დღეს პარასკევია - აგენტები არიან...

საუბარი სოფია გავრილოვასთან, ლაიბნიცის რეგიონული გეოგრაფიის ინსტიტუტის პოსტდოქტორანტ მკვლევართან და ოლგა ბრონიკოვასთან, გრენობლ-ალპის უნივერსიტეტში სლავური კვლევების ასოცირებულ პროფესორთან.

...

ოლგა და სოფიას მორიგი ჩამოსვლა თბილისში 2024 წლის აპრილი-მაისის უწყვეტ დემონსტრაციებს დაემთხვა. თავიდან ერთმანეთს შევხვდით უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონპროექტის ხელმეორედ ინიციირების შემდეგ დაგეგმილი პირველი მასშტაბური აქციის საღამოს, უშუალოდ აქციის დაწყებამდე, როცა ყველაზე გაურკვეველი იყო სიტუაცია და ყველაზე ბევრი კითხვა - ღია. ერთადერთი, რასაც უყოყმანოდ ვუზიარებდით ოლგას და სოფიას, იყო ჩვენი შინაგანი რწმენა, რომ ის საზოგადოება, რომელიც ამ კანონის მიღებას ახლა გააპროტესტებს, არც შემდეგ შეეგუება მას; რომ ჩვენ მკაფიოდ ვიცით, რამდენად ფასობს ჩვენთვის სამოქალაქო ღირებულებები, პირადი გამოხატვის თავისუფლების დაცვა და რომ ბრტყელ ლოზუნგებზე და სწორხაზოვან დილემებზე - „უკან, საბჭოთა კავშირში”, „შინ/წინ ევროპისკენ” - ჩვენი პასუხი მრავალშრიანი, თუმცა, ცალსახაა. 

ეს განწყობა, რაც ინდიგოს იმ თავდაპირველ არაფორმალურ, უფრო მეგობრულ შეხვედრაზე იგრძნობოდა, მონაწილეებმა მაშინვე მონათლეს, როგორც - ოპტიმისტური. გავმხიარულდით კიდეც. თუმცა, ჩვენს რეპლიკებს სოფიას და ოლგას ყოყმანი და პაუზაც დაერთო. იმ დღეს პირდაპირ არ გვილაპარაკია, მაგრამ აშკარა იყო - ოლგას და სოფიას გაუჩნდათ ასოციაციები იმ პერიოდთან, როცა მათ ქვეყანაში იღებდნენ აგენტების შესახებ კანონს და ჩვენ კი გაგვიჩნდა ცნობისმოყვარეობა: როგორ მოხდა ეს მათთან, კიდევ რა მოხდა - ნელი პროცესი იყო, თუ ერთბაშად, შოკურად განვითარდა. 

ამ ყველაფერზე სასაუბროდ ცალკე შევხვდით ერთმანეთს და შემდეგ ერთად დავამუშავეთ საუბრის ამსახველი ეს ტექსტიც, რომელიც არავითარ შემთხვევაში არაა პირდაპირი მსგავსების მოძებნის მცდელობა რუსულ და ქართულ სამოქალაქო საზოგადოებებს და კანონის მიღების თანმხლებ პერიპეტიებს შორის; მსგავსებების თუნდაც პროტესტის ფორმებს, პროტესტის სიმძაფრეს ან მის დეფიციტს, ასევე, მთავრობათა ტაქტიკებს შორის. 

ჩვენ ერთმანეთის ამბების სიღრმისეულად გაგებას ვცდილობთ იმისთვის, რომ უკეთ გამოჩნდეს ჩვენი ინდივიდუალური გზა და გამოწვევები. 

ვინ სად და რის წინაშე ვდგავართ.

...

თამარ ბაბუაძე: შეგიძლიათ, გაიხსენოთ ის ნაბიჯები, რამაც რუსეთი უკიდურეს ავტორიტარიზმამდე მიიყვანა? როდის შეამჩნიეთ, რომ მოქალაქეებისთვის საბაზისო თავისუფლებაც კი იკარგებოდა?

ოლგა ბრონიკოვა: როდესაც ჩემს მშობლებს შევნიშნე, რომ იცვლებოდნენ, მაშინ მივხვდი, რუსეთში ისე აღარ იყო ყველაფერი, როგორც თავიდან. არადა, ყოველთვის აღმაფრთოვანებდა მამაჩემის განვლილი გზა - თუ როგორ მონაწილეობდა საბჭოთა კავშირის დასასრულს პროდემოკრატიულ პროცესში. თან ვიცოდი, რომ ასე სტალინისტი მამის სურვილის საწინააღმდეგოდ იქცეოდა. ბაბუაჩემისთვის რომ გეკითხათ, მამა დასჯას იმსახურებდა დიდებული ქვეყნის - საბჭოთა კავშირის დანგრევაში მონაწილეობის გამო. თუმცა მამაჩემმა მაინც მოახერხა და ლენინგრადის უნივერსიტეტის მათემატიკის დეპარტამენტის კოლეგებთან ერთად პეტერგოფის კამპუსში პროდემოკრატი აქტივისტების პატარა ჯგუფი შექმნა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ კი ახალი ეკონომიკის სფეროს ჩამოყალიბებაში ჩაერთო და პეტერგოფში პირველი ბანკი დააარსა, რითაც ძალიან ამაყობდა. 

„რუსეთი პუტინის გარეშე!” 2011 წ. [Evgeniy Isaev/Flickr]

2011-2012 წლებში კი უკუღმა პროცესი წავიდა. ჩემმა მშობლებმა კითხვების დასმა დამიწყეს, თუ  რატომ ვიქცეოდი ასე - რატომ გადავწყვიტე მე - საფრანგეთში დასახლებულმა და გრენობლის უნივერსიტეტის მკვლევარმა, პოლიტიკურ ემიგრაციაში წასული რუსი აქტივისტების მხარდაჭერა; რატომ ვქმნიდი ამ ლიბერალურ და ასევე მემარცხენე წრეებს საზღვარგარეთ მცხოვრები რუსებისთვის. არადა, მე იმ წლებში აღმოვაჩინე თანამოაზრე რუსი ემიგრანტები და თანამოაზრეები აღმოაჩინეს ჩემმა იმ მეგობრებმაც, რომლებიც ჯერ კიდევ  ცხოვრობდნენ რუსეთში.

ისინი პუტინის ხელისუფლების საწინააღმდეგო მიტინგებზე გავიდნენ და მოულოდნელად დაინახეს, რომ სხვაც ბევრი აზროვნებდა მათნაირად. „სრულიად სხვა რუსეთი“ გამოჩნდა ისე ცხადად, ისე მძლავრად, რომ ამის შესახებ წერა გადავწყვიტე.

