვნელობა აქვს. და როცა იუთუბზე ხედავ, რას უშვრებიან შენს ხმას – შენსას თუ სხვისას – ყველა ილუზია გეფანტება და ეს უბრალოდ აღარ გაინტერესებს. 

შეუძლებელია, საკუთარი გამონათქვამები ამ ფონზე რაიმე კონტექსტში არ მოათავსო... ახლა უკვე კინოზე ვსაუბრობ. ტელევიზორი კი არა მხოლოდ რუსეთში, არამედ საერთოდ, მსოფლიოში, ერთგვარი „შინაური“ ორაკულია, ცხოველი, რომელიც მუდმივად ითხოვს მსხვერპლს. მუდმივად უნდა შესწირო საკუთარი ენერგია, მისცე სასიცოცხლო ძალა, სისხლი... ამ მოლოქს, რომელიც ღეჭავს და ღეჭავს პოლიტიკურ საკითხებს. 

შ.პ. თქვენს ფილმებში ტელევიზორი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. 

ა.ზ. იცით, ათი წლის წინ ტელევიზორი გადავაგდე. ბინიდან ბინაში გადავდიოდი, ტელევიზორი კი არ მქონდა. ერთ ბინაში ცოლთან ერთად თორმეტი წელი ვცხოვრობდი. ეს ბოლო წელია, რომ უკვე ჩვენი საკუთარი გვაქვს. აი, დაახლოებით ათი წლის წინ კი ისეთი ბინა დავიქირავეთ, სადაც არ იყო ტელევიზორი, და მთელი წელი ვიცხოვრეთ ბედნიერად. უბრალოდ, გადავწყვიტეთ, რომ არ გვექნება და მორჩა. მერე ბავშვი გაჩნდა... 

კიდევ ერთ ამბავს მოგიყვებით: ჩემი შვილი, პეტია, ახლა ცხრა წლისაა, ისეთ პირობებში იზრდებოდა, სადაც არ იყო ეს კონტექსტი. ჩვენ არასდროს ვსაუბრობთ ამ თემებზე, თუ ვსაუბრობთ – მხოლოდ მეგობრების წრეში, სადაც, ბავშვები არ არიან. ჰოდა, გახდა პეტია შვიდი წლის და წავიდა სკოლაში. იარა ერთი კვირა, ორშაბათს ისევ უნდა წავიდეს და კვირა საღამოს ვეუბნები: აბა, მომიყევი, რა ხდება იქ, რას გასწავლიან? ის კი ამბობს: ჩვენ წითელი მოედანი გვაქვს მოსკოვში, და ზოოპარკი, და კიდევ კარგი პრეზიდენტი გვყავს – პუტინი. ეს სახელი გაგონილიც არ ჰქონდა. მივიდა სკოლაში და გაიგონა. ესეც ხომ მარკერია. სკოლაში, შვიდი წლის ასაკში, ბავშვს თავში უჭედავენ იმ აზრს, რომ პუტინი კარგი პრეზიდენტია. საბედნიეროდ, პეტიას ძიძამ ფრანგული ასწავლა და ფრანგულ კოლეჯში შევიდა. ყველა საგანს ფრანგულად ასწავლიან და, რა თქმა უნდა, იქ პუტინი არავის ახსენდება. 

შ.პ. თუ თქვენ გიწოდებთ მხოლოდ რეჟისორს, რომელიც რუსული საზოგადოების კრიტიკოსია, ეს არ იქნება საკმარისი. 

ა.ზ. გეთანხმებით. ესაა ცნობიერების პოლიტიზება. ეს მხოლოდ ცხოვრების ნაწილია. როგორც ცისარტყელას შვიდ ფერში... ყოველთვის არის სპექტრში ასეთი ფერი, რადგან პროცესის ნაწილია, მაგრამ არა – მთავარი, განმსაზღვრელი. 

