ნაგვიანევი მერცხლების მწერალი

2014 წლის მარტი იყო, როდესაც ლელა ცისკარიშვილმა, რომელიც მაშინ სერიული კრებულის – „15 საუკეთესო მოთხრობის“ რედაქტორი იყო, დაახლოებით 50 მოთხრობა გამომიგზავნა. მაშინ გამოსაცემ ლიტერატურაზე აზრს არავინ მეკითხებოდა, მაგრამ ჩემს ჭიას ვახარებდი და ვკითხულობდი მოთხრობებს, რომელთაც ავტორები არ ეწერათ – მწერლებისადმი მიკერძოებულები რომ არ ვყოფილიყავით. იმ მოთხრობებიდან ყველაზე მეტად ერთი მომეწონა – „ანდერგრაუნდი“ – და ლელას ვკითხე, თუ ვინ იყო ავტორი.

„ცოტნე ცხვედიანისაა „ანდერგრაუნდი“, ოღონდ არ ვიცი, ვინაა, მაგ ტიპზე არაფერი მსმენია“, – მიპასუხა ლელამ.

ცოტნეზე არც მე და არც სხვებმა არ იცოდნენ ბევრი. ნაცნობ-მეგობრებში გავიკითხე, დავუკავშირდი და ვთხოვე, რაც კი აქამდე დაეწერა, ყველაფერი გამოეგზავნა. ასე დაიწყო ქართულ ლიტერატურაში ერთ-ერთი ყველაზე ხმაურიანი და გამორჩეული დებიუტის ამბავი. 

მოთხრობები ძალიან არეულ-დარეულად ჰქონდა შენახული, ზოგი ერთ კომპიუტერში, ზოგიც – მეორეში. როცა საბოლოოდ 5 მოთხრობა გამომიგზავნა, ყველა ამოვბეჭდე, რადგან ვიფიქრე, ფიზიკურ მასალას უფრო დიდი ძალა ექნებოდა, თინა მამულაშვილს თაბახის ფურცლები მაგიდაზე დავუდე და ვუთხარი, ამ ბიჭის კრებული აუცილებლად უნდა გამოვცეთ-მეთქი.

მანამდე რა როგორ იყო, არ ვიცი, მაგრამ „სულაკაურში“ ახალი, უცნობი ავტორის გამოცემაზე ასეთი სწრაფი გადაწყვეტილება მას მერე არ მიგვიღია.

მერე იყო კრიტიკა, დადებითი გამოხმაურებები, აღფრთოვანებული ტექსტები და ა.შ. და მერე „საბა“, რომელიც, დღემდე მჯერა, რომ რაღაც უსუფთაო მაქინაციების გამო არ მისცეს ცოტნეს, მაგრამ ამას უკვე დიდი მნიშვნელობა აღარ აქვს.

მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ცოტნეს ყოველ ახალ ნაწერს მკითხველთა გარკვეული ჯგუფი მოუთმენლად ელოდება, მისი სახელი გამიგონია ისეთი ადამიანებისგან, რომელთაგანაც ვერასოდეს წარმოვიდგენდი (მაგალითად, ამერიკელი რედაქტორი, ნათანიელ დევისი, რომელმაც ცოტნეს „ოქროს ქალაქი“ ევროპული ანთოლოგიისთვის შეარჩია), „მაიაკოვსკის თეატრს“ მომავალ წელს ფრანგები გამოსცემენ, მოლაპარაკებები ბოლო სტადიაზეა გერმანულ, თურქულ, ბრიტანულ და აზერბაიჯანულ მხარეებთანაც. და, რაც ყველაზე მთავარია, მოგვწონს თუ არა ცოტნეს ნაწერები, ვიზიარებთ თუ არა მის პათოსს, ვაღიარებთ, რომ ცხვედიანი ყველასგან გამორჩეული ხმაა თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში, რადგან არსად, მისი ნაწერების გარდა, არ ისვრიან ზეთით, ბენზინითა და იმედებით სავსე მოლოტოვის კოქტეილებს. 

„ანდერგრაუნდში“ მერცხლების ისტორიაა მოთხრობილი; ნაგვიანევი ბარტყების. მე თუ მკითხავთ, ცოტნე ცხვედიანის ლიტერატურა სულ მთლიანად მერცხლებზეა; მერცხლებზე, რომლებიც „მოღონიერებას ვერ ასწრებენ, ძალა არ ჰყოფნით თბილ ქვეყნებში გასაფრენად“.

მიშა: ცოტნე, შენთან ლიტერატურაზე, პროტესტსა და ტერორიზმზე საუბარს ვაპირებ და დავიწყოთ ლიტერატურით. პირველ რიგში, შენი ტექსტების გეოგრაფიის შესახებ შეგეკითხები. დიდი ხანი არაა, რაც თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში გეოგრაფიული დეცენტრალიზაცია დაიწყო. შენც ერთ-ერთი პირველი იყავი, რომელმაც წერა დაიწყე „მივიწყებულ“ დასახლებებზე: მოქმედება ხან კაზრეთში ვითარდება, ხან ბაღდათსა და ხაშურში. რამ გიბიძგა, ცენტრის გარეთ გაგეხედა? უბრალოდ შენი მოთხოვნილება ხომ არაა, ამბები განავითარო იქ, სადაც არაფერი ხდება, ან თუ ხდება, ჩვენამდე არ აღწევს ხმა?

