შოთა იათაშვილის „ბედნიერება“ | მარი ბექაური

ლიტერატურაშიც და კინოშიც შეჩვეულები ვართ, რომ ნაწარმოებს ერთი მთავარი გმირი ჰყავს - გმირი, რომელმაც დაბრკოლებებით სავსე გზა უნდა გაიაროს, ეს დაბრკოლებები გადალახოს, გაიმარჯვოს, დამარცხდეს, საკუთარი თავი შეიცნოს, ტრანსფორმაცია განიცადოს...

ასეთია თამაშის წესი.

მაგრამ შოთა იათაშვილის ახალი რომანი ამ წესს არღვევს.

„ბედნიერებას“ მთავარი გმირი არ ჰყავს. აქ უამრავი პერსონაჟი დაგხვდებათ, რომლებიც, თავიანთი მსოფლმხედველობითა და ცხოვრების სტილით, ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავდებიან, თუმცა, ყველას ერთი საერთო აქვს: ბედნიერებას ეძებენ, ან მასზე ფიქრობენ მაინც.

მარკეტში მომუშავე, სტუდენტი ანა, რომელსაც თავისი ყოველდღიურობა ძალიან ღლის და ასევდიანებს. ქმართან გაშორების პროცესში მყოფი ლალი, რომელიც ოდესღაც ლექსებს წერდა და ახლა, საგანგებოდ გამოპრანჭული დაიარება წიგნების პრეზენტაციებზე. ცოცხალ გვამად ქცეული მანუჩარი, რომელსაც ყველაფერზე ხელი ჩაუქნევია და თვითმკვლელობაც კი არ გამოსდის. ნოდარი, რომელიც ბედნიერების შესახებ პასუხს წიგნებში ეძებს და ვერაფრით იჯერებს, რომ ადამიანს, შეიძლება, ბედნიერება აშინებდეს…

ეს პერსონაჟები ქალაქის ერთი კორპუსის მაცხოვრებლები და მათთან დაკავშირებული ადამიანები არიან. თუმცა, მათ კიდევ ერთი რამ, უფრო სწორად, ერთი ვინმე აკავშირებთ: კარლო, რომელიც, გაზის ინკასატორის სახელით, კარდაკარ დადის და კორპუსის ბინადართა ბინებში ჩუმად ტოვებს ბედნიერების ბურთულებს...

გარდა მთავარი გმირისა, ავტორი სტრუქტურის წესებსაც არღვევს: რომანში უამრავი სიუჟეტური ხაზია და ძალიან სწრაფად ვინაცვლებთ ერთი პერსონაჟის ამბიდან მეორეს ამბავში, მეორიდან - მესამეში და ა.შ. ეს ნამდვილად „სწრაფი რომანია“, როგორც მას ავტორი თავად უწოდებს. თუმცა, ამ გადასვლების მიუხედავად, თხრობა ლაღია, ყველა გმირის ისტორია წინ მიიწევს და ზოგიერთთან მოულოდნელი ტრანსფორმაციაც ხდება.

პერსონაჟები ერთმანეთის ცხოვრებაში მონაწილეობენ, ერთმანეთის მეშვეობით რეფლექსირებენ და ზოგჯერ, ერთმანეთის გაბედნიერებასაც ცდილობენ...

ფაქტობრივად, არ არსებობს მკითხველი, რომელსაც ეს წიგნი არ შეეხება. „ბედნიერების“ გმირები, მთლიანობაში, მთელ თანამედროვე საზოგადოებას წარმოადგენენ. აქ ნახავთ ქოუჩ ოთოს, რომელიც ადამიანებს ბედნიერად ყოფნას ასწავლის; ინფლუენსერ ტატას, რომელიც გვამად ქცეულ მანუჩარს გამოაცოცხლებს; მარტოხელა დედას, ტროლ თინას, რომელიც მღვდელს თავისი საქმიანობისთვის შენდობას სთხოვს და მერე ცდილობს, შეძლებისდაგვარად, ზრდილობიანი ტროლი გახდეს.

მოკლედ, ყველა აქაა, თავისი დრამებით და კომედიებით, ცხოვრებაზე ბრაზით და ცხოვრებისგან დაღლილობით, ხალისით, სევდით, ოცნებებით, და ყველა თავისებურად ცდილობს, ბედნიერების წამები განიცადოს: სიყვარულით, სექსით, ახალი ნაცნობობით, ცეკვით, ლოცვით...

