Гудзареты нæзытæ æмæ соцъитæ | Люба Гогичашвили, Гудзарет, 1991-1992

Смотрите текст на русском языке ниже

Люба Гогичашвили, 76-аздзыд, Гудзарет, 1991-1992

Мачъарцъалийæ куы рахизай, уæд фæндаджы галиу фарс ис Цъинубан, ацырдыгæй та – Гвердисубан, Гвердисубаны мидæгæй – Вардеван, дарддæр дæр ирон хъæутæ. Афтæ уыд. Вардеваны дæр æмæ Гвердисубаны дæр бирæ уыд гуырдзиаг чындзытæ. Мах дæр мæ хоимæ ирæттæм уыдыстæм мойгонд. Уæд адæм нæ кастысты, чи цы нацийæ уыд, уымæ, нæ кастысты. Гудзаретгомы, куыд фæзæгъынц, цард цæджинагау æхсыст. Кодтой фосдарды, лыстæгвосдарды куыст, дардтой бирæ фыстæ, стуртæ. Ирæттæ-иу Цъагъверы, кæнæ Боржомы базармæ куы æрцыдысты, уæд-иу адæм цин кодтой ахæм хорз цыхтытæ æмæ æхсыры продукттæ-иу сæм уыд, æмæ хуыздæрæн зæгъæн нæй.

Иууылдæр Звиад Гамсахурдияйы фæстæ райдыдта, 1991 азы. Куыд æй зæгъон, Звиады иуæй уарзын. Хуыздæр тæрхонгæнджытæ йын куы уыдаид, уæд Гуырдзыстонæй амондджындæр бæстæ нæ уыдаид, фæлæ йæ бахъыгдардтой. Æз уыцы змæлды адæймæгты кой кæнын, афтæ чи дзырдта, алчи дæр, дам, йæхи ахстон агурæт… Стæй та... Нæ зонын, ам цытæ цыд…

Иу хорз бон нæм мæ тиуы лæппу æрбацыд æмæ дзуры, æрбабырстой, дам, нæм гуырдзиæгтæ æмæ домдтой, цæмæй ардыгæй ацыдаиккам. Цы саразой, уый нæ зыдтой лæппутæ. Сæ фос дæр сын атардтой æмæ сын сæ фæллой дæр байстой. Ахъуыда ма кæн… Куы йæ æрхъуыды кæнын, уæд мæ цæссыгтæ æркæлынц. Сылгоймаг, æрдæгæй дæлæмæ йæхи нæ исы, афтæмæй йæ сынтæджы хуыссыд æмæ хъахъхъæдта хуыссæнгæрзты, кæцытæ амад уыдысты полæй цары онг. Сынтæгæй йæ раппæрстой æмæ ацыдысты, хуыссæнгæрзты дæр семæ ахастой. Сылгоймаджы полыл хуысгæйæ ныууагътой. Уыцы сылгоймагæй дарддæр та цыппар хъуджы ничи дардта, лæдзæджы æнцæйтты-иу бацыд скъæтмæ æмæ-иу афтæмæй йæ хъуццыты æрдыгъта. Мæ хойæ та байстой 65 фысы.

1988 азы мæ хойæн йæ лæппу фæзиан. Цыд ыл 28 азы. Ацыд Свердловскмæ йæ квалификаци фæбæрзонддæр кæныны тыххæй æмæ йæ уырдыгæй мардæй æрластой. Мæ хо æппынæдзух Тамазыл хъуыды кодта. Къулыл конд уыд йæ ныв сау рамæйы, йæ фарсмæ та æвæрд уыд магнитофон, сыгъзæрин къухдарæн æмæ æхцатæ, сæдæ сомы, кæцыты æрхаста Уæрæсейæ.

Мæзæрдейæ, уыдонæй сæ иу уадидæгæн дæр магнитофон йæ дæларм фæсагъта, иннæ йын дзуры, зæгъгæ, æвзонг лæппу амард, уый нæ хъæуы хæссын. «Ахиз иуырдæм, æндæра дын дæ ных фæхуынкъ кæндзынæн», - дзуры йын уый.