ცოტნე: ამბები ხდება ყველგან, სადაც ადამიანები ცხოვრობენ. თუმცა, ცხადია, მე უფრო დაბალი კლასების რეალობას ვიცნობ, რადგან ჩემ გარშემო, ქუთაისში, ეს ადამიანები ცხოვრობდნენ. მათ მიბიძგეს, დამეწერა „ქალაქი და წმინდანები“, რომელიც ცალსახად ინდუსტრიულ პროლეტარიატზე დაწერილი ტექსტებია; ეს არის კლასი, რომელზეც ამბობდნენ, რომ შეეძლოთ სამყარო უკანასკნელ ღილამდე შეეცვალათ. მათი ამბები არ იყო დასაკარგი, მინდოდა მეჩვენებინა, თუ რა დღეში არიან, რა რეალობას ხედავენ, რაზე ფიქრობენ. თუმცა, თუ სხვა თანამედროვე პროზაში ამბები ძირითადად თბილისის ცენტრალურ უბნებში ხდება, ტრაგედიად არ მიმაჩნია.

რაც არ მომწონს, ისაა, რომ ასეთი ტექსტების დიდი ნაწილი მარტივ სტერეოტიპებზეა დამყარებული და როცა ავტორები პერიფერიებსა და დაბალი კლასის ადამიანებზე წერენ, ჩანს, რომ კულტურული ჰეგემონიის გავლენით აღწერენ მათ, როგორც უცხოებს. ხშირად ყველაფერს ვხედავთ ქვეყნის ცენტრიდან, საიდანაც შორი და რთულად გასარჩევია პერიფერიაში არსებული პრობლემა. მე მოვინდომე, ხედვის ეს კუთხე შემეცვალა.

მიშა: ერთხელ შენმა რედაქტორმა, ნინო გოგალაძემ, შენს მოთხრობაზე მუშაობისას მკითხა, სოხუმში თუ იყავი ნამყოფი, რადგან მოთხრობაში ძალიან კარგად იგრძნობოდა ქალაქი. შენს ტექსტებში ყოველთვის მძლავრია ურბანული ხაზი, ქალაქის ფსიქოგეოგრაფიული გააზრება, და მე თუ მკითხავ, შენი ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მხარეც ეს არის. შენ თუ გჭირდება და საერთოდაც, როგორ ფიქრობ, რამდენად აუცილებელია, მწერალი კარგად იცნობდეს ქალაქს, რომელზეც წერს? 

ცოტნე: ჯერ ის ვთქვათ, რომ, მაგალითად, ფოლკნერი სულაც იგონებს ახალ შტატს – იოკნაპატოფას, მაგრამ ამავდროულად ის მას ქმნის ისე, რომ კარგად იცნობს ამერიკის სამხრეთის ყოველდღიურობას. რა თქმა უნდა, შეიძლება გამოიგონო რაღაც ლოკაციები, მაგრამ მნიშვნელოვანია, იცნობდე იქაური ცხოვრების წესებსა და მიმართებებს. როდესაც წერას ვიწყებდი, ჩემთვის ურბანული თემები ყველაზე მნიშვნელოვანი არ ყოფილა, მაგრამ, ამავდროულად, ყოველთვის მიმაჩნდა, რომ ქალაქი არის ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული მცდელობა, გარდაქმნას სამყარო და ქალაქის გარდაქმნასთან ერთად გარდაიქმნება ადამიანიც – იმ კონკრეტული ქალაქის მოქალაქე. მე, მართალია, სოხუმის გამოკლებით, ყველა იმ ადგილზე ვარ ნამყოფი, სადაც ჩემი მოთხრობები ვითარდება, მაგრამ ქალაქს არ ვუყურებ როგორც ქუჩებსა და გამზირებს. ქალაქს ჩემთვის კავშირები და ურთიერთობები ქმნის, ადგილზე შექმნილი ძალაუფლებრივი მიმართებები, სქემები, რომელზეც დგას იქაური ყოველდღიურობა. ამის ცოდნა მიმაჩნია საბაზისო აუცილებლობად და არა კონკრეტული გეოგრაფიის. მაგალითად, მე ვიცნობ თბილისს, რომელზეც მრჩება შთაბეჭდილება, რომ მისმა ფასადურმა გარდაქმნამ მისი მოქალაქეების აზროვნების წესზეც იმოქმედა. კიდევ ერთი მიზეზი, თუ რატომაც ვდისტანცირდი თბილისიდან, სწორედ ეს იყო. 

მიშა: რა არის მწერალი დღეს? რას ნიშნავს „ახალგაზრდა მწერალი“ და რამდენად გამართლებულია ამ სტატუსის არსებობა? 

