ახალი ბასიანი კულტურული ცვლილებებისთვის

რით ჰგავდა სხვა აქციებს პროტესტი, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ კლუბებში ჩატარებულ სპეცოპერაციას მოჰყვა და რა სიახლე მოიტანა?
ვინ იყვნენ ამ აქციის მონაწილეები და რას აპროტესტებდნენ?
რატომ იყო მათთვის მიუღებელი პოლიტიკოსებთან თანამშრომლობა და რა შედეგი დადგა ამის გამო?
როგორი იყო საზოგადოების შეფასება?
რა როლი ითამაშა ხელისუფლებამ და რა გავიგეთ მის შესახებ რეაქციებზე დაკვირვებით?
რა ვიცით ჩვენი დროის ფაშისტებზე – ვინ არინ, რამდენნი და რა ამოძრავებთ?
ვინ დგას მათ უკან, ან ვის უკან დგანან?
რა ფესვები და პოტენციალი აქვთ ამ ჯგუფებს, რა იქნებოდა სწორი რეაქცია მათ გამოჩენაზე?
რას მიაღწია პროტესტმა და რას ვერა, რა ისწავლა სამოქალაქო საზოგადოებამ მაისის საპროტესტო ტალღით?
როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები?

ამ თემებზე საუბრობენ თბილისში აქციის ერთ-ერთი ორგანიზატორი და აქტივისტი, კონსტიტუციური სამართლის სპეციალისტი ვახუშტი მენაბდე და ლიტერატურათმცოდნე ზაალ ანდრონიკაშვილი.

ვახუშტი: მე პროცესების შიგნით ვიყავი და შიდა პერსპექტივა შეიძლება ცოტა დამახინჯებულიც კი იყოს, კარგი იქნება, თუ შენ დაიწყებ საუბარს. 

ზაალი: 2013 წლის 17 მაისს რომ შევადაროთ ბოლო აქციები, ასეთ სურათს მივიღებთ: 17 მაისს არასამთავრობო ორგანიზაციების დაგეგმილი აქცია გაიმართა, ის უზარმაზარი საპროტესტო ტალღა კი, რომელსაც მართლმადიდებელმა ეკლესიიამ გაუკეთა ორკესტრირება, სპონტანურად მოჰყვა მას. პოლიციაც და აქტივისტებიც აგრესიის ამ უზარმაზარი ტალღისთვის მოუმზადებლები იყვნენ. წელს სრულიად განსხვავებული რამე მოხდა. „ბასიანის“ პროტესტი იყო სპონტანური, რომელსაც არ ჰქონდა მკვეთრად ჩამოყალიბებული პროგრამა, ხოლო ნეონაცისტების გამოჩენას, რომელსაც ვერანაირად ვერ განვიხილავ კონტრაქციად, განსხვავებით მაშინდელი 17 მაისისაგან, არანაირი ფესვები არ ჰქონდა ხალხში. ეს პატარა ჯგუფები, ზონდერკომანდოები, შექმნილია სპეციალურად იმისთვის, რომ დააშინონ, დაატერორონ სამოქალაქო სექტორი. ამას მეტ-ნაკლები წარმატებით მიაღწიეს კიდეც. ვისი შექმნილი და დაფინანსებულია ეს ჯგუფები, ამაზე ლაპარაკი შეიძლება ცოტა სპეკულაციას ჰგავდეს, იმიტომ რომ უშუალო მონაცემები ხელში არ მიჭირავს, მაგრამ ერთი შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ღარიბაშვილის მთავრობაში ერთ-ერთი მინისტრის მოადგილე პარამილიტარული ორგანიზაციის, „ქართული მარშის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და ლიდერია. ანუ ჩანს, რომ ამ ხალხს რაღაც კუდები მთავრობაში აქვს. ვხედავთ, რომ მათი გამოსვლა პირდაპირ ემთხვევა სამთავრობო ინტერესებს, და მთავრობა თუ არ აფინანსებს და არ მართავს, საკუთარი მიზნებისთვის ნამდვილად იყენებს. შეიძლება არ იქმნებოდეს სარკისებური სიმეტრია, მაგრამ სიტუაცია ფაქტობრივად შემოტრიალდა. 2013 წლის 17 მაისს იყო არასამთავრობოების მიერ დაგეგმილი პატარა აქცია, რომელსაც მოჰყვა მეტ-ნაკლებად სახალხო და სპონტანური პროტესტი, წელს მაისში კი, სპონტანურ და სახალხო პროტესტს მოჰყვა უფრო ორგანიზებული, მთავრობის მიერ ინსტრუმენტალიზებული, ფსევდონეონაცისტური ორგანიზაციების მარში.