შ.პ. მინდა, ბიოგრაფიული ფაქტები გავიხსენო და გკითხოთ: რა გავლენა ჰქონდა, ან აქვს, ამ ფაქტებს თქვენს ხელოვნებაზე? თქვენ ნოვოსიბირსკიდან ხართ და არ ხართ მოსკოველი, არც პეტერბურგელი. ცხოვრების დიდი ნაწილი ნოვოსიბირსკში გაატარეთ. სამსახიობო ხელოვნებას სწავლობდით და აღიარებასა თუ წარმატებას გვიან მიაღწიეთ. 39 წლის იყავით. მსახიობობა, ნაგვიანევი აღიარება და ნოვოსიბირსკი – თვლით, რომ სწორედ ეს ბიოგრაფიული ფაქტები ახდენს გავლენას იმაზე, თუ როგორ აღიქვამთ კინოს? 

ა.ზ. ნოვოსიბირსკი... არც ვიცი, აქ რა კავშირი უნდა იყოს. პერიფერია, პერიფერიული ხედვა. ნოვოსიბირსკში თავს ცენტრში ვგრძნობდი, რადგან იმ გარემოში მოვხვდი, რომელზეც ყოველთვის ვოცნებობდი. ჰუმანიტართა გარემო – ხელოვნების, შემოქმედების, წიგნების კითხვის... და ოცდაოთხსაათიანი სიფხიზლის. თეატრალური ინსტიტუტიდან შუაღამისას მივდიოდით. სულ ხელოვნებით ვიყავით მოცულები. ერთადერთხელ ვიგრძენი, რომ რაღაც მართლაც არ ვიცი. ფილმი ვნახე ალ პაჩინოს მონაწილეობით და მივხვდი, რომ მე ასე არ შემეძლო. ეს იყო „ნასესხები სიცოცხლე“, რემარკის რომანის მიხედვით გადაღებული ფილმი, ავტომრბოლელზე. მივხვდი, რომ წარმოდგენა არ მქონდა, როგორ აკეთებდა ამას ალ პაჩინო. არადა, უკვე ვამთავრებდი სასწავლებელს, ბოლო კურსზე ვიყავი. თითქმის უკვე ჩამოყალიბებული არტისტი. მაშინ გადავწყვიტე გაქცევა. მინდოდა, მესწავლა და მეტი გამეგო – როგორია სხვა ხედვა, სხვა სკოლა. ნოვოსიბირსკში 1980-84 წლებში ვსწავლობდი, მე-2 თუ მე-3 კურსზე კი მივხვდი, აქ მე ამას არ მასწავლიან-მეთქი. ბნელი წლები იყო, 82 წლის ოქტომბერში მოკვდა ბრეჟნევი და ორომტრიალიც დაიწყო, ერთმანეთს რომ ენაცვლებოდნენ ვიღაცები... ლოს ანჯელესი, ლი სტრასბერგის ნიუიორკული კინოსკოლა – ამაზეც შეიძლებოდა ოცნება, ოღონდ ჩვენ არაფერი ვიცოდით. აი, მე ვიცოდი, რომ მინდოდა, მოსკოვში წავსულიყავი და იქ მესწავლა. მაშინ ვიგრძენი, რომ ეს იყო ადგილი, სადაც მეტი იცოდნენ. 

შ.პ. და დაგვიანებული წარმატება? 

ა.ზ. 1990 წელს დავამთავრე მოსკოვის თეატრალური ხელოვნების ინსტიტუტი. მეორე სამსახიობო ფაკულტეტი. რატომღაც, ცხოვრების ათი წელი შევწირე სამსახიობო კურსს. თუმცა, 90-ში დიპლომი რომ ავიღე, თეატრში არ წავედი. უარი ვთქვი ამ გზაზე და 2000 წლამდე საერთოდ არ ვიცოდი, ვინ ვიყავი, რა ვიყავი და რა მინდოდა მეკეთებინა. მხოლოდ კინოზე ვოცნებობდი, თან რაღაც აბსტრაქტულად. არა როგორც რეჟისორი, ფილმების ავტორი, არამედ როგორც მსახიობი, რომელიც იპოვიდა ისეთ რეჟისორს, როგორიცაა ანტონიონი, ბერგმანი, ბრესონი. ეს ავტორები უკვე კარგად ვიცოდი კინოს მუზეუმის წყალობით. 90-იანების დასაწყისში იქ დავდიოდი, როგორც სკოლაში, ალმა-მატერში. ნაუმ კლეიმანი არის კიდეც ჩემი მასწავლებელი. პროგრამა მისი შედგენილი იყო, ისე კი იშვიათად ვხვდებოდით ერთმანეთს. ზოგჯერ ჩვენებების წინ გამოდიოდა ხოლმე... 