ეს იყო ჩემი პოლიტიკური აქტივიზმის დასაწყისი. 2014 წელს ყირიმის ანექსიის შემდეგ კი შევუერთდი უკრაინულ მოძრაობას და მაშინ მივხვდი - თუ მანამდე ჩემი მშობლები მხოლოდ კითხვებს მისვამდნენ და ჩემს პასუხებსა და მოტივებს ისმენდნენ, რაც გულისხმობდა იმას, რომ დიალოგი ჯერ კიდევ შეგვეძლო, შემდეგ მათ უკვე ყირიმის ანექსიას დაუჭირეს მხარი და ეს ბოლო წერტილი აღმოჩნდა. მერე, ნელ-ნელა მივხვდი, რომ სულ უფრო მტკიცედ ემხრობოდნენ უკრაინაში ომის დაწყებას. გაოგნებული ვუყურებდი, როგორ ჩაიციკლნენ უკრაინის საკითხზე და, პარალელურად, რუსეთში LGBTQ თემის „ამორალურობაზე”. მეც ისეთივე კონფლიქტი დამეწყო მამაჩემთან, როგორიც თვითონ ჰქონდა ბაბუაჩემთან. იმავე მდგომარეობაში იყო ჩემი ძმაც - მშობლებს პოლიტიკურ თემებზე უპირისპირდებოდა. ეს ჩემთვის პირადი ტრაგედია იყო, ძალიან ღრმა ტრავმის საფუძველი. ისეთი ადამიანიც კი, როგორიც მამაჩემი იყო, შეიცვალა. 

თამარ ბაბუაძე: ახლა როგორია თქვენი ურთიერთობა? თუნდაც მას მერე, რაც რუსეთმა სრულმასშტაბიანი ომი დაიწყო უკრაინაში?

ოლგა ბრონიკოვა: ახლა მხოლოდ ოჯახურ საკითხებზე ვლაპარაკობთ და არ ვეხებით რუსეთისა და უკრაინის პოლიტიკურ მდგომარეობას. მახსოვს, როცა სრულ მასშტაბიანი შეჭრა დაიწყო რუსეთმა, ვერ მოვითმინე და ვთქვი, რომ რაც იქ ხდებოდა, ეს იყო пиздец. მამაჩემმა მიპასუხა, რომ ომზე უფრო ტრაგიკული მოვლენებიც არსებობს ამ ცხოვრებაში. მაგალითად რა-მეთქი, ვკითხე. ერთ დღეს მიხვდებიო, მოკლედ მითხრა. 

სოფია გავრილოვა: ოლგას მსგავსად  მეც ვფიქრობ, რომ ყირიმის ამბავი გარდამტეხი წერტილია. ყირიმში შესვლის გამო ვინ რას ფიქრობდა - ამან ბევრი რამ გამოააშკარავა. ეს ერთი და მეორე გარდამტეხი მომენტი 2012 წლის პროტესტებია (მწვავე დარღვევებით ჩატარებულ საპარლამენტო არჩევნებს 2011 წელს „მილიონების მარში” მოჰყვა. დემონსტრანტები პოლიტიკურ რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს ითხოვდნენ. 2012 წლის გაზაფხულზე კი გამოსვლების მეორე ტალღა დაიწყო, როცა პუტინი პრეზიდენტის პოსტზე დაბრუნდა. 6 მაისს, ზედ ინაუგურაციის დღემდე, მოეწყო უპრეცედენტოდ მასშტაბური აქცია და შეჯახება პოლიციასთან, რასაც მასობრივი დაპატიმრებები მოჰყვა - თ. ბ.). 

ამასწინათ, ჩემს Facebook გვერდზე გამოქვეყნებულმა ფოტოებმა გამახსენა ეს მასობრივი პროტესტი. მთელი ბულვარი გადაკეტილი იყო და სავსე ხალხით. ყველას დროშები და ტრანსფარანტები გვეჭირა. დიახ, ასე თავისუფლად და მასობრივად პროტესტის საჯარო სივრცეში გამოხატვა ჯერ კიდევ შესაძლებელი იყო მაშინ. თუმცა მაინც ვერ ვიტყვი, რომ 2012-ის გამოსვლებმა პროტესტის კულტურის შემდგომ განვითარებაზე ჩვენში რამე გავლენა მოახდინა. 

მოსკოვი. 2012 წ. [სოფია გავრილოვას პირადი არქივი]

თამარ ბაბუაძე: როგორ, რატომ?

სოფია გავრილოვა:  ყირიმის ანექსიის შემდეგ მთავრობის რეაქცია გამწვავდა და ამიტომ. დიახ, 2017-2018 წლებში მასობრივი პროტესტი ჯერ კიდევ გვქონდა რუსეთში;  და, მიუხედავად იმისა, რომ დემონსტრაციების მონაწილეების წინააღმდეგ საქმეები აღიძრა, საპროტესტო სცენა ისეთი სტერილური მაინც არ იყო, როგორიც დღესაა. თუმცა მერე და მერე ხელისუფლებამ უფრო ავტორიტარული წესების დანერგვა დაიწყო და შეუძლებელი გახდა საპროტესტო სულის გაღვივება - ეს ვიგულისხმე.

კიდევ ერთი გადამწყვეტი მომენტი იყო დარტყმა სახელოვნებო სცენაზე. არადა, მახსოვს გალერეა „ჟირის“ (Жир галерея) საპროტესტო ღონისძიებები „ვინზავოდში“ (თანამედროვე ხელოვნების ცენტრად ქცეული ძველი ქარხნები მოსკოვში). საპროტესტო გამოფენებს ვაწყობდით, იგივე შინაარსის ფესტივალიც კი მოვაწყვეთ MediaUdar-ი, მე თვითონაც მქონდა ფოტოსერიები, მაგრამ მერე დაარტყეს ხელოვნებას და, რა თქმა უნდა, დაარტყეს Pussy Riot-საც. Pussy Riot-ის ამბავი არტისტების ყველაზე პირველი და ძალიან ხმაურიანი დევნა იყო. ვგულისხმობ იმას, რომ არტ სცენა თვალის დახამხამებაში გახდა სამიზნე და ვერ ვიჯერებდით, რა ხდებოდა ჩვენს ირგვლივ - რისთვის დევნიდნენ, ავიწროებდნენ და აპატიმრებდნენ ხალხს. მაგრამ ახლა უკვე ვხედავთ, რომ ჟენია ბრეკოვიჩიც ციხეშია (თეატრის რეჟისორი და დრამატურგი).