ცოტნე: „ახალგაზრდა მწერალი“ სასაცილოდ ჟღერს, ჩემზეც ასე ამბობენ ხოლმე, მაგრამ მე რა მიჭირს, ამავე ლოგიკით, ქართული ლიტერატურის უმეტესი წარმომადგენლები მაშინ „შუა ასაკის მწერლებად“ უნდა მოვიხსენიოთ, რაც კიდევ უფრო სასაცილოდ ჟღერს. ამის მიზეზი ისაა, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი მწერლებად მხოლოდ კლასიკოსებს მიიჩნევს. მწერალი ჩვენს წარმოდგენებში კვლავაც ასოცირდება ბრძენკაცთან, რომელსაც ჭკუა ყველაფერზე უნდა მოეკითხებოდეს. თითქოს დამატებითი თვალები უნდა ჰქონდეს და თანაც მუდამ გახსნილი. ამ განწყობებს ხვდებიან გამომცემლობებიც და ამიტომაც გაჩნდა ეს სიტყვა „ახალგაზრდა“, რაც თითქოს უნდა გიცავდეს, როგორც ავტორს. მაგრამ უნდა ვაღიარო, რომ ზოგჯერ მეც გადმომედება ხოლმე ეს სტერეოტიპი და მერიდება, ვთქვა, მწერალი ვარ-მეთქი. თუმცა, ესეც ალბათ მოჩვენებითი თავმდაბლობაა.

მიშა: რამდენიმე თვის წინ თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე წერდი, რომ ვაცხადებთ, გეზი ნამდვილად ევროპისკენ გვაქვს აღებული, მაგრამ გავლენებს ისევ და ისევ საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა რუსული ლიტერატურისგან ვიღებთო. შედეგად, როგორც ამბობ, „გვაქვს ტექსტები ჩაგრულ ქალებზე, რომლებიც რეალურად არ ეხმიანებიან პრობლემებს. გვაქვს გეი რომანები, რომლებიც ვიწრო ჭრილში თუ ასახავს რეალურ სურათს“. როგორ ფიქრობ, რატომ ვერ ვეხსნებით პოსტსაბჭოთა ლიტერატურულ ინერციას? 

ცოტნე: რაღაც ეტაპზე, მე როგორც მკითხველს, ყელში ამომივიდა თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ეს ნაწილი, რომელიც ორიენტირებული იყო ე.წ. სკანდალურ თემებზე – რელიგიურ თემატიკაზე აწყობილ ეპატაჟზე, სექსუალურ თავისუფლებასა და ინცესტზე... მეორე მხრივ, ამ „სკანდალური“ თემების გვერდით იყო რაღაცნაირი შამანური – თუ არ ვიცი, რა დავარქვა – მისტიკური თემები. დავიწყე ფიქრი იმაზე, თუ რამ იმოქმედა ამ 1990-2000-იანი წლების ქართულ ლიტერატურულ ტალღაზე ასე, და ვარაუდით მივედი გვიან საბჭოთა რუსულ მწერლობასთან, იატაკქვეშეთის არაფორმალებთან, მაგალითად, იური მამლეევთან და სხვებთან (დუგინიც ამ ჯგუფიდან იყო), რომლებიც, ერთი მხრივ, იყვნენ მოაზროვნეები და, მეორე მხრივ, ერთგვარი ქურუმები ურბანულ ტომებში. მათი საყვარელი საქმიანობა იყო მუდმივი ეპატაჟი კულტურის თემებზე; ესთეტიკური ფაშიზმი და სპეკულატიური მისტიკა, სწორედ აქ, მათ წრეში გაჩნდა მოთხოვნილება, მუდმივად წერო ისე, რომ სკანდალი გამოიწვიო. შესაძლოა, ეს ნამდვილად იყო სიახლე გვიან საბჭოთა კავშირში, ამიტომაც აიტაცეს ასე მძლავრად იატაკქვეშეთში, და შეგვიძლია ვახსენოთ ვლადიმირ სოროკინიც, რომელიც ამ გავლენით ჩამოყალიბდა. 

არ ვფიქრობ, რომ ქართველი არტისტები კარგად იცნობდნენ ამ წრეებს, მაგრამ პირდაპირი თუ არაპირდაპირი გავლენა მაინც ეტყობათ. მაგალითად, ცოტა ხნის წინ გამოვიდა შოუ ბაბუხადიას „ბაყაყები“, რომელიც დიდად ვერ გამოირჩევა ლიტერატურული ღირებულებით, მაგრამ მგონია, რომ ერთი კარგი საქმე გააკეთა – იმდენად არ აიტაცა მკითხველმა ეს წიგნი თავისი სკანდალური თემატიკის მიუხედავად, რომ თავისდაუნებურად გვაჩვენა – ჩვენთან ეს მოძველებული ტენდენცია ნელ-ნელა, მაგრამ მაინც სრულდება. კი, ავტორმა გააერთიანა ყველა სკანდალური თემა და ყველა არსებული ფორმა, რაც აქამდე იყო თუ არ იყო ქართულ ლიტერატურაში. ადგა და გადმოაკოპირა. მაგრამ მივიღეთ რეალობა, რომ ეს წიგნი არ გახდა პოპულარული. მის პრეზენტაციაზე მხოლოდ ლიტერატორები შეიკრიბნენ და ოდნავ სევდიანად წუხდნენ იმაზე, რომ ადრე, როცა ასეთი წიგნები გამოიცემოდა, მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი მაინც ღიზიანდებოდა ხოლმე. ანუ მათ გამოსვლებში პირდაპირ იყო მონატრება იმისა, რომ რაც მაშინ იყო სკანდალური, ახლა ზედ აღარავინ უყურებს. ლიტერატურა, რომლის მთავარი მოტივაცია ისაა, რომ გააბრაზოს რაღაც ჯგუფი, ჩემთვის ოდნავადაც არაა საინტერესო. არც ის მგონია სწორი, რასაც ხშირად ამბობენ კრიტიკოსები – როდის გვეღირსებაო ახალი ფრანგული რომანის მსგავსი ტექსტი ქართულ ლიტერატურაში. ასე ბრმად კოპირება ჩემთვის მიუღებელი და უინტერესოა. ადგილზე უნდა განვითარდეს გლობალურ პროცესებთან დაკავშირებული ახალი ლიტერატურული ფორმები და ეს არ გულისხმობს იმას, რომ ვიღაც ერთი შეშლილი მწერალი დაჯდეს მაგიდასთან და რაღაცები მოიფიქროს. ახალ ფორმებს, ბევრ სხვა რამესთან ერთად, ლიტერატურაში არსებული საწარმოო ურთიერთობები და საშუალებები, და მწერლისა და მკითხველის ურთიერთობა ქმნის. 