2000 წელს 36 წლის ვიყავი. გადავწყვიტე, რომ ჩემი ცხოვრება არ შედგა, ის, უბრალოდ, არ არსებობდა. არ მქონდა პროფესია, არც ბინა მოსკოვში, არაფერი. დავეხეტებოდი და ალალბედზე ნაშოვნი ფულით გამქონდა თავი. ბედმა გამიღიმა და გადავეყარე პროდიუსერს, რომელმაც თავიდან „შავი ოთახისთვის“ მასალის გადაღება შემომთავაზა, მერე კი მითხრა: მოდი, სრულმეტრაჟიანი კინო გადავიღოთო. და ცხოვრება თანდათან შეიცვალა. თითქოს რაღაც ტექტონიკური ძვრები დაიწყო. ძნელი დასაჯერებელი იყო, შეუძლებელიც კი – კაცი გეუბნება, მოდი, კინო გადავიღოთო... მახსოვს ეს შეგრძნება. ვერ ვიჯერებდი, თუმცა ვიცოდი, რომ რადგან ის ამბობდა, ეს ნამდვილად მოხდებოდა. 

შ.პ. როგორ ფიქრობთ, თქვენი ფილმები სხვანაირი იქნებოდა, ოცი წლის ასაკში რომ დაგეწყოთ გადაღება? 

ა.ზ. რა თქმა უნდა, სხვანაირი იქნებოდა, სადღაც სხვაგან ვიქნებოდი. მკაფიოდ მახსოვს, მასალის ძებნაში გასული ერთი წლის შემდეგ იმ სცენარზე რომ შევჩერდით, რომელიც ფილმ „დაბრუნებად“ იქცა, იდეებმა, რომლებიც მაშინ მოსვენებას არ მაძლევდა, უმალვე უკან დაიხიეს. ამ ფილმის შემდეგ კი მივხვდი, რომ რაღაც სხვა უნდა გამეკეთებინა, რომ იყო სხვა ფილმების გადაღების შესაძლებლობაც. 

შ.პ. თქვენ ახსენეთ ნაუმ კლეიმანი, მისი პროგრამა, რომ ბევრ ფილმს უყურებდით... ვინ მოახდინა ყველაზე დიდი გავლენა თქვენს აზროვნებაზე, იმ წარმოდგენაზე, რომელიც შეგექმნათ ხელოვნებაზე, კინოზე... და ვის დაასახელებდით ლიტერატურიდან? 

ა.ზ. თუ ფორმაზე ვისაუბრებთ, ჩემზე ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა ანტონიონიმ. ეს იყო პირველი შეხვედრა ასეთ კინოსთან, რომელმაც ჩემი აზრები და კინოენაზე ჩემი შეხედულება სულ სხვა რეგისტრში გადაიყვანა. „თავგადასავალი“, „ღამე“, „დაბნელება“... დიდი გავლენა მოახდინა ასევე კინოს მუზეუმის რეტროსპექტივებმა ფასბინდერიდან კუროსავამდე. გოდარმა თავისი ყველა ფილმი ჩამოიტანა, კინოს მუზეუმს აჩუქა. პირველი „დოლბი“ მოსკოვში. მეხუთე დარბაზში დავდიოდით და მის ფილმებს ვუყურებდით. ახალი ტალღა. ფილმები უკვე ხანში შესული ალენ დელონით. 90-იანი წლების ფილმები. არა, გოდარს არ დავასახელებდი... სწორედ ანტონიონის, ბრესონს, ბერგმანს, კუროსავას... მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა ფასბინდერმაც. ერთმა ფილმმა საერთოდ შემძრა: „რატომ შეიშალა ბატონი რ“. 