კრემლი. 2012 წ. [Denis Bochkarev]

ამასობაში ჩაირთო თვითცენზურაც და მახსენდება მომენტი, როცა ეს პირველად შევნიშნე. იმ დროს უკვე ჩემს ქვეყანაში აღარ ვცხოვრობდი, მაგრამ გერმანია-რუსეთს შორის ცხოვრების წესის შენარჩუნებას ვცდილობდი, მათ შორის, ინტელექტუალურადაც. ამიტომ უკან ვბრუნდებოდი ხოლმე და სასწავლო სემინარებს ვატარებდი 2018-2019 წლებში. იმავდროულად სადოქტორო თეზისისთვის რუსული მუზეუმების თემას ვამუშავებდი. აი, მაგ პერიოდში ჩემმა კოლეგამ შემომთავაზა ახლად გახსნილ გეოგრაფიის ფაკულტეტზე ლექციების წაკითხვა. „სონია, რა გჭირდება იმისთვის, რომ დაბრუნდე რუსეთში და ჩვენთან იმუშაო?“, - მკითხა. მე ვუთხარი, რომ დამჭირდება ლაბორატორია, სადაც რეპრესიებსა და ტერორზე მუშაობას შევძლებ და ორი მკვლევარი. „სონია, ხომ იცი, ამ აზრის დაშვებაც კი არ შემიძლია. ამაზე ვერც კი ვილაპარაკებთ“, - მიპასუხა და დაამატა, „ჩვენ აქ წინასწარ ვიცით, რომელ თემებს ვერ შევეხებით“.  

ეს გამოღვიძების კიდევ ერთი მომენტი იყო ჩემთვის და ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილება - როცა რუსეთთან ინტელექტუალური თანამშრომლობაც შეუძლებელი გახდა. თუმცა, მეორე მხრივ, ვერც იმას ვიტყვი, რომ რუსეთში მოღვაწე მეცნიერებთან ლაპარაკი აღარ შეიძლება - ვერ დავაკნინებ მათ ასე. ჩემი აზრით, ყველამ უნდა ვიფიქროთ გამოსავალზე - თეორიული გამოსავლის პოვნაზე მაინც.

ოლგა ბრონიკოვა:  2012-2013, მგონი, ის პერიოდია, როდესაც რუსეთში ინტერნეტის თავისუფლებაზე  მეცნიერულ-სოციოლოგიური პროექტი დავიწყეთ. ინტერვიუები ჩავწერეთ სხვადასხვა ვებ და მედია პროფესიონალებთან რუსეთში მყოფებთანაც და საზღვარგარეთ ემიგრანტებთანაც. მახსოვს, მოსკოვის Media-Zone-ის ერთი ჟურნალისტი მიხსნიდა ძალიან ჩახლართულ სქემას, თუ რა წესების დაცვა სჭირდებოდათ მასალების გამოსაქვეყნებლად: რისი თქმა შეეძლოთ, როგორ და როდის უნდა ეთქვათ ეს, როგორ არ უნდა გამოეყენებინათ კონკრეტული სიტყვები და კიდევ ათასი რთული რამ... მე ამ კვლევის დროს და ჟურნალისტებთან საუბრებისას გავაცნობიერე რუსეთში ცენზურისა და თვითცენზურის სიღრმე. ვფიქრობ, ჟურნალისტებმა ეს საზღვარგარეთ „მედუზას” გადასვლამდე გაანალიზეს, ანუ, დაახლოებით, ლენტას ამბის მერე (2014 წელს ლენტა.რუ-ს რედაქტორის თანამდებობა დაატოვებინეს გალინა ტიმჩენკოს, სადაც ის მუშაობდა 1999 წლიდან და მის ნაცვლად დანიშნეს კრემლის პოლიტიკის გამტარებელი ინტერნეტ-გამოცემა „ვზგლიადის” ყოფილი რედაქტორი ალექსეი გორესლავსკი. ეს მოხდა მას შემდეგ, რაც ლენტა.რუ-მ გაუშვა ინტერვიუ უკრაინული ულტრანაციონალისტური ჯგუფის ლიდერთან. გალინა ტიმჩენკო დღეს “მედუზას” აღმასრულებელი დირექტორია - თ. ბ.).

სოფია გავრილოვა: მინდა დავუბრუნდე პირველ კითხვას რუსეთში პროტესტის კულტურის ცვლილების შესახებ. ეს კულტურა გვქონდა, როგორ - არა. ყველას გვახსოვს გაყალბებული არჩევნების წინააღმდეგ მიმართული და საერთოდ ანტი-სახელისუფლებო გამოსვლები 2011-2012 წლებში რამდენად მასობრივი და ინოვაციური იყო. რადგან შეკრების შესახებ კანონი გამკაცრდა, ხალხი სეირნობაზე გადავიდა - ამით აჩვენებდა, რომ დემონსტრაციას ან აქციას კი არ მართავდნენ, არამედ უბრალოდ, გუნდურად სეირნობდნენ. იმდროინდელია პროტესტი თეთრი ბაფთითაც, რადგან პროტესტის სიმბოლო იყო თეთრი ბაფთა. იყო ასეთი აქციაც - „დაიკავე აბაი“, როცა მომიტინგეები ყაზახი პოეტის აბაის ძეგლთან შეიკრიბნენ და რამდენიმე დღის განმავლობაში დაკავებული ჰქონდათ ტერიტორია. შემდეგ ეს გამოსვლა უკიდურესად ძალადობრივად ჩაახშო პოლიციამ. მაგრამ შემდეგ ხელისუფლებამ პროტესტის შესახებ კანონი შეცვალა. 

ოლგა ბრონიკოვა: ამას მოჰყვა უცხოეთის აგენტების შესახებ კანონი, რომლის პირველი ვერსია 2012 წელს მიიღეს და შემდეგ უფრო და უფრო დახვეწეს. და კიდევ ბევრი საშინელი კანონი.

სოფია გავრილოვა: კიდევ შემიძლია გავიხსენო ის, რომ პირველ ეტაპზე, დიახ, ხალხი მიჰყავდათ პოლიციის შენობებში, მაგრამ არ სცემდნენ. დაკავებულების ცემა შემდეგ დაიწყეს. პოლიცია სულ უფრო რადიკალური მეთოდებით, სულ უფრო მკაცრი ფიზიკური ძალით უსწორდებოდა ხალხს. 

ოლგა ბრონიკოვა: ამ დროს რეპრესიები უკვე თვალსაჩინო იყო და, ვფიქრობ, რომ სწორედ ამ დაკავებების პასუხად თანამედროვე რუსეთის კიდევ ერთმა, პოლიტიკური პატიმრების მხარდაჭერის კულტურამ დაიწყო გაღვივება. 

ცხადია, ეს პრაქტიკა - დახმარებოდნენ პატიმრობაში ჩავარდნილ აქტივისტს - მანამდეც არსებობდა, მაგრამ  2010-იანების რუსეთში ძალიან პოპულარული გახდა. ხალხმა პოლიტიკური პატიმრებისადმი წერილების გაგზავნა დაიწყო, ორგანიზდებოდნენ დასახმარებლად, მატერიალური მხარდაჭერის შესაგროვებლად. ორგანიზებისთვის იყენებდნენ სოციალურ თუ პროფესიონალურ მედიებს. 