მიშა: შენს ლიტერატურულ და არალიტერატურულ გავლენებზე გვესაუბრე. ერთი კითხვა ეგნატე ნინოშვილზეც მაქვს მომზადებული, ამიტომაც ახლა გეზი რომ ვიცვალოთ, საუბარში ინდუსტრიულ მუსიკას შემოვიყვან: შენი მოთხრობის „დამოუკიდებლობის დღის“ წაკითხვისთანავე, ის გამახსენდა, რომ ბლიქსა ბარგელდის მუსიკა გიყვარს. ინდუსტრიალი (განსაკუთრებით, გერმანული) განწყობით მართლა ძალიან უხდება შენს პერსონაჟებს. სხვა სახელოვნებო ჟანრებისგან რამდენად იღებ ინსპირაციას?

ცოტნე: ინდუსტრიალი მართლა ძალიან ახლობელი მუსიკაა ჩემთვისაც და ჩემი პერსონაჟებისთვისაც, მაგრამ სულ თავიდან პანკმუსიკამ და მისმა ისტორიულმა კონტექსტმა მოახდინა ჩემზე გავლენა: 1960-იანების დიდი ამბოხის შემდეგ, ამბოხებული ახალგაზრდობა დამარცხდა და ყველაზე უფრო მეამბოხეები უკიდურესად კონფორმისტები გახდნენ. ხელოვნებაში ეს აისახა იმით, რომ 80-იან წლებში ძალა მოიკრიბა უფრო მეტი პოზიტივის შემცველმა მუსიკამ, და, მეორე მხრივ, გაჩნდა პანკი, რომელიც იმის გააზრებაა, რომ სამყაროს შეცვლაზე იმედი დაკარგულია, ჩვენ დავმარცხდით, ხვალაც ის იქნება, რაც დღეს არის, მაგრამ კვლავაც აჯანყებულებად ვრჩებით. 

მეც რაღაც გაგებით დღემდე პანკი ვარ, ოღონდ იმედს უკვე ისტორიასა და დიალექტიკაში ვეძებ. მაგალითად, ამით ვარ დაკავებული ახლაც, როცა ციმერმანის წიგნს „დიდი გლეხთა ომი გერმანიაში“ ვკითხულობ. თუ ინსპირაციაზე ვილაპარაკებთ, ეს მე იმედის ძებნაც მგონია. წერის დროსაც რაღაცის უნდა გჯეროდეს, გწამდეს, ჩემთვის ასეა და ამ იმედს მე ისტორიაში ვეძებ. 

მიშა: წეღან შენი პერსონაჟი გამახსენდა, თუთა, რომელსაც ასევე არ აქვს არაფრის იმედი და რჩება აჯანყებულად. 

ცოტნე: თუთა საბოლოოდ მაინც ამ გამოუვალობაში დამრჩა. ამიტომ არის აუტანელი.

მიშა: ახლა ეგნატეზე ვთქვათ: არც მახსენდებოდა შენ გარდა ავტორი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში, რომელიც ასე ღიად იყო ნინოშვილისკენ მიტრიალებული, სანამ ალექსანდრე ლორთქიფანიძის „მოწითალო და მოშავო“ არ გამოვიდა. ქართული კრიტიკისთვის ეგნატე ის მწერალია, რომლისთვისაც უფრო მნიშვნელოვანია ამბავი და არა მისი გადმოცემის ფორმა. მისი ტექსტები უმეტესწილად დაუვარცხნელი და დაულაგებელია. შენთვის ამბავსა და ფორმას შორის რომელიმე თუ არის უპირატესი? 

ცოტნე: ჩემთვის საკითხის ასე დაყენება – ფორმა უფრო მნიშვნელოვანია თუ შინაარსი (და დღეს, სამწუხაროდ, საკითხის ასე დაყენება პოპულარული გახდა), პირდაპირ რომ ვთქვათ, არასერიოზულია. ლიფშიცის მოკლე თეზისს მოვიშველიებ: მთავარი არის შინაარსის ჭეშმარიტება და ფორმის სიმართლე. ნაწარმოები ჩვეულებრივ უნდა განვიხილოთ თავის ტოტალობაში და არა ცალკე ფორმად, ან შინაარსად. ეგნატეზე რომ გიპასუხო, ლორთქიფანიძის კრებული მართლა ძალიან კარგია. მახსენდება კარლო კაჭარავას ლექსიც ნინოშვილზე, მაგრამ ეს არ კმარა. ეგნატე ჯერაც არაა კარგად გააზრებული. ამ კაცს სიკვდილის მერეც დაწყევლილი ბედი ჰქონდა, ჯერ საბჭოთა კავშირის მეხოტბე მწერლობამ აიტაცა მისი სახელი და თავის ჭკუაზე მოირგო, მერე უკვე იმ ადამიანებმა აიჩემეს, რომლებიც ყველანაირ საბჭოთას გმობდნენ და მოინდომეს, ეგნატეც სანაგვეზე მოესროლათ. ალბათ ცოტა ხანში, როცა მარტივი პოსტმოდერნისტული ფორმები მობეზრდება მკითხველს, დადგება ეგნატეს ხელახლა აღმოჩენის დრო.