თუ ლიტერატურაზე ვისაუბრებთ, უფრო დროის ნაკადთან, ენასთან, ხედვასთან, რიტმებთან მიმართებით... ლიტერატურიდან – ალბათ ჩეხოვი და დოსტოევსკი. იყო ჩემს ცხოვრებაში ისეთი პერიოდი, როცა დოსტოევსკი იყო მთავარი. ლიტერატურულ გავლენას თუ ვეძებთ, ესაა. ცხადია, ახლა ვსაუბრობ არა ენაზე, არამედ ჭვრეტის სიღრმეზე, ადამიანის გულში შეღწევის წყურვილზე. 

ერთხელ ერთ წიგნს გადავაწყდი. ასე ერქვა: „ტარკოვსკის 7-ნახევარი ფილმი“. ამ წიგნში, რომელიც ტარკოვსკიზეა დაწერილი, არის ერთი ფაქსიმილე, ჩანაწერი, ქაღალდის ნაგლეჯი. რომელიღაც ჟურნალის თხოვნით, მან ამ ქაღალდზე ის ფილმები ჩამოწერა, რომლებიც ყველაზე დიდად მიაჩნდა. ეწერა რამდენიმე სახელიც. გასაგებია, რომ ბრესონი პირველ ნომრად იყო – „სოფლის მღვდლის დღიური“. მერე იყო კუროსავა – მგონი, „შვიდი სამურაი“ თუ „რაშომონი“. რა თქმა უნდა, იყო ბუნუელის „ნაზარინი“. მისთვის ბუნუელიც მთავარი ფიგურაა. და ამ სახელებს შორის ეწერა ანტონიონიც. არ მახსოვს, ფილმიც იყო თუ არა დასახელებული. და ამ ფაქსიმილეში ანტონიონი გადახაზული იყო, ანუ ჯერ დაწერა და მერე გადახაზა. ასე მგონია, რომ ამით ტარკოვსკიმ თავისი „წარმომავლობა“ დამალა. უდავოა, რომ „ანდრეი რუბლიოვი“ „თავგადასავლის“ ძლიერ გავლენას განიცდის, უჩვეულოდ ძლიერ გავლენას. 

შ.პ. ერთხელ თქვით, რომ ტარკოვსკის მოსწავლე არ ხართ. ახლა „უსიყვარულობაზე“ უნდა გკითხოთ – ფილმის დასაწყისის ორ კადრზე. მეექვსე წუთზე, ჩემი აზრით, მინიშნებაა ტარკოვსკის მინიშნებაზე, რომელიც ბრეიგელს ეხება. როცა ბიჭი მდინარისპირა თხრილიდან ამოდის, მის უკან კი გზაა. „სარკეშიც“ არის მინიშნება ბრეიგელზე, მის ზამთრის მონადირეებზე... ოღონდ იქ მდინარეა და არა გზა. და მეორე: როცა მამა სამსახურში მიდის და გრძელი კადრია, უკან ჩანს ხატის ნახატი – ნახატი და არა ხატი. ტარკოვსკისთან იმას მახსენებს, ტერეხოვა რომ მიდის დაწესებულებაში, სადაც მუშაობს და სტალინის პორტრეტს ჩაუვლის. ასევე გრძელი კადრია იქაც. ამ ორ ადგილას, და სხვაგანაც, მკაფიოდ დავინახე მინიშნება ტარკოვსკის კადრებზე... თუ თქვენ არ ხართ ტარკოვსკის მოსწავლე და თუ ეს მინიშნებები მართლაც მინიშნებებია, მაშინ ისინი უარყოფით მიმართებაში უნდა იყვნენ ტარკოვსკისთან, არა? 