სოფია გავრილოვა: მობილიზაციის ერთ-ერთი ფორმა იყო ტელეგრამ არხებში მონაწილეობა. მე ახლაც ვარ ამ ჯგუფებში. დაყოფილი იყო მოსკოვის რეგიონების, უბნების მიხედვით, რომ პოლიციაში მყოფთათვის პირველადი ნივთები მიეტანათ. იტყოდი, რომ მცალია, ვარ ამა და ამ უბანში, შემიძლია ვიყიდო კბილის ჯაგრისები, ჰიგიენური პროდუქტები, საკვები და მივიტანო პოლიციის შენობაში, შემდეგ ხარჯებს გინაზღაურებდნენ, მაგრამ ბევრმა საერთოდ უარი თქვა თანხის მიღებაზე. 

ოლგა ბრონიკოვა: პატიმრების დასახმარებლად საზღვარგარეთ აგროვებდნენ თანხას და აგზავნიდნენ რუსეთში იმ ხალხის დასახმარებლად, რომლებიც ციხეში მყოფებს ეხმარებოდნენ. 

სოფია გავრილოვა: მახსოვს მეც იმავეს ვაკეთებდი ჩემს ჩვილ ბავშვთან ერთად. პოლიციის შენობასთან ახლოს ვცხოვრობდი, მიმყავდა შვილი ეტლით და ვიცოდი, მე, როგორც ახალგაზრდა დედას, პოლიციელები უარს ვერ მეტყოდნენ პატიმართან ამანათი მიმეტანა. 

ლაიფციგში მცხოვრები რუსები  თვეში ერთხელ დღესაც აგროვებენ წერილებს რუსეთის ციხეში მყოფი პატიმრებისთვის. ელექტრონულია და ძალიან იაფია. ხალხი ამას თბილისიდანაც აკეთებს. ცხადია ეს წერილები ცენზურას გადის, მაგრამ პატიმრების მარტოობას მაინც რაღაცნაირად ამსუბუქებს. შეგიძლია წინასწარ გადაიხადო, რომ მათ პასუხის დაწერა შეძლონ. ვიცნობ რამდენიმეს, რომლებიც თვეებსა და წლებს ატარებენ პატიმრებთან მსგავს მიმოწერაში.

მახსოვს ტელეგრამ არხებიც, რომელთა მოდერატორებიც პოლიტიკურ პატიმრებს აკავშირებდნენ  წერილების დამწერ მოხალისეებთან, რათა დარწმუნებულიყვნენ, რომ ყველა პატიმარს ჰყავს ფოსტის მეგობარი.

ოლგა ბრონიკოვა: ჩემთვის აქ კარგად ჩანს, როგორ შეიძლება სოციალური და საქველმოქმედო აქტივიზმი გახდეს პოლიტიკური. სტატიაში[1], რომელიც სოფიამ და მე ერთად დავწერეთ, რუსულ პოლიტიკურ გრამატიკას განვიხილავთ და ვწერთ, რომ რუსული პოლიტიკური აქტივიზმი დგას „პატარა საქმეების თეორიაზე“ - როდესაც პოლიტიკურ ქმედებას ანაცვლებ უმნიშვნელო, თუმცა, სოციალურად მნიშვნელოვანი აქტიურობით და პოლიტიკურს არქმევ მას. დღეს ამ “მცირე აქტივიზმის კულტურას” აკრიტიკებენ. მაგალითად, უკრაინელ აქტივისტებს უთქვამთ: ჩვენ როცა რეალურად ვაპროტესტებდით, თქვენ მხოლოდ ასეთ „პატარა საქმეებს“ აგვარებდით და ახლა ჩვენთან შემოიჭრნენ, რადგან თქვენ არ გეცალათ, მხოლოდ ამ უმნიშვნელო ამბებით იქცევდით თავს. მაგრამ სოფია, შენ აღწერე კარგად, თუ როგორ შეიძლება ეს პატარა საქმეები დიდ კომპეტენციად და პოლიტიკურ აქტივიზმად ითარგმნოს. 

სოფია გავრილოვა: მინდა ქრონოლოგიაც გვახსოვდეს, რადგან იყო დრო (რომელიც უკვე აღვწერეთ), როცა პროტესტი იყო ძალიან ხმამაღალი და არა მხოლოდ „პატარა საქმეებით“ შემოფარგლული. „მილიონების მარშიცა“ და „დაიკავე აბაიც“ სწორედ ასეთი - ხმაურიანი და მძლავრი პროტესტის მაგალითებია - ქუჩების გადაკეტვით, ქუჩების პერმანენტული გამაგრებით - ფიზიკურად, დაუღალავად იქ დგომით, ქუჩაში ჩატარებული ხელოვნების გაკვეთილებით. “აბაის” დროს მე ხელოვნების სკოლაში ვსწავლობდი და იქ, ძეგლთან ვიკრიბებოდით მთელი ჯგუფი, საპროტესტო კულტურაზე ვმსჯელობდით, სხვა ქვეყნების გამოცდილებებს განვიხილავდით. ხალხს მოხალისეობრივად მოჰქონდა საკვები. ერთმა საერთოდ სოფლიდან ძროხა ჩამოიყვანა ახალი რძე რომ გვქონოდა. „დაიკავე აბაი“ 5 დღეს გაგრძელდა და შემდეგ დასრულდა „მეზობლების საჩივრის“ გამო - პოლიციას მიეცა საბაბი - თითქოსდა, სჭირდებოდა რამე საბაბი - მომიტინგეებისგან არეალი გაეწმინდათ. 

[James Hill/The New York Times]

ოლგა ბრონიკოვა: უკრაინელები მაგაზე ასე გეტყვიან, სოფია: ხედავთ, რუსების პროტესტი 5 დღეს გაგრძელდა და შემდეგ გაჩერდა. 2013 წელს კი, მაიდანი ზუსტად იმ დროს გამწვავდა, როცა პოლიციამ სტუდენტებს სცემა. სცემა და კი არ დაშლილან სხვები, ამ ხალხს არ შეეძლო სახლში წასვლა და ნორმალური ცხოვრების გაგრძელება მაშინ, როდესაც ახალგაზრდებს ქუჩებში სცემდნენ. მათ ეს უბრალოდ არ შეეძლოთ. 

სოფია გავრილოვა: და შენ როგორ ახსნიდი, ოლგა?

ოლგა ბრონიკოვა:  რას? იმას, რაც ვერ მოხდა მოსკოვში? ნახევრად ხუმრობით ავხსნიდი - ჩვენი „პატარა აქტივიზმის კულტურით“.

სოფია გავრილოვა: თითქოს რუსების გენშია ის, რომ სულ ვიფარგლებით აქტივიზმის ამ მინიმალური ფორმით. 

თამარ ბაბუაძე: თითქოს, ვხუმრობთ ახლა, მაგრამ რა შეიძლება პროტესტის წყვეტის, გაჩერების მიზეზი იყოს მოსკოვისთვის და რუსეთის დიდი ქალაქებისთვის?