წიგნის ავტორიც ერთ-ერთ პერსონაჟად გვევლინება და სინამდვილეში, სხვა პერსონაჟთა მეშვეობით, თავად იკვლევს ბედნიერებას. ხოლო თუ ერთმნიშვნელოვან პასუხს არ გვცემს, კითხვებს მაინც გვიტოვებს. კითხვის დასმა კი უკვე დიდი საქმეა.

და მაინც, როგორია ბედნიერების ძიება 21-ე საუკუნეში, სადაც ადამიანი დიდწილად ვირტუალურ სამყაროში ცხოვრობს და თავისუფლების ილუზიაში მყოფი, სულ უფრო შორდება საკუთარ თავს? სადაც სისტემა დაბადებიდან გამზადებულ სცენარებს გვთავაზობს?

ავტორი ერთგან წერს: „ბედნიერება შეიძლება სახიფათო იყოს... ადამიანის აწყობილი ცხოვრება დაანგრიოს, არიოს... და თვითონ ის ადამიანიც არიოს, ტვინი აუმღვრიოს...“

მე კი მგონია, რომ ბედნიერებამდე მისასვლელად სწორედ ეს გზაა გასავლელი - ეს ხიფათი, აწყობილი ცხოვრების ნგრევა, ჩაგონებული სცენარებიდან გამოსვლა და მერე - თავიდან დაბადება.

„ბედნიერება“ ექსპერიმენტული რომანია, რომლის მთავარი ხიბლიც ავთენტურობაა, უკიდურესი გულახდილობა.

იშვიათია ასეთი ნაღდი წიგნი.

მისი კითხვისას ხან გეცინება, ხან ცრემლი გადგება, ხან ბრაზობ, ხან კი გულწრფელად გაოცებს რომელიმე პერსონაჟის სულელური ქცევა, და რაც მთავარია, თითქოს ყველა მათგანს იცნობ. მსგავსი ტიპაჟები შენ გარშემო ცხოვრობენ და შენი სოციუმის წევრები არიან. შეიძლება, ერთ-ერთში საკუთარი თავიც ამოიცნო.

მოკლედ, ამ უამრავი სიუჟეტური ხაზითა და პერსონაჟთა ისტორიით, რომანი სრულყოფილად გვიჩვენებს ცხოვრების მრავალფეროვნებას, მის ყველა მხარეს, რადგან დიახ, საბოლოო ჯამში, ცხოვრება ზუსტად ასეთია: დრამატულიც, კომიკურიც, გულგრილიც, ვნებებით სავსეც, უაზროც და აზრიანიც... იმედების გაჩენაც და იმედების გაცრუებაც, რასაც მეტ-ნაკლებად ყველა პერსონაჟი განიცდის, ცხოვრების ნაწილია.

წიგნის დასასრულს ავტორი აღნიშნავს, რომ მშვენივრად ესმის: ეს რომანი სახიფათო ექსპერიმენტია, ფსევდო ფინალით, სადაც პერსონაჟთა ამბები დაუსრულებელი რჩება, და გაბრაზებულმა მკითხველმა, იქნებ, მოისროლოს კიდეც წიგნი...

თუმცა, მე მგონია, ამ სახიფათო ექსპერიმენტმა ძალიანაც გაამართლა. პირველ რიგში, თავისი ავთენტურობით, ცოცხალი პერსონაჟებით და ცხოვრების შეულამაზებელი აღწერით, იმ ცხოვრების, სადაც უფრო ხშირად ერთმანეთს სიმართლეს ვედავებით და უფრო იშვიათად ვფიქრობთ ბედნიერებაზე. არადა, ბედნიერება - ზუსტად ისაა, რასაც ყველა ჩვენგანი ვეძებთ.

ამიტომ, როცა „ბედნიერებას“ დახურავ, გეღიმება და ხვდები: შოთა იათაშვილმა, ამ, ერთი შეხედვით, მარტივი, ყოფითი ისტორიებით დატვირთული წიგნით, სინამდვილეში, ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავი მოგვიყვა.