მიშა: შენს ტექსტებში არცთუ იშვიათად მიმართავ იგავურ თხრობას. რამდენიმე ლიტერატურულ კრიტიკოსს კი აღუნიშნავს, რომ როცა იგავი შემოგაქვს, სწორედ მერე გეწყება თხრობის კრიზისი. შენ თვითონ როგორი დამოკიდებულება გაქვს იგავებისადმი, რატომ იყენებ?

ცოტნე: დავიწყოთ იმით, რომ ქართულ კინოში პოპულარული იყო ე.წ. ეზოპეს ენა, იმდენად პოპულარული, რომ მისი ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელიც გახდა. ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ტოტალიტარული რეჟიმი, სადაც მსგავსი თხრობით აპარებდნენ რაღაც იდეებს. მაგრამ მხოლოდ ამით ახსნა არასწორი იქნება. ეს ფორმა ალბათ გამჯდარი იყო ქართულ აზროვნებაში და ამას თავისი მიზეზები აქვს. უკვე 1980-იანების დასაწყისში რუსი კრიტიკოსები იწყებენ იმაზე ლაპარაკს, რომ ქართული კინოსთვის პოეტური და იგავური ენა, ერთი მხრივ, მისი მთავარი ღირსებაა, მაგრამ მომავალში შეიძლება მის მთავარ ნაკლადაც იქცეს. მართლაც, 1980-იანების ბოლოდან შედეგი უკვე სახეზეა. ჩვენ შევესწარით „ეზოპეს ენის“ „ოვერდოზს“ და მოხდა ისე, რომ მაყურებელმაც და მკითხველმაც ეს ენა უარყო. 

მაგრამ მე მიმაჩნია, რომ მსგავსი ქმედება შეიძლება იყოს დამახასიათებელი კულინარიული მიდგომისთვის – რომ რაღაცის გემო არ მოგეწონა და არ მიუბრუნდები. ჩემთვის იგავური ენა მაინც მნიშვნელოვანი ხერხია, რადგან ჩემს პერსონაჟებს ეხმარება. სხვა მხრივ, ისინი გაჭედილები არიან ერთ რეალობაში, გარემო მათთვის გროტესკულიც კია და სწორედ ზღაპარში დაბრუნება ესახებათ გამოსავლად, გროტესკულობის გადასალახად. ჩემი იგავები თხრობის გამგრძელებელი იგავები არაა, უფრო ჩართვაა – სახეხატება, რომელიც მთავარ პერსონაჟს აქვს საკუთარ წარმოდგენაში და ამ სახეხატების ჩვენება მინდა მეც.

ლიტერატურის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ ძალად მივიჩნევ რეალობაში არსებული ძალაუფლებრივი მიმართებების ამოხსნის მცდელობას, კულტურული ჰეგემონიის მხილებას და ამ მოქმედებაში ჩემთვის ყველა ფორმაა მისაღები.

მიშა: შენი პირველი წიგნის „ქალაქი და წმინდანების“ გამოსვლის მერე, უკლებლივ ყველა აღნიშნავდა, რომ ეს იყო ბოლო წლების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დებიუტი. რომანის „მაიაკოვსკის თეატრის“ შეფასებები კი უკვე არაერთგვაროვანი იყო. ნაწილი მას მაღალი ხარისხის ტექსტად მიიჩნევდა, ნაწილი კი, ჩავარდნად თუ არა, ვერშემდგარ რომანად. წყლის ნაყვა იქნება, ავტორს შეგეკითხო ამის მიზეზი, მე უფრო ის მაინტერესებს, თუ როგორ შეაფასებდი ცალსახად დადებით გამოხმაურებას შენს პირველ წიგნზე.

ცოტნე: მარტივად შემიძლია გიპასუხო ამაზე. „ქალაქი და წმინდანების“ პერსონაჟები ღირსეული, მშრომელი ადამიანები არიან, რომელთაც შინაგანი ეთიკური პრინციპები გააჩნიათ. ისინი კენ ლოუჩის დენიელ ბლეიკს ჰგვანან, რომლის მიმართაც შეუძლებელია აგრესია გაგიჩნდეს. ასე მოხდა ჩემი მოთხრობების კრებულთან დაკავშირებითაც, „ქალაქი და წმინდანები“ პერსონაჟების გამო შეიყვარეს. საზოგადოების უდიდეს ნაწილს პირველ რიგში ემპათია უჩნდება ხოლმე მსგავსი ადამიანების მიმართ. ფორმის მხრივ, „ქალაქი და წმინდანები“ ორიოდე კაცმა განიხილა, განსხვავებით „მაიაკოვსკის თეატრისგან“, რომელშიც უკვე ვცადე, შემექმნა ისეთი პერსონაჟები, რომელთაც ამ ჩაგვრის გამო, ვეღარაფერი ვეღარ შეინარჩუნეს, დაკარგეს სახე, ღირსების შეგრძნება, შეიშალნენ. ჩვენ გარშემო ხომ რეალურად არსებობენ ასეთებიც!? „მაიაკოვსკის თეატრი“ მცდელობაა, რომ ამ ადამიანებს თვალი არ ავარიდოთ; ჩვენი მზერა მხოლოდ დენიელ ბლეიკებისკენ არ მივმართოთ. 