Æфсондз цы у, уый зоныс? Галты æфсондзæй сæфтиндзынц. Ме сиахсы мын æфсондзæй надтой, ды, дам, дæ галты ауæй кодтай æмæ, дам ардæм æри де ‘хцатæ. Мæ хо æмæ мæ сиахс сæ лæппуйы ингæн ныууагътой æмæ Дзæуджыхъæумæ ацыдысты Цъалкъайыл. Цъалкъайы районы Рехайы хъæуы онг къахæй цыдысты, миты лæгæрстой, афтæмæй цыдысты. Ам апрелы мæйы кæронмæ мит вæййы, æгæрыстæмæй, иуæй-иу хатт майы райдианы онг дæр мит нæ батайы. Уæд дæр уарыд мит, къуыппытыл хъæпæнтæ æвæрдта. Дымгæ радымы æмæ миты хъæпæнтæ сæвæры. Къахæй цæуын сын æнцон нæ уыд. Ме сиахс, æгæрыстæмæй, йæ мады дæр ракодта. Уыцы хъæуты ирон цæрджытæ иууылдæр иумæ ацыдысты. Дыууæ къуыримæ ирон хъæутæ федзæрæг сты. Дзырдтой, зæгъгæ, уыцы хъæутæм чи бабырста, уыцы абырджытæ Цъагъверæй уыдысты. Æмбæрстгонд у, уыдон кæнæ Цъагъверæй, кæнæ Кимотисубанийæ, кæнæ та Дабайæ уыдаиккой. Уым цард æртæ æфсымæры. Курто сæ хуыдтой, зæгъынц, ома, дам, уыцы хъуыддаг уыдон къухæй арæзт у. Дæвдтытæ, тыхæй байстытæ, алцы дæр уыцы æфсымæрты æфсон фæкодтой. Уыцы æфсымæртæй фæстæ нæ лæууыдысты иннæтæ дæр. Гвердисубанæй иу сылгоймагæй дарддæр маргæ никæй акодтой. Йæ лæппу Цхинвалы администрацийы куыста. Хæдзармæ сæм æрбацыдысты æмæ сын загътой, зæгъгæ, хæдзары хицæуттæ агенттæ сты. Сылгоймаг асиныл уæлхæдзармæ хъуамæ схызтаид, бандиттæ ахъуыды кодтой, ома, хæцæнгарзы тыххæй хизы, фехсынмæ сæ хъавы. Алчи дæр æй зоны, ницы хæцæнгарз уыд сæ хæдзары. Сылгоймаджы Тамарæ хуыдтой, йæ лæппуйы та – Гиви, кæд нæ рæдийын, уæд Санахъотæй уыд.

Адæмæй уыд гæзæмæ ныфсхастдæртæ дæр. Уыдонæй чидæртæ истой къамтæ. Кæцыдæр къамты алцы дæр хорз зынд, кæцыдæрты та – нывты чи уыд, уыдон хорз нæ зындысты. Уыцы къамты æз дæр федтон æмæ дзы кæйдæрты базыдтон. Хъуыды йæ кæнын, нывтæй иуы сылгоймаг йæ сывæллонимæ фæцæйлыгъд хъæды ‘рдæм, йæ фæстæ та цавæрдæр нæлгоймаг лыгъд. Фæстæдæр, мæ хо Дзæуджыхъæумæ куы ацыд, уæд æм, кæй зæгъын æй хъæуы, мах дæр ацыдыстæм æмæ æз уым федтон уыцы къамты.

Къамы æз кæй базыдтон, уый йæхицæй æппæлыд, зæгъгæ, дам, æз бирæтæн æххуыс кодтон, кæй дæр мады та мемæ ракодтон æмæ афтæ дарддæр. Æцæгæй та, уый кæй кой кодта, уый йæ мады йе ‘ккой фæхаста Рехайы хъæуы онг. Алцæмæн дæр ис кæрон! Алы хатт æз мæхи нал бауромын æмæ сын зæгъын, чи цы арæзта, уый алчи дæр зоны.

Дзæуджыхъæумæ чи ацыд, уыдон бирæ нæ бафæрæзтой, иууыл бирæ фæцардысты 70 азы онг. Уым нæ дæр нæзы бæлæстæ ис, нæ дæр - соцъи бæлæстæ. Уыцы бæлæстæ уымæлад æнцъирынц. Афтæмæй адæм мæлынц бæрзонд уымæлады аххосæй.