ა.ზ. 2003 წელს ჩვენ ჩავდივართ ვენეციაში, ვაჩვენებთ სურათს და იქ ისეთი ფურორია... დიდი ხმაური. და ეს ხმაური იქცევა პრიზად. თანაც ორმაგ პრიზად. იტალიელებმა უმალვე 62 წელი გაიხსენეს და ანდრეი პლახოვმაც ცეცხლზე ნავთი დაასხა, რადგან „კომერსანტში“ გამოქვეყნებულ რეცენზიას დაარქვა „ივანისა და ანდრეის ბავშვობა“. ყველას გაახსენდა „ივანის ბავშვობა“ – რუსი რეჟისორის ოქროს ლომი. ანუ მოხდა ერთგვარი გამეორება. და ამ დღეებიდან მოყოლებული, ვისაც არ ეზარებოდა, ყველა ტარკოვსკის იხსენებდა, პარალელებს ეძებდა. მერე დავიფიცე, რომ აღარასდროს წარმოვთქვამდი ამ სახელს, მაგრამ ამას ვერასდროს ვახერხებ. უნებურად გადგება ენაზე – ეს უბრალოდ გარდაუვალია. 

რაც შეეხება ამ ორ პლანს, მხოლოდ ძალიან მახვილი, მგრძნობიარე, მრავლისმნახველი თვალით შეიძლება ამ კავშირების დანახვა. მე მათ ვერ ვხედავ. ანუ ეს არ არის გამეორება. არც რეფრენია, არც ალუზია, არც რაიმე მინიშნება. ბრეიგელთან პარალელი ერთადერთხელ გამოვიდა, როდესაც ზამთრის პეიზაჟს ვიღებდით. კამერა შტატივზე მოვათავსეთ, დაახლოებით მიწიდან ერთ მეტრზე. ავირჩიეთ სიმაღლე, გორაკი და მოთამაშე ბავშვები. ისინი ჩვენ არ მოგვიყვანია, ისედაც თამაშობდნენ იქ, გორაკს შესეულები. ახლომახლო ცხოვრობდნენ და უყვარდათ იქ სიარული, თამაში. ვიცოდით, რომ ასეც იქნებოდა. და როცა გადასაღებად მივედით, საბედნიეროდ, სწორედ ეს სცენა დაგვხვდა. ჩვენი სტატისტებიც გვეყოფოდა, 2-3 კაცი. ერთი გაიქცეოდა, ძაღლით, მეორე ქვემოთ დაეშვებოდა, მერე ეს ჩვენი ბიჭი ამოვიდოდა ზემოთ. 

იქ ორი კამერა იყო. ერთი აი, ამ პლანს იღებდა – ნატურაზე მიმართული კამერა. დაახლოებით მეოთხე სართულის სიმაღლეზე კი სხვა კამერა იყო, რომელიც იღებდა ხედს ფანჯრიდან. კამერას წინ შუშა მივამაგრეთ, რადგან იმ ადგილას არ არის ისეთი სახლი და ფანჯარა, რომლიდანაც გადაღებას შევძლებდით, და შუშას წყლის წვეთები შევასხით. ხომ გახსოვთ, დასაწყისში ბიჭი რომ ფანჯარაში იხედება და ვხედავთ ქუჩას, ფეხბურთის მოთამაშეებს... როცა მეკითხებიან, თქვენ ხომ უბრალოდ ბრეიგელი გაიმეორეთო, ვპასუხობ: გინდ დაიჯერეთ, გინდ არა, ჩვენ ბრეიგელზე საერთოდ არ ვფიქრობდით, მით უფრო რაღაც მინიშნებებისა თუ ალუზიების გადაღებაზე-მეთქი. უბრალოდ, ხედავ კადრს და ხვდები, რომ ბრეიგელი უნდა იყოს, რომ ეს აუცილებლად უნდა გადაიღო. 