მიშა: ისტორიკოსი ხარ და შენი უმთავრესი ინტერესის სფერო ანარქისტული მოძრაობებია. რას ფიქრობ ანარქიაზე დღეს და რამენაირად მაინც თუ მიგაჩნია რეალისტურად ძველი ანარქისტული იდეებისა და მოძღვრებების რეალიზება?

ცოტნე: იმედის ძებნის დროს, მეკავშირედ შეიძლება მეცნიერებისა და ისტორიის კარგად შესწავლა გამოგვადგეს-მეთქი, როგორც გითხარი, და მეც, რაღაც პერიოდში, ვიფიქრე, რომ კონტექსტის უკეთ გასაგებად, პარიზის კომუნაზე უნდა წამეკითხა სამეცნიერო ლიტერატურა. საინტერესო იყო ესპანეთის სამოქალაქო ომის ისტორიაც, ჩემთვის მნიშვნელოვანი იყო, გავცნობოდი ანარქისტი თეორეტიკოსების ტექსტებს, სადაც შესაძლოა ახლაც ვიპოვოთ რაღაცები, რაც დღესაც მნიშვნელოვანი იქნება, მაგრამ მათი წარმოდგენები პირდაპირ რომ გადმოვიტანოთ დღევანდელ სამყაროში, არასწორი და თან სასაცილო იქნება. ისტორიული კონტექსტი არ გვიწყობს ამაში ხელს, ტექსტების სწორხაზოვნად გააზრება არაფერში გამოგვადგება. თანამედროვე ანარქისტებს რაც შეეხება, მათ უფრო სუბკულტურად აღვიქვამ, რაც ჩემთვის ნაკლებადაა საინტერესო. შეიძლება ითქვას, რომ უკანასკნელი ანარქისტები ესპანეთის სამოქალაქო ომში დაიხოცნენ. დღეს ბრძოლისა და პროტესტის ორგანიზების სხვა სტრატეგიები უფრო საინტერესოა, ვიდრე ეს სუბკულტურამდე მისული, უსახო იდეა. 

მიშა: საქართველოს უახლეს ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო ფიგურად ვოვა არუთინოვი გვევლინება – ადამიანი, რომელმაც ჯორჯ ბუშის გამოსვლის დროს თვითნაკეთი ხელყუმბარა ისროლა. შენი პირველი წიგნი სწორედ მას მიუძღვენი და მოთხრობაში „ანდერგრაუნდი“ მთავარი პერსონაჟიც არუთინოვივით „ტერორიზმში“ ხედავს ყურადღების მიქცევის ერთადერთ გზას. ფიქრობ თუ არა, რომ ტერორიზმია იარაღი, რომელსაც მხოლოდ მივიწყებული, მიტოვებული, უყურადღებოდ დარჩენილი ხალხი იყენებს? ან კი მხოლოდ მათ ჰგონიათ, რომ ეს იარაღია? 

ცოტნე: რეალურად, ასეა. ჩემს მოთხრობაში, რომელიც ტყიბულელ მეშახტეებზეა, მოლოტოვის კოქტეილს ისვრის მთავარი პერსონაჟი გაფიცვის მეათე დღეს მთავრობისა და მედიის ყურადღების მისაპყრობად. ეს საქციელი მისგან სასოწარკვეთილი კაცის ილუზიაა, რომ მედიის ყურადღება მიიპყროს, განვითარებულ სამყაროში კი, იგივე ქმედება უკვე კარნავალის ნაწილია – ვთქვათ, ბერლინში, ანტიგლობალისტური დემონსტრაციის დროს, ყველა მოჰისპტერო რადიკალი ორ მოლოტოვის კოქტეილს მაინც ისვრის. 

სხვა საკითხია, რამდენად ამართლებს ეს ქმედება. ჩვენ იმ მასშტაბის პრობლემების წინაშე ვდგავართ, რომ კოქტეილის სროლაზე გაცილებით უფრო ჭკვიანური სტრატეგიები გვჭირდება, თორემ იმ მდგომარეობაში აღმოვჩნდებით, როგორშიც ჩემი პერსონაჟი აღმოჩნდა, რომელმაც მედიის ყურადღება მიიპყრო, მაგრამ შედეგს ვერ მიაღწია. 

საზოგადოების წარმოდგენა, რომ მედიის მეტი ჩართულობაა საჭირო პროტესტის დროს – მცდარია! კი, მოგისმენს მედია, მაგრამ მეორე დღეს ცირკში ჩაგიკარგავს მთავარ პრობლემას, როგორც ეს მოხდა თუნდაც არუთინოვის შემთხვევაში. 