21-æм сентябры нысан кæнынц Мады Майрæмы бæрæгбон. Бæрæгбонмæ æцæуынц Дзæуджыхъæуæй дæр. Раздæр уыцы бæрæгбон алчи дæр нысан кодта. Се ‘хсæн-иу уыд авд, аст, дæс адæймаджы, кæцытæ цагътой музыкалон инструменттыл. Иуæрдыгæй Мады Майрæмы аргъуан ис иууыл бæрзонддæр къуыппыл. Куы æрæмбырд вæййынц адæм, уæд сын фæзæгъын: «Сымах схæлар вæййут, уæ туг уын чи æнцъиры, уыдонимæ». Æндæр ницы фæдзурын, уымæн æмæ ам цæрын, мæ сывæллæттæ дæр ам цæрынц, уыдоны тыххæй тыхсын. Мæнæн уыдоны хъуыддаг фехалыны бар нæй.

Ничи бахъаст кодта, уыцы фадат сын нæ уыд. Дзырдтой сын, документты, дам, иууылдæр басыгътой. Фæлæ фæстæдæр куыд рабæрæг, афтæмæй документтæ уыдысты архивы.

Зæгъæм, æз æй зонын мæ хойы фысты чи атардта, уый. Мæ хæрæфыртæн загътон, цæмæй æрцыдаид. Загътон ын кæй йын баххуыс кæндзынæн, йемæ арацу-бацу кæндзынæн. Бацамыдтон ын, цæмæй адвокат баххуырса, цæмæй йæ фæллойæ йæ къухы исты бафта, уый тыххæй, фæлæ не ‘рцыд.

Афтæ уæм кæсы, æмæ ныр ницыуал тас у? Мæ лæппу хос кæмдæриддæр карста, уырдæм-иу æм чидæртæ фæмидæг сты. Æз гуырдзиаг дæн, фæлæ мæ сывæллæттæ æмæ мæ цардæмбал ирæттæ сты. Гуырдзиæгтæ фылдæр сты. куыд фæстагмæ æз æрцыдтæн ахæм хатдзæгмæ, зæгъæм, æрфæндыдис сæ, æмæ нæ сыстын кодтой æмæ нæ ардыгæй арвыстой. Уæддæр, мæ бон кæдмæ уа, уæдмæ-иу æз ардæм æрцæудзынæн.

Ам цæрæм тасы бын. Занаумæ нæм æрбацыдысты æртæ лæджы. Уыдонæй æрмæстдæр иу баззад удæгас. Тæригъæд ма хъуамæ аразай. Нæйы, уыдон стъигъынмæ не ‘рбацыдысты. Æрмæстдæр загътой, зæгъгæ, дам, сымах дæр хъуамæ ацыдаиккат. Куы сæ бафарстон, кæдæм хъуамæ ацыдаиккам, уымæй, уæд мын ахæм дзуапп радтой: «дæу тыххæй нæ дзурæм, фæлæ – дæ лæджы тыххæй». Æз сын загътон, зæгъын, кæмæн хъуамæ ныууагътаид йæ бинонты, йæ галты, йæ фос, мæнæн мæ бон не суыдаид уыдонмæ зилын.

Уыцы бон мæ цардæмбал сыхæгты цæхæрадон хуым кодта æмæ изæры чысыл нозтджынæй æрбацыд хæдзармæ æмæ æрхуыссыд æмæ бафынæй. Уыдон æм бацыдысты æмæ йæ сынтæгæй сыстын кодтой, сæ иу ын йæ фындз тымбылкъухæй фæцæф кодта, мидæггаг дарæсы йæ уынгмæ хъуамæ ракодтаиккой, æз æй нæ уагътон, ноджыдæр та йæ фæцæфтæ кодтой ракодтой йæ … Дыууæ чындздзон чызджы нын уыдис. Уыдон дыккаг уæладзыджы уыдысты. Кæстæр чызгыл 9 азы цыд, уый фынæй кодта æмæ ницы базыдта. Уый фæстæ хæцæнгарзæй фехстой. Табу уæ фарнæн, фæлæ нæмыг цæджындзы куынæ ныссагъдаид, уæд мæ хистæр чызджы агъды ахызтаид.

