კიბოს მოთვინიერება

ე.წ. დამიზნებითი თერაპიის [Targeted Therapy] დროს, გასანადგურებლად ანუ სამიზნედ მხოლოდ კიბოს უჯრედები ირჩევა; ქიმიოთერაპია კი განურჩევლად ყველა სწრაფად განვითარებად უჯრედს ანადგურებს [და არა მხოლოდ სიმსივნისას].

ამერიკის კიბოს საზოგადოების ინფორმაციით, ქალებს, რომლებმაც ერთხელ მაინც გააჩინეს ბავშვი და ძუძუ აწოვეს, ძუძუს კიბოს რისკი უფრო ნაკლებად აქვთ, ვიდრე იმ ქალებს, ვისაც შვილი არ გაუჩენია.

38 წლის იყო ჰანა, [რომლის ნამდვილი სახელი, მისი თხოვნით, შეცვლილია], როცა გაირკვა, რომ სარძევე ჯირკვლებში პირველი სტადიის კარცინომა ჰქონდა. შოკის მიუხედავად, დიაგნოზმა არ დააბნია. ძალები მოიკრიბა და ექიმს ყველაფერი გამოჰკითხა: რას ნიშნავდა პირველი სტადიის კიბო? სიცოცხლისთვის საშიში იყო? ძუძუს მოკვეთა მოუწევდა? თუ მოუწევდა, ძუძუს რეკონსტრუქციის რა შესაძლებლობები არსებობდა? როგორ გამოიყურებოდა ხელოვნური ძუძუ?

– მზად ხარ, ფოტოები ნახო? – ჰკითხა ექიმმა.

– კი, ყველაფერი უნდა ვნახო, – უპასუხა.

ყველა საკითხი რომ ამოწურა, ჰანა ექიმს დაემშვიდობა. მისი ოთახიდან გამოსვლისთანავე ორ მეგობარს დაურეკა და ახალი ამბავი შეატყობინა. შემდეგ საჭესთან დაჯდა. გზად ვიღაც დაიმგზავრა. სამსახურში მივიდა. მთელ დღეს იმუშავა და სახლში წავიდა.

შინ მისულს, დედისთვის არაფერი უთქვამს. ემოციებისგან გადაღლილს, მალევე ჩაეძინა. შუაღამით გაეღვიძა. ჯერ კიდევ ძილ-ღვიძილში დიაგნოზი ამოუტივტივდა, რომლის გააზრებაც დღის განმავლობაში ვერ მოასწრო. საწოლში წამოჯდა. ჯერ კიდევ არ იყო დარწმუნებული, რომ ეღვიძა. თვალები მოიფშვნიტა – აშკარად არ ეძინა.

მაინც რას ნიშნავდა ის დიაგნოზი? შეიძლებოდა მომკვდარიყო? თითქოს ფიზიკურად იგრძნო სიკვდილი, რომელიც ასე ახლოდან მას მერე არ შეხებია, რაც 19 წლისას, საყვარელი ბიძა მოულოდნელად დაეღუპა. იგრძნო, რომ შუაღამეს, საწოლში წამომჯდარი, ცხოვრებაში მეორედ და კიდევ უფრო მძაფრად გრძნობდა სიკვდილთან სიახლოვეს. დედას კი, რომლისთვისაც ერთადერთი შვილი იყო, მეორე ოთახში მშვიდად ეძინა.

გადაწყვიტა, რომ შეუძლებელს შეძლებდა – რაც არ უნდა ყოფილიყო, უნდა ეცოცხლა. ამიერიდან, ნაკლებ კოკა-კოლას და მეტ წყალს დალევდა. ნაკლებს ივლიდა მანქანით. მეტს ისეირნებდა ფეხით. თავის პარტნიორთან ურთიერთობის ახალ ეტაპზე გადავიდოდა. რაც შეეხებოდა სიგარეტს – ჯანდაბას – შეიძლება მოეწია კიდეც ერთი-ორი ღერი.

როგორც კი ამ გადაწყვეტილების სიმტკიცეში დარწმუნდა, თავი ისევ ბალიშზე დადო და ძილი გააგრძელა.

ჰანამ გადაწყვიტა, რომ ოპერაცია საქართველოში არ უნდა გაეკეთებინა – გერმანიაში უფრო დაცულად იგრძნობდა თავს, ვიდრე – ქართული ჯანდაცვის სისტემაში. მით უმეტეს, გერმანიაში 7 წელს ცხოვრობდა, მუშაობდა და იქაურ სისტემას კარგად იცნობდა.

დედას უთხრა, რომ ბერლინში საქმეზე მიდიოდა. ოპერაციის გასაკეთებლად მარტო გაფრინდა.

ჰანას გაუმართლა: სიმსივნე ლიმფურ ჯირკვლებში არ იყო გადასული. სიმსივნის უჯრედების ადგილობრივი ამოკვეთა – სექტორული რეზექცია – საკმარისი იყო. ძუძუს მთლიანად მოკვეთის აუცილებლობა არ იდგა.

ოპერაციის შემდეგ, ჰანას ექიმებმა უთხრეს, რომ ის სრულიად ჯანმრთელი იყო. არსებობდა მცირე რისკი იმისა, რომ მომავალი 5 წლის განმავლობაში, სიმსივნე ისევ გაჩენილიყო. ამის თავიდან ასაცილებლად, კარგი იქნებოდა, თუ ქიმიოთერაპიის სტანდარტულ კურსს ჩაიტარებდა.