ოლგა ბრონიკოვა: ამაზე ასეც შეიძლება ვიფიქროთ: უკრაინაში პირველად მოხდა, როცა ქუჩაში სტუდენტებზე იძალადეს და მთელი საზოგადოება შოკში ჩავარდა - როგორ შეიძლება ასე მოექცეთ ჩვენს ბავშვებს! ბრაზმა იფეთქა. რუსეთში კი დემონსტრაციებზე გასული ადამიანების ცემა სულაც არ იყო პირველი შემთხვევა. 

სოფია გავრილოვა: შეიძლება გეოგრაფია არასწორად შემომაქვს აქ, მაგრამ რუსეთის გეოგრაფია განაპირობებს პროტესტის დაწყების სპეციფიკურ ფორმებს და შემდეგ დამარცხებას. მაგალითად, მართალია პროტესტი მხოლოდ მოსკოვსა და სანქტ პეტერბურგში არ ხდებოდა, მაგრამ ასეთი შეგრძნებაა, სულ მცირე ჩემთვის, რომ ძნელია რამე შეცვალო ერთ ადგილას პროტესტით, როცა ქვეყანას ასეთი ზომა აქვს. პროტესტი სხვა ადგილებშიც მიმდინარეობდა, მაგრამ სხვა მიზეზით - მათ ჰქონდათ ეროვნული და ამასთან რეგიონული და ადგილობრივი დღის წესრიგი. მაგალითად, აქციაზე გამოვიდოდნენ ნავალნის მხარდასაჭერად, მაგრამ ამასთან ადგილობრივი კონკრეტული საკითხებიც შეჰქონდათ. შესაბამისად, ჩემთვის ყოველთვის რიტორიკული კითხვაა - შენი საპროტესტო ხმა მოსკოვიდან ხაბაროვსკში როდის ჩააღწევს? სადაც ხალხი იღვიძებს მაშინ, როდესაც მოსკოვში უკვე ღამეა... ვფიქრობ, მობილიზაციისას ეს გეოგრაფიული საკითხებიც დიდ როლს თამაშობს.

ოლგა ბრონიკოვა: არამხოლოდ გეოგრაფიული ვითარება, არამედ განსხვავებულობაც. ჩემი კოლეგა პერინ პუპინი (Perrine Poupin) იკვლევდა რუსეთში რეგიონულ საპროტესტო ჯგუფებს. მას ჰქონდა რუსეთის ჩრდილოეთით, შიესთან დაწყებული პროტესტის შემთხვევა. ხალხი ადგილობრივ პრობლემას ნაგავსაყრელის მშენებლობას მთელი ორი წლის განმავლობაში აპროტესტებდა. ბანაკები მოაწყვეს და ზამთრის სეზონზეც კი იქ რჩებოდნენ. შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ არხანგელსკის რეგიონში ზამთრის თვეები როგორია. ისეთი მსუბუქი არა - როგორიც მოსკოვში. მაგრამ მათი პროტესტი არასდროს განხილულა მოსკოვში გამართული დემონსტრაციების დონეზე.  რუსეთის საპროტესტო მოძრაობის მთავარი პრობლემა ისაა, რომ მოსკოვისა და სანქტ პეტერბურგის აქტივისტები საკუთარ თავს ვერ სცდებიან. 

[Matthew Luxmoore/Al Jazeera]

სოფია გავრილოვა: კი და მერე ესეც გეოგრაფიის საკითხია. ყველაფერი მოსკოვზეა ფოკუსირებული არა, ოლგა? რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ არასდროს გავაპროტესტებთ რაიმე რეგიონულ პრობლემას მოსკოვში. 

თამარ ბაბუაძე: ვიმსჯელეთ შეკრების შესახებ კანონში ცვლილებებზე, განვიხილეთ, თანდათან როგორ შემცირდა ხმამაღალი პროტესტები და „მცირე აქტივიზმის მოძრაობამდე“ დავიდა. ამ პროცესს როგორ შეუწყო ხელი უცხოეთის აგენტების შესახებ კანონმა და რა იყო კანონის მიღების თავდაპირველი შედეგი?

ოლგა ბრონიკოვა: აგენტების კანონს სხვა საკანონმდებლო ცვლილებები თანდათანობით მოჰყვა. დაიწყო ინტერნეტის თუ მედიის ცენზურა და ასევე სამოქალაქო აქტივისტებზე კონტროლი გამკაცრდა. მათ სწორედ პროტესტის, ინტერნეტის და უცხოური აგენტების შესახებ კანონებით უმკლავდებოდნენ. 

არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს არაბული რევოლუციის პერიოდია, როცა ორგანიზებისთვის ხალხი ინტერნეტს იყენებდა. რუსულ უწყებებს არ უნდოდათ ჩვენს ქვეყანაშიც იგივე დაეშვათ. ამიტომაც პროტესტის ახალგაზრდა მონაწილეების გასაკონტროლებლად სოციალური მედიის, სოციალური ქსელების კონტროლი დაიწყეს.  ამას ყველაზე ხმამაღალი აქტორების, სამოქალაქო საზოგადოების წევრების კონტროლი მოჰყვა, განსაკუთრებით უცხოური აგენტების კანონის საფუძვლით. კიდევ ერთმა ფრანგმა კოლეგამ ფრანსუაზა დუსემ (Françoise Daucé) შესანიშნავი კვლევა მოამზადა პროფესიონალ ჟურნალისტებზე ამ კანონის გავლენის შესახებ.  

თუმცა სულ თავიდან ამ კანონების შედეგად დამდგარი რეალობის მასშტაბი მაინც არ წარმოგვედგინა. 

მახსოვს, ვუშვებდით, რომ შეიძლება რეპრესიები დაწყებულიყო, მაგრამ კარგად ვერ ვაცნობიერებდით, რას ნიშნავდა ეს. როდესაც ინტერვიუ ჩავწერეთ „მემორიალთან“ და სხვა არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, რომლებიც აგენტებად დარეგისტრირდნენ, მათ თქვეს: „დიახ, ეს ძალიან რთული იქნება ფინანსური თვალსაზრისით”, რადგან დაუსრულებლად მოუწევდათ ფინანსური ანგარიშების გზავნა. მაგრამ მხოლოდ ეს? 

ამიტომ ვფიქრობ, რომ კანონის მიღების პირველ ეტაპზე ხალხს ჯერ კიდევ არ შეეძლო, გაეცნობიერებინა, რომ ამ კანონს მასობრივად გამოიყენებდნენ, გავრცელდებოდა ინდივიდებზე და მათაც მოუწევდათ უცხოეთის აგენტების იარლიყის ტარება. 

სოფია გავრილოვა: არ გეწინააღმდეგები, ოლგა, მაგრამ მეორე მხრივ, რუსეთში ასევე არსებობდა ხალხი, რომელსაც უცხოური აგენტების კანონი სერიოზულად უნდა მიეჩნია. იგივე “მემორიალი”. იმხანად „მემორიალში“ ვმუშაობდი და მახსოვს, ისინი ამბობდნენ, ოჰ, ეს ძალიან ცუდის ნიშანია. მაგრამ გეთანხმები, რომ რთული იყო წინასწარ ამ ყველაფრის მასშტაბის განჭვრეტა.