Загътой, дыууæ боны фæстæ та, дам, æрбацæудзыстæм æмæ ма лæджы куы æрбаййафæм, уæд додой йæ къона кæны. Æз сæ бафарстон: «ирон куы уа, уæд ын цы сараздзыстут?» Дуар куы бакодтой, уæд загътой, зæгъгæ, уæ хæцæнгарз ардæм рахæссут. Æз сын загътон: «Хæдзары басгарут, хайгай йæ ныккæнут æмæ кæд исты ссарат, уæд уал мын мæ сывæллæтты мæ цæсты раз амарут, уыдоны фæстæ та мын мæхи амарут». Сæ автоматты уындæй фыртæсæй рызтæн…

Хъуамæ дыккаг уæладзыгмæ схызтаиккой. Мæ лæппу галереяйы æхсæвиуат кодта. Сынтæг кондæй куы федтой, уæд фæрсынц: «Кæй сынтæг у, чи йыл фынæй кæны?» Æз сын загътон, «Бадрийы сынтæг у». Уый фæстæ та мæ бафарстой, ныртæккæ Бадри кæм ис, уымæй. Æз та сын сдзуапп кодтон, зæгъын, пикеты лæууы. Уæд адæм пикетты лæууыдысты, цæмæй хъæумæ мачи æрбахъуызыдаид, уый тыххæй. Уыдон бадис кодтой. « Ау, уый ацы хъæуæй нæу? Ардыгон нæу? Уый иннæты фарсмæ цæмæннæ хъуамæ лæууа?» - бафарстон сæ æз. Кæй зæгъын æй хъæуы, чызджытæ фæтарстысты, æмæ сæ уыдон æрсабыр кодтой, загътой сын, цæмæй ма тæрсой. Кæй æрбацыдысты, уый тыххæй хатыр ракуырдтой. Уый æз хорз бахъуыды кодтон, æмæ цы уыд æмæ куыд уыд, уый фæлхатт кæнынæй нæ бафæллайдзынæн. Сæ иуы дзы базыдтон. Ныртæккæ уый уыцы бæстæйы ис, æмæ йын фæстæмæ фæндаг кæд нал ис, мæнæн та – уырдæм, уæд сайæн ныхæстæ нæ кæндзынæн. Æппынæдзухæй сæ æлгъитын, нæ хæдзармæ кæй æрбабырстой, уый тыххæй. Мæ чызджытæм кæй ницы сдзырдтой, уый тыххæй та сын кувгæ кæнын. Дыккаг уæладзыгмæ куы фæцæйхызтысты, уæд мæм афтæ фæкаст, цыма не сæфт æрцыд. Цы ахъуыда кодтаид дыууæ чындздзон чызджы мад, æртæ нæлгоймаджы сæм куы фæцæйхизтаиккой, уæд? Куы ма йæ загътон, хатыр сæ ракуырдтой. Загътой сын кæй сæм нæ февналдзысты, ма зæгъ фæтарсут, фæлæ чызджынæ сæ чъылдымтæ къулмæ нылхъывтой æмæ зыр-зыр кодтой.

Ныртæккæ мæ лæппу экономист у, хистæр чызг – филолог, Тъабацъхъуры сомихаг сколайы кусы гуырдзиаг æвзаджы ахуыргæнæгæй. Астæуккаг чызг райдиан кълæсты ахуыргæнæг у, кæстæр чызг та дохтыр-психолог у. Кусгæ æрмæстдæр хистæр чызг кæны, фæлæ алцы дæр рауад, куыд мæ фæндыд, афтæ.

Мæ цардæмбал уыцы рæстæджыты тыххæй исты куы фæдзуры, уæд ыл æз хъæр кæнын райдайын, цæмæй уыцы дуджы цауты кой мауал кæна. Нæ мæ фæнды. Гудзареты махæй дарддæр ничиуал баззад. Кæддæрты азербайджайнæгтæ ссæуынц Марнеулæй. Ам вæййæм æрмæстдæр мах æмæ уыдон.

Иу хатт æз фембæлдтæн, ардæм нæм цы гуырдзиæгтæ ссыд, уыдонæй сæ иуыл. Зонын, мæ хойы лæппуйы мотоцикл чи акодта, уый дæр, фæлæ ницы дзурæн ис. Адæймаг хатыр куы ракура, дæ разы йæхи хорзæй равдисыныл куы архайа, уæд ницы дзурын хуыздæр у, фæлтау сæ, куыд уыдысты, афтæмæй ныууадз.