რა თქმა უნდა, არ არსებობს კითხვის ნიშანი იმაზე, არიან თუ არა ტერორისტები ის ჯგუფები, რომლებიც შიშის დასათესად მშვიდობიან მოსახლეობას ესხმიან თავს. ამ შემთხვევაში ცალსახად ტერორიზმთან გვაქვს საქმე, რომელსაც გამართლება არ მოეპოვება. მაგრამ ჩემთვის კი, როგორც მწერლისთვის, საინტერესოა ტერორისტად შერაცხული ყველანაირი ადამიანი. ჩემთვის საინტერესოა, თუ რა გარდაქმნები ხდება მათ გონებაში. რაზე ფიქრობენ, როცა უპირისპირდებიან, როცა წასაგებად განწირულ ომში მიდიან. მინდა, დავინახო ის, რაც პოპულარული მედიის მიღმა რჩება. თორემ ამ ზედაპირული გაშუქებების გამო მერე წარმოუდგენელი სისულელეები ხდება. ვიღაცები პოეზიადაც რაცხავენ ტერორიზმს, ეს კი გატყლარჭული არტისტობაა, სხვას ვერაფერს დავარქმევ, საფუძველი არ აქვს. ტერორიზმზე საუბრისას ჩვენ არაფერში არ გამოგვადგება მისი ლექსიკონში განმარტება. ჩვენ უნდა დავინახოთ ის, რომ, მაგალითად, დღეს თუ თურქეთის ხელისუფლება ტერორისტებად აღიარებს ქურთისტანში მებრძოლ შენაერთებს, რომლებიც თავიანთ ხალხს იცავენ, რომელთაც ერთ-ერთი ყველაზე დემოკრატიული კუნძული შექმნეს, ამ დროს მათთან საბრძოლველად უშვებენ ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს ყოფილ მეომრებს და შედეგად „დაეშის“ მეომრები, რომლებიც ერთი თვის წინ ტერორისტები იყვნენ და ვიდეოებს ავრცელებდნენ, რომლებშიც მსხვერპლს თავს აჭრიდნენ, დღეს ნატოს წევრი სახელმწიფოს შენაერთებში მსახურობენ. ასევე შეგვიძლია ვთქვათ ის, რომ ტერორისტებად არავინ რაცხავს იმ ბოევიკებს, რომლებიც რუსეთის სამსახურში არიან და ანადგურებენ, მაგალითად, ქართულ სოფლებს, და პარალელურად ტერორისტებად არიან გამოცხადებულები ჩეჩნები, რომლებიც რუსულ არმიას ებრძოდნენ. გამოდის, რომ გამარჯვებული დიდი სახელმწიფოები, უმეტესწილად, ტერორისტებად რაცხავენ იმ დამარცხებისთვის განწირულ ჯარისკაცებს, რომელთაც მაინც გაბედეს ბრძოლა. 

მიშა: მაგრამ მაინც, შენ ახერხებ, რომ თან შორს დადგე ტერორიზმის რომანტიზებისგან და თან გული მოფხანო მკითხველს, როცა შენი პერსონაჟი მოლოტოვის კოქტეილს გაისვრის ან მძევალს აიყვანს. 

ცოტნე: „მაიაკოვსკის თეატრისა“ და მისი პერსონაჟის, თუთას შემთხვევაში, იმ ადამიანების მძევლად აყვანა, რომლებსაც არც საბუთები აქვთ და არც არაფერი გააჩნიათ, ბუტაფორიული თავისუფლების გარდა, ცინიკური ჟესტია თანამედროვე სისტემის მიმართ. ამას ტერორიზმს ვერც დავარქმევ, ვერ ვიტყვი, რომ ჩემი პერსონაჟი ტერორისტულ აქტს იწვევს, ეს უფრო გარემოს დაცინვაა. რაც შეეხება „ქალაქი და წმინდანებს“, იქ აქცენტი მედიაზეა. მედია ქმნის ალტერნატიულ რეალობას, უბრალო ადამიანიც უყურებს ტელევიზორს, სქროლავს ფეისბუკს და უჩნდება შთაბეჭდილება, რომ მედიის რეალობაა უკვე ნამდვილი, და ბრძოლას იწყებს არა მტრების წინააღმდეგ, არამედ მედიაში მოსახვედრად. ეს კი, რა თქმა უნდა, უკვე მარცხია. რამდენიმე კვირის წინ მარიო ვარგას ლიოსას ინტერვიუს ვკითხულობდი, სადაც ამბობდა, რომ პოლიტკორექტურა თავისუფლების მტერია, რადგან ის უარყოფს გულწრფელობასა და ნამდვილობას. მე მგონია, რომ საქართველოში ის ხალხი, ვისაც ასე თუ ისე ეთმობა მედიაპლატფორმა, ვისაც ჰყავს მიმდევრები, იმდენად პოლიტკორექტულნი არიან, რომ ამ „დავარცხნილობით“ თავიანთ საპროტესტო იდეებსვე აცლიან ძალას. პარალელურად, შოვინისტებს, ჰომოფობებსა და ნეონაცისტებს ფეხზე ჰკიდიათ პოლიტკორექტულობა და ამიტომ მათი დეკადანსისკენ და სიბნელისკენ მიმართული იდეოლოგია უფრო მძლავრი გვეჩვენება. 

