Хорз сыхæгтæ | Джавахишвили Нукъри

Смотрите текст на русском языке ниже

Джавахишвили Нукъри, 41 аздзыд, Ксуисæй ацæугæ, цæры Хурвалеты хъæуы

Æз фæндзæм къласы ахуыр кодтон æви æхсæзæмы, гæнæн ис, æвдæм къласы, фыццаг хæстытæ куы райдыдтой, уæд Кутаисы лæууыд Тианеты батальон, æнæформалтæ дæр-иу арæх фæзындысты. Уыдонæн уым уыд штаб-пикеты хуызæн цыдæр.

Иууыл æвзæрдæр бахъуыды кодтон алы æхсæв дæр сыхаг хъæумæ куыд цыдыстæм æмæ уым куыд æхсæвиуат кодтам, уымæй дæр зымæг. Æхсæвыгæтты æхстой, фæлæ нæм бырсгæ ничи кодта. Нæ хъæу æмæ ирæтты хъæуты ‘хсæн уыд æрмæстдæр фæндаг, мæнæ уыцы машинæвæндаг. Æхсæвы-иу куы уыдон æхстой, куы та нæхиуæттæ æмæ нал уыд гæнæн уым æрлæууынæн. Дардмæ сывæллæттæ æхстыты хæлæба нал хъуыстаиккой. Хъуыды ма кæнын, мæхи цæстæй цы федтон, уыдон дæр. Æз лæууыдтæн уынджы биржæйы, нæхи æнæформалтæ ирон лæгты куы æрбаластой, мæ фыды цахъхъæнты. Иууылдæр сæ уым биржæйы амардтой.

Адæм сæ къухмæ райстой хæцæнгарз. Уæд алкæй дæр бафæндыд абырджытæ æмæ «крутой» лæппутæ суæвын. Нæ йæ æмбарын, цы цинау сæм каст ирæтты хæдзæртты басудзын æмæ ирæтты цард фехалын? Ирæттæ дæр ныл нæ ауæрстой. Нæхиуæтæ исты сараздзысты, æмæ та йæ уыдон дæр сфæлхатт кæндзысты. Уыцы хæсты тыххæй нæхиуæттæ фæдзурынц, зæгъгæ, дам, цы байтыдтам, уый райстам, дæс хатты фылдæрæй йæ райстам.

Хорз сыхæгтæ нын уыд, рагон сыхæгтæ, æввахс адæм. Нæ хъæуы ахуыргæнæгæй куыста нæлгоймаг. Йæ усы мыггаг Ломсадзе уыд. Уый дæр ам махмæ ахуыргæнæгæй куыста. Ирæттæ ахуыргæнæджы тыхсын кодтой. Змæстытæ куы райдыдтой, уæд лæг йæ усимæ ардыгæй ацыд Цхинвалмæ, фæлæ-иу арæх æрцыд йæ хæдзар бæрæггæнæг. Йæ хæдзармæ йын мах нæ хъус дардтам. Нæ бинонтæ йын иууылдæр хъахъхъæдтам йæ хæдзар, цæмæй йæ мачи басыгътаид кæнæ йын мачи мацы сарæзтаид... Мæ фыд алкæй дæр фæдзæхста, зæгъгæ, уыцы хæдзар басудзыны бар никæмæн ратдзæн. Дзырдта, зæгъгæ, йын чысыл сывæллæттæ ис æмæ йæ нæ фæнды, цæмæй уыдон федтаиккой зынгсивæрзт. Цалдæр азы фæстæ, бахъавыдысты æмæ мæ фыд хæдзары куыд нæ уыдаид, афтæ хæдзар зынджы хай фæкодтой, басыгътой йæ. Мæ фыд уæд Тбилисмæ ацыд фæткъуытæ уæй кæнынмæ.

Гъе, ахæм æвзæр хъуыддæгтæ арæзт цыд уыцы рæстæджы. Уый фæстæ ирæттæ амардтой нæ сыхаджы, Рональд Толиашвилийы. Фæндагыл æй æрцахстой, фæнадтой йæ. Уый фæстæ нын марды афтид чырын баныгæнын кодтой – адæймаг амард æмæ йын панихидæ саразын хъуыд… Марды чырын баныгæдтам, дыккаг бон та нын марды радтой. Фæндыд сæ, цæмæй хъиамæт кодтаиккам. Фæндыд сæ, цæмæй марды чырын скъахтаиккам æмæ йæ ногæй æд мард баныгæдтаиккам. Уæд мыл æртындæс азы цыд

Транскрипт: Ната Мачаладзе
«Удæгас мысынад — Хуссар Ирыстон 1991/2008»-ы циклæй

Хорошие соседи

Нукри Джавахихвили, 41 год, из Ксуиси, проживающий в Хурвалети

Я был то ли в пятом классе, то ли в шестом, а может даже в седьмом, когда начались первые войны. В Ксуиси стоял Тианетский батальон, уже к концу, но и неформалы часто появлялись. У них было что-то вроде штаба пикета.

Хуже всего вспоминается то, как мы перебирались каждую ночь в соседнее село и ночевали там, тем более зимой. Ночью стреляли, но нападать на нас, никто не нападал. Нашу деревню от осетинских деревень разделяла одна лишь дорога, вот эта вот проезжая дорога. Ночью то они стреляли, то наши и уже невозможно было оставаться. Вдалеке хоть звуки стрельбы не слышали дети. Еще помню то, что своими глазами видел. Я стоял на уличной бирже, когда наши неформалы привезли осетинских мужиков, ровесников моего отца. Прямо на бирже их всех убили. 

Люди взяли в руки оружие. Тогда все захотели разбойниками и крутыми парнями быть. Понять не могу, чем им представлялись поджоги осетинских домов, загубленные осетинские жизни. Но и осетины не щадили нас. Сделают что-то наши, а они ответят той же монетой. Про эту войну наши даже говорят, что мы пожали то, что посеяли, десятикратно пожали.

Хорошие соседи у нас были, старые соседи, близкие. Мужчина в нашей деревне преподавал . Ломсадзе была фамилия его жены. Она тоже у нас преподавала. Не давали осетины учителю покоя. Когда все началось, забрал человек жену и уехал, но часто из Цхинвали приезжал, чтобы обратить внимание на дом. Мы за его домом смотрели. Вся наша семья защищала его дом, как бы никто не поджег его или что-то такое... Отец всех предупреждал, что не позволил бы никому тот дом поджигать. Говорил, что у него маленькие дети и не хочет, чтобы они такой пожар видели. Спустя несколько лет, выждали момент, когда отца не было дома и все равно подожгли дом. Отец поехал тогда в Тбилиси, яблоки продавать.

Такой вот был беспредел. Потом осетины убили нашего соседа, Рональда Толиашвили. Поймали его на дороге и пытали, а потом заставили нас пустой гроб хоронить — человек умер и надо было как-нибудь панихиду отслужить. Похоронили мы гроб, а на другой день труп нам отдали. Помучить нас хотели. Хотели, чтобы мы гроб выкопали и заново похоронили. Тринадцать лет тогда мне было.

_______________________________
Транскрипт: Ната Мачаладзе
Из цикла Живая память — Южная Осетия 1991/2008