 «Удæгас мысынад — Хуссар Ирыстон 1991/2008»-ы циклæй

Текст: Нино Ломадзе

Транскрипт: Анна Сургуладзе

Къам: Тома Сухашвили

Гуджаретские сосны и пихты

Люба Гогичашвили, 76 лет Гуджарети, 1991-1992

У выезда из Мачарцкали, слева от дороги находиться Цинаубани, с этой стороны – Гвердисубани, за Гвердисубани – Вардевани, а дальше все осетинские деревни. Так Было. В Вардевани и Гвердисубани было много грузинских невесток. Мы с сестрой тоже за осетинов замуж вышли. Да, не смотрели тогда люди, кто кем был, не смотрели. В Гуджаретском ущелии, как говориться, жизнь била ключом. Скотоводство, овцеводство... огромный скот держали... Люди радовались, когда осетины появлялись на рынках в Цагвери или Борджоми. Такие у них были сыр и молочные продукты...
Все началось после Звиада Гамсахурдия, в 1991. Как вам сказать, с одной стороны я люблю Звиада. Были бы у него хорошие советники, не было бы сейчас страны счастливее Грузии, но помешали ему. Я про тех, из движения, что говорили, пусть каждый свое гнездо ищет... А потом... Не знаю, что тут творилось.
В один прекрасный день приходит сын моего деверя и говорит, что на них люди напали и требовали, чтобы они уехали. Не знали парни, что делать. У них и скот угнали, и дом ограбили. Подумать только... Как вспомню, сразу слезы наворачиваются. Женщина, парализованная ниже пояса, лежала на кровати и вроде сторожила гору постели с высотой с пола до груди. Выкинули ее с кровати и ушли, забрав постель. Оставили ее на полу. А ведь никто кроме нее, этой лежащей женщины, не держал четырех коров. Заходила в хлев на костылях и так коров доила. У моей сестры забрали 65 голов овец.

В 1988 у сестры сын умер. 28 лет ему было. Поехал в Свердловск на повышение квалификации, а оттуда привезли мертвого. Сестра все время о Тамазе думала. На стене у нее висела его фотография, в черной рамке, а рядом лежали магнитофон, золотое кольцо и деньги, сто рублей, привезенные с России.
Оказывается, один из них тотчас засунул магнитофон под мышку, а другой говорит ему, молодой парень умер, не стоит это забирать. «Отойди, - ответил тот, - а то лоб тебе продырявлю».

Знаешь, что такое ярмо? Ну, волов в ярмо впрягают. Ярмом моего зятя били, мол, мы знаем ты продал быков, так давай деньги сюда. Сестра с зятем оставили могилу сына и перебрались во Владикавказ. До деревни Реха, Цалкийский район, дошли пешком, в снегу. Здесь до конца апреля, даже до первых чисел мая, всегда лежит снег. Тогда тоже шел снег. Пригорки заметает заносами. Закружиться ветер и наметет огромные кучи снега. Не легко было пешком передвигаться. Мой зять взял с собой даже мать. Все вместе ушли. За две недели опустошились осетинские села. Говорят, те разбойники из Цагвери были. Ясно, что были бы они либо из Цагвери и Тимотесубани, либо из Дабы. Жили там три брата, Курто их называли. Говорят, что это их рук было дело. Все на них сваливали, всякую кражу, всякий грабеж, все на свете, но и другие от них не отставали. Однако, убивать, никого не убивали, кроме одной единственной женщины из Гвердисубани. Ее сын работал в цхинвальской административной. Оказывается, пришли к ним домой и настаивали, что хозяева агенты. Женщина бросилась по лестнице на чердак, а они подумали, что она за оружием бежала, что стрелять собиралась. Все знают, что не было никакого оружия в ее доме. Тамарой ее звали, а сына ее – Гиви, если не ошибаюсь, Санакоев.

Были среди народа такие, ну, чуть-чуть поотважнее. Они снимали фотографии. На некоторых все было видно, а некоторые были помутнее. Я тоже опознала нескольких на тех фотографиях. Помню, на одном из снимков Женщина бежала в сторону леса, вместе с ребенком, а за ними бежал какой-то мужик. Позднее, когда сестра уехала в Орджоникидзе, мы, разумеется, приехали к ней и я там увидела эти фотографии.
Тот, кого я опознала, хвастался, что многим помогал, чью-то мать с собой взял и т.д. На самом же деле, тот, о ком он говорил, на своей спине свою мать до Рехи донес. Всему есть предел! Я не всегда сдерживаюсь и говорю, что все знаем, кто что на самом деле делал.

Те, что уехали в Орджоникидзе, долго не протянули, самое большее, до 70 лет дожили. Нет там ни сосны, ни пихты, чтобы влагу в себя впитать. Вот и умирают люди от высокой влажности.