ასე რომ კი, რამდენიმე წესი და კანონი გავრცელდა და მათ შორის იყო უცხოეთის აგენტების კანონი, რამაც ხალხის დაყოფას და იარლიყის მიწებებას ნიადაგი მოუმზადა: ექსტრემისტი ტერორისტები, უცხოეთის აგენტები, არასასურველი ორგანიზაციები... ახლა სასაცილოა.

ახლა ყოველ პარასკევს ახალ-ახალ ადამიანებს აცხადებენ უცხოეთის აგენტებად. ეს პროცესი ახალი კონკრეტული ნარატივების შესაქმნელადაც გამოიყენება. 

ოლგა ბრონიკოვა: მთელი ამ ნარატივით, რაც ახსენე, შექმნეს ე.წ. „მეხუთე კოლონის“ ნარატივი, რუსულმა უწყებებმა რუსეთის მოქალაქეები წარმოაჩინეს ადამიანებად, ვისაც უცხო ქვეყნების დავალებით რუსეთის დანგრევა შიგნიდან სურდათ. ვფიქრობ, ეს იყო იმ დისკურსის დასაწყისი, როცა საზოგადოება დაიყო მამაც პატრიოტებად, რუსეთის სახელმწიფოსადმი ლოიალურად განწყობილებად, სამშობლოს მოღალატეებად. მოკლედ, საბჭოთა დროის კარგად ცნობილი ნარატივი დაბრუნდა. 

სოფია გავრილოვა: და ამან მიგვიყვანა თანამედროვე ეროვნული სახელმწიფოსა და მისი დაცვის საჭიროებამდე. თუ მოქმედებ ვიღაცის ინტერესებისთვის, არ აქვს მნიშვნელობა, მტერია თუ არა, მაშინ ამით საფრთხეს უქმნი სუვერენიტეტს. ეს სწორედ ისაა, რასაც ახლა საქართველოში ვისმენთ. „ქართული ოცნებაც“ ამბობს, რომ ქართველების გარედან დაფინანსება საქართველოს სუვერენიტეტს დააზიანებს, ამიტომ გვინდა ვიცოდეთ, რატომ ფინანსდებიან არასამთავრობო ორგანიზაციები. ნარატივი იგივეა ჩვენთანაც და აქაც. 

ოლგა ბრონიკოვა: მაგრამ საკითხავია საქართველოში ისევე, როგორც ყაზახეთსა და ყირგიზეთში, კანონის რომელ ვერსიას დატოვებენ. რადგან რუსეთში კანონი განვითარდა, შეიცვალა და სხვანაირად შეიფუთა. და ახლა ვართ ამ სასაცილო დონეზე, როცა ინდივიდებს აკრავენ ამ იარლიყებს. 

მაგრამ ამას დრო დასჭირდა. შეიძლება თქვენს ქვეყანაში ისე სწრაფად განვითარდეს პროცესი, რომ კანონის გაუარესებული ვერსია უფრო ადრე მიიღოთ, ვიდრე ეს რუსეთში მოხდა. 

თამარ ბაბუაძე: ადამიანს, რომელსაც აგენტის იარლიყი აქვს, რისი გაკეთება არ შეუძლია დღევანდელ რუსეთში?

ოლგა ბრონიკოვა: მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ფინანსური ანგარიშის გზავნა უწევს ადამიანს, შეზღუდვები მხოლოდ ფინანსებს არ უკავშირდება. ერთხელ ინტერვიუ ჩავწერე საქართველოში ემიგრირებულ აქტივისტთან, ის პირველი ადამიანი იყო, რომელსაც აგენტის იარლიყი ინდივიდუალურად მიანიჭეს. მუდმივი შიშით ცხოვრობს აქაც, განსაკუთრებით თავისი ბავშვების გამო, რადგან სახელმწიფო უწყებებმა შეაშინეს, რომ მათ წაართმევდნენ. ის მიხსნიდა, რომ „უცხოეთის აგენტის“ სტატუსით პატარა ქალაქებში ცხოვრება კიდევ უფრო რთულია. დღითიდღე შენი ქვეყნის მოღალატე ხდები და ყველამ იცის ეს. ქუჩაში გადიხარ და ყველა გიყურებს. 

[Stanislav Krasilnikov/TASS/dpa/picture allianc]

„აგენტს“ არ შეუძლია საჯარო სექტორში მონაწილეობა. ამ იარლიყით არ შეუძლია ასწავლოს სკოლებსა და უნივერსიტეტებში, საჯარო კომიტეტებში ვერ აირჩევენ. არ შეუძლია რეკლამის მიღება, მაგალითად, იუთუბის არხზე. 

სოფია გავრილოვა: რეკლამის საკითხი მნიშვნელოვანია, რადგან ისეთ ჟურნალისტებს, როგორებიცაა ეკატერინა შულმანი ან კატია გორდეევა, საკუთარი იუთუბ არხები და შოუები ჰქონდათ, რომლებსაც ფასიანი რეკლამით აცოცხლებდნენ. შემდეგ მათ ამის უფლება წაერთვათ. კატია გორდეევამ დახურა შოუ, რადგან ფულის გარეშე აღარ შეეძლო შენარჩუნება. 

თამარ ბაბუაძე: ასე რომ, ვთანხმდებით, ამ კანონს რუსეთში პროტესტი იმიტომ არ გამოუწვევია, რომ ის თანდათან დამძიმდა და თან ბევრმა ვერ გააცნობიერა, რა საფრთხეს შეიცავდა?

ოლგა ბრონიკოვა: ვფიქრობ ამ კანონის მიღებისას თან უკვე ყველა გადაღლილიც იყო - გადაღლილი და შეშინებულიც, რადგანაც რეალურად რეპრესიები 2012 წლის 6 მაისის შემდეგ დაიწყო. ეს იყო დღე, როდესაც ყველა მიხვდა, რა სერიოზული რამ ხდებოდა - ხალხი ციხეში 6 წლით გაუშვეს. ამის შემდეგ შემოიტანეს „აგენტების კანონი“. დრო შემთხვევით არ შეურჩევიათ. იცოდნენ, რომ კარგი მომენტი იყო, კი, პროტესტი ასე თუ ისე გრძელდებოდა, მაგრამ რეპრესიების გამო ნელ-ნელა ჩაქრა.

მაგრამ შემდეგ პროტესტმა იფეთქა ნავალნის გამოჩენასთან ერთად. კარგად მახსოვს, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი თარიღი 2016 წელს, როდესაც მედვედევის კორუფციის საქმე სოციალურ მედიაში ვირუსულად დატრიალდა. გრენობლში სლავური კვლევის დეპარტამენტის რუსი სტუდენტებიც კი მეუბნებოდნენ, რომ ამას მოჰყვა მათი პოლიტიკური „გამოღვიძება” - მათი პირადი პოლიტიკური ისტორიის დაწყება, როცა აღმოაჩინეს, რომ რაღაც ცუდად იყო რუსეთში. 