ჰანა ქიმიოთერაპიას დათანხმდა. 6 სეანსის განმავლობაში, თბილისსა და ბერლინს შორის ცხოვრობდა. როცა თმები დასცვივდა, იძულებული გახდა, დედისთვის ავადმყოფობა გაემხილა. სამსახური კი, არც ერთი დღით არ მიუტოვებია.

თანამედროვე მედიცინისთვის ძუძუს კიბო დამარცხებადია. სიმსივნის ადრეული დიაგნოსტიკის შემთხვევაში არის შანსი, რომ ძუძუს მოკვეთაც არ გახდეს აუცილებელი. საქართველოში 2008 წლიდან არსებობს სკრინინგ-ცენტრები, სადაც 40 წლიდან საქართველოს მოქალაქეებისთვის სარძევე ჯირკვლის სკრინინგი უფასოა.

კვლევებმა აჩვენა, რომ უმრავლეს შემთხვევაში, სწორი სხივური და ქიმიოთერაპიის კურსის გავლისას, ძუძუს შენარჩუნება რეციდივის თვალსაზრისით, უსაფრთხოა.

საუკეთესო პრაქტიკაში მასტექტომია მხოლოდ მაშინ ხდება, როცა ეს ან სათანადოდ ინფორმირებული პაციენტის მოთხოვნაა, ან ძუძუს შენარჩუნება პაციენტის ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის.

ძუძუ ნერვებით ორი გზით მარაგდება: კანით, სადაც ნერვული ქსელია გაშლილი და თვით ძუძუში შემავალი სამი დიდი ნერვით. ძუძუს მოკვეთის დროს სწორედ ეს შიდა ნერვები ზიანდება. როცა მასტექტომია აუცილებელია ან პროფილაქტიკის მიზნით მას პაციენტი მოითხოვს, ქირურგები ცდილობენ, რომ ძუძუს კანი შეინარჩუნონ, რათა ოპერაციის შემდეგ ძუძუს არეალის მგრძნობელობა სრულიად არ დაიკარგოს.

– ჩემი გამოცდილებით, ქართველი ქალების უმრავლესობა ყურადღებას ძუძუს ვიზუალურ მხარეს უფრო აქცევს, ვიდრე – მის ნერვულ ფუნქციას.

გოგიტა ძაგნიძის პრაქტიკაში გაჩნდნენ ახალგაზრდა პაციენტები, რომელთათვის ძუძუ სხეულის ნერვული ერთიანობისთვის მნიშვნელოვანი ნაწილია და მისი შენარჩუნების სხვადასხვა სცენარს განიხილავენ.

ნერვული თვალსაზრისით განსაკუთრებულად მგრძნობიარე ძუძუს დვრილია, რომელიც ნერვული დაბოლოებებით, ბევრი ქალისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მგრძნობიარე ეროგენული ზონაა

მგრძნობელობის შესანარჩუნებლად, ქირურგები ცდილობენ დვრილის დატოვებას, რაც დვრილის შენარჩუნების [Nipple-Sparing] ტერმინით არის ცნობილი.

5 წლის წინ, რატჯერის უნივერსიტეტის პროფესორმა, ორგაზმის მკვლევარმა ბარი კომისარუკმა დვრილთან დაკავშირებით ახალი თეორია გამოთქვა. კომისარუკის თქმით, შუა ტვინი ისევე ენთებოდა დვრილის სტიმულირებისას, როგორც, მაგალითად, სხვა ეროგენული ზონების: კლიტორის, ვაგინის ან საშვილოსნოს ყელის სტიმულირებისას.

მასტექტომიის შემდეგ ძუძუს არეალი ხშირად სრულიად უგრძნობი ხდება.

მგრძნობელობა, რასაც, ზოგადად, სისხლის მიწოდება და ნერვული ქსელის გავრცელება უზრუნველყოფს, მას მერე ქრება, რაც ოპერაციის დროს, ნერვული დაბოლოებები ზიანდება და მათი ჩვეულ ფორმაში დაბრუნება, ფაქიზი ქირურგიული ჩარევის და ნერვული ქსოვილების აღდგენის მცდელობის შემდეგაც კი, შეიძლება წარუმატებლად დამთავრდეს.

ოპერაციის გაკეთების შემდეგ, ნინო ცალუღელაშვილს ჭრილობის დასამუშავებელ პროცედურებზე ყოველ ორ დღეში ერთხელ უწევდა მისვლა. პირველად, როდესაც ნაოპერაციევიდან სითხე ამოუღეს, ნინომ ნემსის ჩხვლეტა ვერ იგრძნო.

– ექთანმა ნემსი რამდენიმე ადგილზე ჩამარჭო. მე კი საერთოდ არ მეტკინა – ვერაფერი გავიგე.

ოპერაციიდან რამდენიმე დღე იყო გასული, ანესთეზიის მოქმედება – დამთავრებული და, წესით, ამ ადგილებს მგრძნობიარობა უნდა დაბრუნებოდათ. ნინომ ექთანს ჰკითხა, თუ რატომ იყო ეს ადგილები ისევ უგრძნობი. ექთანმა უპასუხა, რომ ყველა ნერვი ოპერაციის დროს ამოიღეს.

მას შემდეგ სამი წელი გავიდა. ნინოს მოკვეთილი ძუძუს არეში და იღლიის ქვეშ მგრძნობიარობა ისევ არ დაბრუნებია.