ჩვენ იმ რეალობაში ვცხოვრობთ, სადაც ყველაფერი სწრაფად იცვლება. ტრამპის გამარჯვების შემდეგ, ვითარება კარდინარულად შეიცვალა და გამოჩნდნენ ნეოკონსერვატორები, რომელთაც ზეიმი გამართეს, რომ პოლიტკორექტულობა დასრულდა და პროგრესულ ნეოლიბერალიზმთან დაპირისპირებაში მათთვის სწორედ არაპოლიტკორექტულობა გახდა პოზიორობის პლატფორმა. 

რეალურად კარგად არის გასააზრებელი, რომ კულტურულ საკითხებში უკვე ძალიან ცოტა შეზღუდვა არსებობს. ყველას შეუძლია ყველაზე თქვას, რაც უნდა და ამაზე ასი თუ ათასი თავგახურებული კაცის გარდა აღარავინ აჯანყდება. მთავარი საფუძველი, რომელსაც კულტურული დაპირისპირებები ფარავს, არის ეკონომიკური პოლიტიკა, რომელიც ჩაგვრაზე, ექსპლუატაციაზე, მეტროპოლიების მხრიდან გლობალური სამხრეთის და ახალი სამხრეთის ქვეყნების ჩაგვრასა და გაყვლეფაზე დგას.

არადა, ისტორიაში ერთხელ ჩახედვაც საკმარისია, რომ დაინახო, ეს დაპირისპირება ზედაპირზე ტივტივია. ორივე მხარეს აერთიანებს ერთი ეკონომიკური პოლიტიკა. ჩვენი ქვეყნის მაგალითზე რომ ვთქვათ, ყურადღება მიაქციეთ, რომ წინა და ახალი მთავრობის ეკონომიკური პოლიტიკა ძირეულ საკითხებში საერთოდ არ განსხვავდება. და სწორედ იმიტომ, რომ დაპირისპირება მოდის კულტურულ საკითხებზე, საფუძველზე კი ხმას იღებს ძალიან ცოტა, პროტესტმა და ბრძოლამ სიმძლავრე დაკარგა. და საქართველოში ამ ყველაფერმა კარნავალური სახე მიიღო. მაგალითად, იგივე ნარკოპოლიტიკა, რომლის გასაპროტესტებელ აქციებზე მე და შენც ვმდგარვართ. ჩვენი მთავრობა და თბილისის მერი ლაპარაკობენ ღამის ეკონომიკის განვითარებაზე, რაც უკვე გულისხმობს იმას, რომ აპირებენ, თვალი დახუჭონ რაღაც ტიპის ნარკოტიკების მოხმარებაზე, მეტიც, ამით ფულის შოვნაც უნდათ. ამ დროს კი, ადამიანები, რომლებიც ნარკოპოლიტიკის ცვლილებისთვის იბრძვიან, ლაპარაკობენ იმაზე, რომ კაიფი ადამიანის თავისუფალი ნებაა, ტელევიზიით ლაპარაკობენ მარიხუანის დადებით თვისებებზე. ეს პროტესტიც ხომ უკვე ზედაპირზე ტივტივია?! სახელმწიფოს ასეთი ნარკოპოლიტიკა სჭირდება, როგორც პოლიციური რეჟიმის ერთ-ერთი ბერკეტი. ჩვენნაირ ეკონომიკურად უთანასწორო, გაღარიბებულ ქვეყანაში შეუძლებელია, არ არსებობდეს პოლიციური რეჟიმი. და თუ გვინდა, რომ მოვიშოროთ ის, უნდა დავიწყოთ სათავიდან, სხვა შემთხვევაში, ვილაპარაკებთ არასწორი აქცენტებით. ჩვენ კომიზმი უნდა ავიცილოთ თავიდან და ეს არ მოხდება მანამ, სანამ პროტესტანტები კლასობრივი საკითხების იგნორირებას გააგრძელებენ. 

იგივე შეიძლება ითქვას ფემინისტურ პროტესტზეც. ვლაპარაკობთ მხოლოდ ფიზიკურ ძალადობასა და სექსუალურ შევიწროებაზე, რაც, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, მაგრამ არაა პრობლემის სათავე. პირველ რიგში, უნდა ვილაპარაკოთ ქალებზე, რომელთაც 200 ლარი აქვთ ხელფასი, ან საერთოდ უმუშევრები არიან, იმ ქალებზე, რომლებიც საშინელი ცხოვრებისა და სამუშაო პირობების გამო გაუცხოებულები არიან გარემოსგან. სწორედ ასეთი ვითარება აიძულებთ მათ, მოითმინონ დამცირება, ოჯახშიც და საზოგადოებაშიც. ფემინისტები დღეს ამ ექსპლუატაციასა და გაუცხოებაზე უნდა ლაპარაკობდნენ. პრობლემებთან დაპირისპირების ერთადერთი გზა არის ის, რომ ბრძოლა მეინსტრიმული მედიის გარეთ გადავიტანოთ, თუმცა ეს ძალიან რთული იქნება.

სტერილურ პოლიტკორექტულობას და ფარისევლურ არაპოლიტკორექტულობასაც მეცნიერული მწყობრი პოზიციები უნდა დავუპირისპიროთ, პირველ რიგში, ეს გულისხმობს არსებული ეკონომიკური პოლიტიკის ძირეულ კრიტიკას. აქტივიზმი, რომელიც ამას გვერდს უვლის, ჩანასახშივე კარნავალურია.