21 сентября праздник Богородицы отмечают. Приезжают из Владикавказа. Раньше все отмечали этот праздник. Собирались люди, а среди них семь, восемь, десять человек музыку играли. На той стороне ниша, а сама церковь с этой стороны стоит, на самом высоком пригорке. Соберутся, а я им говорю, что они вечно с теми дружат, кто у них побольше крови высосёт. Больше ничего не говорю, потому что здесь живу, мои дети живут здесь. За них переживаю. Я не вправе им дело испортить.

Никто жалобу не подавал, невозможно это было. Сказали, что все документы сожгли, но потом оказалось, документы были в архиве. Я, например, знаю, кто угнал овец моей сестры. Сказала племяннику, чтобы приехал. Обещала помочь, вместе с ним ходить. Предложила нанять адвоката, чтобы добиться чего-нибдь, но не приехал.

Разве сейчас безопасно? Где только мой сын траву косил, всюду кто-то нагрянул. Я грузинка, но мои дети и муж осетины. Грузинов больше. В конце концов я пришла к заключению, что если захотят, они заставят нас уехать навсегда, но я, пока могу, буду сюда приезжать.

Живем все время под страхом. Вот трое мужчин пришли к нам в Занави. Только один из них в живых остался. Нет, они не грабить приходили. Нельзя грех на душу брать. Только вот сказали, что мы должны были уехать. На мой вопрос, куда нам следовало уезжать, ответили, что речь шла не обо мне, а о моем муже. Так я спросила, кому он должен был оставить свою семью, как я одна могла справиться со скотом и быками. В тот день муж соседское поле пахал и был чуть-чуть выпивший. Подняли его с постели, в одном белье, а один даже кулаком его ударил, в нос, мол, выходи на улицу. Не пустила я его и опять в него кулаком ударили... Две дочери на выданье у нас были... На втором этаже они были. Младшая, девятилетняя, спала и ничего не слышала. Потом они выстрелили. Извиняюсь за выражение, но если бы пуля не застряла в той балке, она бы прошла бы у старшой сквозь ляжки.

Сказали, что вернутся через два дня и чтобы мужа моего больше там не было. Стала я спрашивать: «Ну и что с того, что он осетин? Что тут поделаешь?» Уже открыв дверь, велели нам сдавать оружие. Предложила им весь дом на части разобрать. Сказала, если что найдете, сначала детей убейте на моих глазах, а вслед за ними меня тоже. Дрожу от одного вида оружия...

Решили подняться на верхний этаж. Сын тогда в галерее ночевал. Увидели застеленную постель и спрашивают: «Кто тут спит?» Я сказала, что это была постель Бадри. Потом спросили, где он был и я ответила, что сын стоял на пикете. Тогда люди дороги пикетировали, чтобы, никто в деревню не пробрался. Удивились, а я их в ответ спрашиваю: «А что, разве он не из этого села? Разве он не здешний? Почему он не должен стоять рядом с другими?» Девочек они успокоили, сказали, чтобы не боялись. Извинились за вторжение. Это я хорошо помню и не перестану повторять, что и как было. Одного из них я узнала. Сейчас он на том свете и раз уж ему обратно дороги нет, а мне туда дорога, врать не буду. Все время проклинаю их за то, что вторглись к нам в дом. Все время благословляю за то, что девочкам не сказали ни слова. В тот момент, когда они двинулись наверх, мне показалось, что это был конец. Каково иметь двух дочерей на выданье, а трое мужчин к ним поднимаются? Как я уже говорила, они перед ними извинялись. Сказали, что их не тронут, что им незачем было бояться, а девочки прилипли к стене спиной и дрожали.

Мой сын сейчас экономист, старшая дочь филолог и преподает грузинский язык в армянской школе, в Табацкури. Средняя дочка преподаватель начальных классов, а младшая врач-психолог. Работает только старшая, но я все равно своего добилась.

Всякий раз, когда муж что-то рассказывает, у меня сердце сжимается и начинаю кричать на него, чтобы перестал то время вспоминать. Не хочу. В Гуджарети никого кроме нас не осталось. Бывает, азербайджанцы поднимутся из Марнеули. Здесь только мы, да они.

Как-то я встретила одного из тех, что к нам приходили. Знаю даже, кто угнал мотоцикл моего племянника, но не стоило ничего говорить. Когда человек вроде как извиняется, старается угодить тебе, лучше промолчать и оставить все как есть.

______________________________________________________________

Из цикла «Живая память — Южная Осетия 1991/2008»
Текст: Нино Ломадзе
Транскрипт: Анна Сургуладзе
Фото: Тома Сухашвили