2018 - ანუ საარჩევნო წელი მოდიოდა. ნავალნიმაც ერთი წლით ადრე დაიწყო მოსამზადებელი კამპანია და სამიზნე აუდიტორიად ახალგაზრდები დაისახა. ნავალნის მომხრეთა დემონსტრაციები 2016-2017 წლებში იყო არამხოლოდ მასობრივი, არამედ ძალიან ახალგაზრდულიც. მახსოვს, ამ პროტესტებსაც უწევდა უცხოეთის აგენტების საკითხთან გამკლავება, რადგან მიტინგების დროს დაკავებულებს ის არასამთავრობო ორგანიზაციები ეხმარებოდნენ, რომლებსაც „აგენტების“ იარლიყი ჰქონდათ.

თამარ ბაბუაძე: ახლა თქვენ ორივე ქვეყნის გარეთ ხართ, ამჩნევთ რაიმე საიმედოს? რამით განსაკუთრებულ პოლიტიკურ მოძრაობას რუსეთში? თუნდაც ის თუ შეიძლება, რომ ნავალნის დაკრძალვაზე ხალხის შეკრება გამოვარჩიოთ ამ თვალსაზრისით?

სოფია გავრილოვა: დღეს ზუსტად ამ კითხვაზე ვფიქრობდი და მინდა, პირადი დონიდან დავიწყო პასუხის გაცემა. მე სრულიად შეგნებულად გადავწყვიტე, დროდადრო დავბრუნდე რუსეთში, რადგან კავშირის შენარჩუნება მინდა იქაურობასთან. განსაკუთრებით, ჩემი ქალიშვილის გამო, რომ იცოდეს, რა აკავშირებს ამ ქვეყანასთან, ჩვენს იქაურ სახლთან. ვერ წარმომიდგენია, რომ ჩემმა ბავშვებმა არ იცოდნენ რუსული, არ იცოდნენ, სადაა სახლი და არ ჰქონდეთ ეს კონკრეტული იდენტობა.

რუსეთთან ამ კავშირის შენარჩუნება არასასიამოვნოა, ძვირი ჯდება, ნერვების მომშლელია, მაგრამ ჩემთვის მნიშვნელოვანია; და მეც მაქვს ილუზია, რომ რაღაცნაირად ვარ დაკავშირებული იმასთან, რაც იქ ხდება.

და სინამდვილეში ბევრი რამ ხდება, რასაც შეგნებული პოლიტიკური აქტი შეიძლება არ ერქვას, მაგრამ მაინც გამოჩნდეს ასეთად. მაგალითად, დრო და დრო, გვესმის ცნობები იმის შესახებ, რომ საჯარო სკოლების მასწავლებლები გაათავისუფლეს სამსახურებიდან, რადგან სწავლებისას არ გამოიყენეს ახლად დაბეჭდილი რუკები, რომლებზეც რუსეთის შემადგენლობაშია მონიშნული უკრაინა. ვფიქრობ, რომ გაკვეთილზე ასეთი რუკების არგამოყენება ასევე პოლიტიკური აქტია. 

დიდ ამბებს რაც შეეხება, დიახ, სწორედ ნავალნის დაკრძალვას მოვიყვანდი ამის მაგალითად. ყველა, ვინც იქ მივიდა, ღიად ამბობდა, რომ ნავალნისთან ერთად იყვნენ 7 წლის განმავლობაში, რომ ის რეჟიმის მსხვერპლი იყო. და ეს დღევანდელ რუსეთში ძალიან ხმამაღალი პოლიტიკური აქტია. კიდევ ვიგებთ ასეთ ამბებს, რომ ბევრი რუსი ქალი, რუსეთში ომის მერე წაყვანილ უკრაინელებს ეხმარებიან. მათი ეს მოხალისეობრივი დახმარებაც პოლიტიკური აქტია. ისევ იმ აზრს ვუბრუნდები, რომ ჩვენ ეს „პატარა საქმეების“ სისტემა გვაქვს საფუძვლად; სისტემა, რომელიც ადამიანების თანაგრძნობაზე დგას. ადამიანის ბუნებაზე, დაეხმაროს სხვას. 

მაგრამ ვფიქრობ, საჭიროა, ღიად დავტოვოთ კითხვა რუსეთში დღეს არსებული პროტესტის დამაიმედებელი ნიშნების შესახებ; რადგან მნიშვნელოვანია, არ შევწყვიტოთ წინააღმდეგობის მაგალითების ძიება საზოგადოებაში, რომელზეც ამდენი წელია, დიდი წნეხია. 

ოლგა ბრონიკოვა: ახლა ძალიან უცნაურ რამეს ვიტყვი. ნავალნის სიკვდილი ჩემთვის შოკი არ იყო. მივხდი, ბევრი სხვა დაიშოკა. საქართველოსა და საფრანგეთში მყოფმა მეგობრებმა მითხრეს, რომ ბოლო ორი წლის განმავლობაში ყველაზე ცუდი დღე იყო მათ ცხოვრებაში. ჩემთვის ყველაზე დიდი შოკი იყო სრულმასშტაბიანი ომის დაწყება უკრაინაში - ამაზე წინ ვერაფერი დადგება. ეს კონკრეტული დღე იყო ჩემი პირადი დრამა. მე ამ დღის შემდეგ შევიცვალე. გავხდი ადამიანი, რომელიც ძალიან სენსიტიურია ომთან დაკავშირებული საკითხების მიმართ. მაგალითად, როცა ერგნეთში წავედი და ლია ჩლაჩიძის ომის მუზეუმი ვნახე, როცა ის მიხსნიდა აგვისტოს ომის ამბებს, ეს იყო შოკის მომგვრელი და ემოციური. 

ვიცი, ძალიან უცნაური პოზიციაა ახლა: რუს ემიგრანტებთან, აქტივისტებთან, მოხალისეებთან ახლოს კი ვარ, მაგრამ ამავდროულად ჩვენი პოლიტიკური მგრძნობელობა და ტემპორალობა ერთმანეთს არ ემთხვევა.

დღეს ჩემი პოლიტიკური აქტივიზმის, ყველა პოლიტიკური ქმედების საფუძველი უკრაინელები არიან. ასე რომ, მე არჩევანი გავაკეთე ზუსტად ომის დაწყების შემდეგ.