შ.პ. თქვენ ყოველთვის ამბობთ, რომ ყველაფერს მეტისმეტად გულდასმით გეგმავთ, ყველა დეტალი წინასწარ დაგეგმილია... 

ა.ზ. დიახ, ესეც დაგეგმილი იყო, მაგრამ შედეგი აღმოჩნდა მოულოდნელი. ვიცოდით, სად იდგებოდა კამერა, რას გადაიღებდა. მაგრამ როცა გამოჩნდნენ მუქი სილუეტები თეთრ თოვლზე და გაჩნდა პერსპექტივა – თხრილი, ქვემოთ ჩამავალი მზერა, ამ ყველაფერმა ერთად შექმნა ეს ეფექტი. 

შ.პ. მინდა, გკითხოთ ბუნებაზე. თქვენი ფილმები თითქმის ყოველთვის იწყება და მთავრდება ბუნებით. პირველი და ბოლო კადრები ყოველთვის ბუნებისაა. ამასთანავე, თქვენს ფილმებში ხშირად ვხვდებით ორ სივრცეს. უხეშად რომ ვთქვათ, აქეთ „ხრუშჩოვკა“, იქით „ევრორემონტი“, ორი სამყარო... ყველაზე მკაფიოდ ეს „ელენაში“ ჩანს. მაგრამ ორივე სამყარო ყოველთვის სოციალურია, ბუნება კი რაღაც მესამეა. რა როლს თამაშობს ბუნება ან რა დამოკიდებულება აქვს მას სოციალურთან თქვენს ფილმებში?

ა.ზ. 

ამ თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, რომ ბუნება იმის სამშობლოა, რაც მისგან ამოიზრდება და იქცევა ან პლებსად, ან არისტოკრატად, ინტელექტუალად. არსებითად, ჩვენ ერთი სივრციდან გამოვედით. ჩვენ მონადირეები და შემგროვებლები ვართ. 

შ.პ. გეთანხმებით, მაგრამ თქვენი ფილმების ლოგიკიდან ასე გამოდის, რომ ბუნება ისაა, სადაც არის ჰარმონია, მაგრამ არავინაა ჰარმონიულ ურთიერთობაში ამ ჰარმონიასთან. ყველანი მის გარეთ რჩებიან. 

ა.ზ. ისინი უკვე ამ ქვის ჯუნგლებში ცხოვრობენ, საპიენსებს შორის. გახსოვთ, როგორაა ჰარარისთან – საპიენსები სხვა გზით წავიდნენ... იქ არის ბრწყინვალე აბზაცი, როცა ადამიანს მოეჩვენა, რომ ხორბალი „მოიშინაურა“. მონადირეებსა და შემგროვებლებს ბევრი თავისუფალი დრო ჰქონდათ, სრულიად თავისუფლები იყვნენ, ცხვრისა თუ ხორბლის „მოშინაურებით“ კი ამაზე უარი თქვეს. ამ წიგნმა ფურორი მოახდინა ჩვენს წრეში. „საპიენსი, ანუ კაცობრიობის მოკლე ისტორია“. ბანალური აზრი კია, მაგრამ სრულიად ნათელია – ბუნება გულგრილია, აბსოლუტურად გაწონასწორებული. მას არასდროს შეეხება პოლიტიკური რეფორმა და მისთვის სულერთია პუტინი თუ სააკაშვილი. ცხოვრობს ისე, როგორც ცხოვრობდა, და განცალკევების, განზე დგომის ერთგვარ მაგალითად გვევლინება. ისე კი, ყოველდღიურ ყოფაში, ჩვენს ცხოვრებაში, გადარჩენის მცდელობებსა და სოციალურ თუ პოლიტიკურ სირთულეებთან გამკლავებაში, რა თქმა უნდა, ვერ გვეხმარება იმის გააზრება, საიდან მოვდივართ.