წავედი უკრაინულ ორგანიზაციაში, რომელიც უკრაინელებს ჰუმანიტარულ დახმარებას უწევს და დავიწყე იქ მუშაობა. თავიდან მათთვისაც და ჩემთვისაც რთული იყო. ვცდილობდით, გამოგვენახა ჩემთვის შესაბამისი ადგილი და ეს მოვახერხეთ. მეც შევცვალე ფოკუსი - მოვახერხე საკუთარი სამყაროს სრულად დეცენტრალიზება. არ ფიქრობ, რომ ჩვენ შეგვიძლია ისე მოვიქცეთ, როგორც 2011-2012 წლებში ვიქცეოდით. კი ბატონო, დავეხმაროთ პოლიტიკურ პატიმრებს რუსეთში. მაგრამ არ მგონია, რომ ან არჩევნები ან რაიმე სხვა პოლიტიკური ღონისძიება შეცვლის რუსეთში სიტუაციას.  არც იმაში ვარ დარწმუნებული, რომ ემიგრაციაში მყოფი რუსული ოპოზიციური ორგანიზაციები ძალიან მნიშვნელოვანია. ახლა უკრაინელების დახმარებაა მთავარი. რა თქმა უნდა, ყველაფრის საქმის კურსში ვარ, რაც რუსეთში ხდება, რადგან უნივერსიტეტში ვასწავლი, მაგრამ პოლიტიკურად აღარ მეხება. 

სოფია გავრილოვა: მე მხოლოდ იმის თქმა მინდოდა, რომ კითხვა - შეიძლება თუ არა რუსეთში ახლა მნიშვნელოვანი ოპოზიციური პოლიტიკური აქტი დავინახოთ - ჯობს არ გავაქროთ თვალსაწიერიდან; ჯობს, დრო და დრო, მივუბრუნდეთ ამ კითხვას. თუმცა, ოლგაც და მეც მსგავს პოზიციაში ვართ, რადგან ფართომასშტაბიანი შეჭრა უკრაინაში ჩემთვისაც გარდამტეხი აღმოჩნდა. არ მინდა უკრაინელთა ტრავმის ნარატივის მითვისება, მაგრამ ეს იყო ის, რამაც დრამატულად შეგვცვალა. თუმცა, ნავალნის გარდაცვალებაც შოკი იყო, რადგან ქვეცნობიერად ვიმედოვნებდი, რომ ის მუდამ იქნებოდა.

მას შემდეგ მე აღარ მაქვს რუს პოლიტიკურ აქტივისტებთან ურთიერთობა, არც რუსულ საზოგადოებასთან, განსაკუთრებით მათთან, ვინც ქვეყანა უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ დატოვა, აღარ ვურთიერთობ მათთან. არ მაინტერესებს რუსული პოლიტიკა.

არ ვდარდობ იმაზე, ვინ არიან ახალი აგენტები, მაგალითად. არ დავდივარ რუსულ ღონისძიებებზე. 

და ეს კითხვა მაწუხებს სწორედ: რატომ? რატომ ვიქცევი ასე? - ჩემს თავს ვეკითხები ამას. შეგნებულად თუ...

ოლგა ბრონიკოვა: თუ გადარჩენის მექანიზმია?

სოფია გავრილოვა: შეიძლება ახლა რაც უნდა ვთქვა, ამან გაზარდოს ადამიანთა რიცხვი, ვისაც ვძულვარ, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა: ჩვენ ათი წლის წინ დავტოვეთ რუსეთი და ამისთვის შეგნებული სამოქალაქო მიზეზები გვქონდა. შევიქმენით ჩვენი წრე, მეგობრები  და საქმეები, რომლებიც გაცნობიერებულად გავაგრძელეთ. მაგრამ ზოგიერთი რუსი, რომელიც ომის შემდეგ წავიდა ქვეყნიდან, რუსულ დიასპორას მიადგნენ დასახმარებლად. და დიახ, ჩვენი მორალური არჩევანია მათ ნაცვლად უკრაინელების დახმარება. 

ოლგა ბრონიკოვა: რუს აქტივისტებს ვეხმარები, ცხადია. ზოგიერთი რუსი აქტივისტი, რომელმაც ქვეყანა ახლახან დატოვა, ზუსტად ახლა, საფრანგეთში, ჩემს სახლში ცხოვრობს. ეს არ არის პრობლემა. მაგრამ რუსულ პოლიტიკაზე საერთოდ აღარ ვშფოთავ მაშინ, როდესაც მათთვის ეს ისევ მნიშვნელოვანია. ამ განსხვავებას ვხედავ ჩვენ შორის.  მე მირჩევნია რაღაცები უკრაინელებისთვის ვაკეთო. უნივერსიტეტშიც კი, მაგალითად. ომის დაწყების მერე ჩემს გრენობლელ კოლეგებთან ერთად იმას ვცდილობდით, უკრაინელი მეცნიერები გრენობლში ჩამოგვეყვანა და მათთან ერთად გვემუშავა. მირჩევნია, ის კაპიტალი, რაც მაქვს ამ უნივერსიტეტში, უკრაინელი მეცნიერების ხელშეწყობისთვის გამოვიყენო. და დიახ, ვფიქრობ, რომ დასავლური უნივერსიტეტების პასუხისმგებლობაა, მეტი ადგილი გამოძებნონ „სხვებისთვის“, არამხოლოდ უკრაინელებისთვის, არამედ ყველა არადასავლელისთვის, რომელიც „სხვების“ კატეგორიაში ხვდება. 

ჩემთვის მნიშვნელოვანი იყო საქართველოში ჩამოსვლა ჩემს საშვებულებო 2022 წელს. არ შემეძლო საფრანგეთში დარჩენა, რადგან შორს ვიყავი ჩემთვის მნიშვნელოვანი ამბებისგან. და აღმოვაჩინე საქართველო.

აღმოვაჩინე ქართველების პერსპექტივა მოვლენებზე, რეგიონზე და მჯერა, რომ ასევე მნიშვნელოვანია ამ პერსპექტივების ისევ ქართველი კოლეგების მეშვეობით საფრანგეთამდე მიტანა. ეს მხოლოდ უკრაინის ამბავი არ არის, ეს პერსპექტივის სრულ დეცენტრალიზაციას ეხება. 

...

საუბარი ჩაწერილია თბილისში, 2024 წლის 19 აპრილს ინდიგოს ინგლისურენოვანი გამოცემისთვის „პროტესტი და წინააღმდეგობა“.

ამ ინტერვიუდან ძალიან მალე, 14 მაისს, პარლამენტმა მასობრივი პროტესტის ფონზე მესამე და საბოლოო მოსმენით მიიღო „უცხო ქვეყნის გავლენის გამჭვირვალობის“ შესახებ კანონი, რომელსაც სამოქალაქო საზოგადოებამ „რუსული კანონი“ უწოდა. 

სოფია გავრილოვას ბოლო სტატია - „ავტოეთნოგრაფიული რეფლექსიები ერთი კერძო პირის იმპერიალიზმზე” შეიძლება წაიკითხოთ ონლაინ. ის შედის February Journal-ის მესამე გამოცემაში - „საკუთარი თავის დეკოლონიზება: როგორ აღვიქვამთ სხვებს, როდესაც ავტოთეორიას მივმართავთ?”

______________________________

[1] Bronnikova O, Gavrilova S, Margvelashvili T. Finding the common grounds: visibility, cooperation and tensions between Russian and Georgia civil society initiatives in Tbilisi, 2023, Problems of Post-Communism, to be published in 2024