შ.პ. ჩემი წარმოდგენით, თქვენ დაცემის, დანგრევის რეჟისორი ხართ – საზოგადოების, ოჯახის, სამართლიანობის, გრძნობების დეკადანსის. დაცემა, როგორც პრინციპი, დომინირებს თქვენს ფილმებში. თუ რაღაც საერთოს ძებნას შევუდგებით, ამას მივადგებით. და ამ დაცემის რეპრეზენტაციისას ყველაფერი მეტისმეტად საშინელი და უიმედოა. ამაში ხშირად გადანაშაულებენ, რასაც არაფრით არ ვეთანხმები. არა მგონია, ვალდებული იყოთ, ვინმეს იმედი მისცეთ. დაიმედება თქვენი საქმე არაა, არც მოვალეობა, როგორც რეჟისორის. მე კი გეკითხებით როგორც მოქალაქეს და არა როგორც რეჟისორს: კარგი, დაცემა, სრული უიმედობა... ასეთ რუსულ შეკითხვას გისვამთ: რა უნდა ვქნათ? 

ა.ზ. და ვინ არის დამნაშავე? 

შ.პ. რა უნდა ვქნათ და ვინ არის დამნაშავე? დიახ! მახსენდება ფრაზა „ლევიათანის“ სცენარიდან: „აბა, ვინღა აიღებს ხელში ფიწალს?“ კოლია ამბობს, ხალხი ფიწლებით გამოვაო და ანდრეი პასუხობს: „აბა, ვინღა აიღებს ხელში ფიწალს?“ ამას ამბობთ, როგორც რეჟისორი და როგორც მოქალაქე ერთდროულად? 

ა.ზ.

არსებობს დაცემა, როგორც მოვლენა ან ენტროპია, ცოცხლის კვდომა და გახრწნა. და ის, რა თქმა უნდა, ამაზრზენია, ცუდი სუნი უდის. და არსებობს მისი სახეც. მეჩვენება, რომ ის გვევლინება ერთგვარ განგაშის სიგნალად, საითკენაც არაფრით არ უნდა წავიდეთ. გზაზე დგახარ – გეუბნებიან, იქით ნუ წახვალო და მაინც მიდიხარ. შეჩერდი! შეხედე, რა შეიძლება იყოს, რა შეიძლება მოხდეს სულ იოლად. შენ ხომ არ გინდა ასეთი მომავალი.

მხოლოდ ამით შემიძლია ვიმართლო თავი, თუ რეჟისორსა და ავტორს თავის მართლება სჭირდება. როგორც მოქალაქემ, უკვე გიპასუხეთ. აბა, როგორ მოვუწოდებ ვინმეს რაიმესკენ, რაიმე ცვლილებისკენ, თუ თვითონ არ დავდივარ ხმის მისაცემად, თუ არ მწამს ამის. მართლაც არ მწამს. ვინ დამარწმუნებს, რომ ჩვენი არჩევნები ერთიმეორის მიყოლებით – ხალხის დემოკრატიული არჩევანია, რომ ადამიანის ხმა რაიმეს ნიშნავს. აბა, სცადეთ და გადამარწმუნეთ. 

ერთ მაგალითს მოვიყვან: გუშინ, ლექციის შემდეგ, მოვიდა ერთი გოგონა, ბედნიერი, მხიარული, სახეგანათებული, და მეუბნება, ვერც კი წარმოიდგენთ, თქვენი ფილმი ვნახე თუ არა, ქმარს გავშორდიო. რომელი ფილმი-მეთქი? „უსიყვარულობა“, ერთი წლის წინ რომ გამოვიდა და აი, მაშინვე გავშორდი ქმარსო. აღარაფერი მიკითხავს. იმედი მაქვს, სასიკეთოდ წაადგა ეს გაშორება – მის სახეზე სწორედ ეს დავინახე. ქმარს გაშორდა, ჩამოვიდა და ახლა აქ ცხოვრობს. აღარ გავიმეორებ იმ ბანალობას, რომ რაც არ გვკლავს, გვაძლიერებს.