ვახუშტი: როდესაც ვლაპარაკობთ ამ მოვლენების უნიკალურობაზე, ორ რამეს გამოვყოფდი. პირველი ეს არის აქცია-კონტრაქციის თემა და მეორე – პროტესტის ფორმა. აბსოლუტურად ვიზიარებ მოსაზრებას, რომ ამ კონტრაქციაში მონაწილე ხალხის ნაწილი და განსაკუთრებით მათი ლიდერები, თან არა მარტო ბატონი ბრეგაძე, ძალიან მჭიდროდ არიან დაკავშირებული, ერთი მხრივ, მმართველი ძალის კონკრეტულ ფრთასთან და, მეორე მხრივ – რუსეთთან. ეს კავშირები არსებობს როგორც პიროვნულ, ისე ფინანსურ დონეზე და ეს კავშირები არის ძალიან ღრმა. მეორე მხრივ, ვფიქრობ, რომ კორდონს მიღმა მდგარი ხალხის ერთი ნაწილი გულწრფელია და გვჭირდება მათი მოტივების ანალიზიც.

ამ ხალხს აწუხებს ის, რაც ქართული საზოგადოების დიდ ნაწილს. ხელისუფლება ვერ უმკლავდება უზარმაზარ სოციალურ პრობლემებს და სურს, ეს უკმაყოფილება სხვა კალაპოტში გადაიტანოს. ამისთვის ნეოფაშისტური იდეები საუკეთესო ნიადაგია.

იმის ნაცვლად, რომ ხელისუფლებამ რეალური პასუხი გასცეს ხალხს, თან ახალისებს ამ ჯგუფებს და პრობლემების გადაჭრის გზად ულტრაკონსერვატორულ გამოსავალს სთავაზობს, თან იყენებს პოლიციურ ძალას, რომ აჩვენოს საკუთარი ქმედითობა, რადგან სოციალურ პრობლემებთან ჭიდილში ამ ქმედითობას ვერ აჩვენებს. ამის საპირისპიროდ, საინტერესოა დავინახოთ, რას ითხოვდა მთელი ამ ხნის განმავლობაში თეთრი ხმაურის მოძრაობა, რომელთანაც „ბასიანი“ ძალიან მჭიდროდაა დაკავშირებული – ითხოვდა პასუხისმგებლიან სახელმწიფოს – მარტო ჰუმანურ ნარკოპოლიტიკას კი არა, სოციალური პასუხისმგებლობის აღებასაც ნარკოტიკების მოხმარების პრობლემაზე. სახელმწიფომ კი, იმის გამო, რომ ამ მოთხოვნას პასუხს ვერ სცემდა, ამ პროცესის მარგინალიზება დაიწყო – მთელი ამ ხნის განმავლობაში მიდიოდა კარგად დაგეგმილი შავი კამპანია, რომელიც, საბოლოო ჯამში, დაგვირგვინდა კიდეც პარასკევის ღამეს ძალის დემონსტრირებით.

ზაალი: გამიჭირდება, ბევრ რამეში დაგეთანხმო. კი, ბატონო, სოციალურ პრობლემებს მთავრობა ვერ წყვეტს და ყურადღების გადატანას ცდილობს, მაგრამ მაინც ვერ ვხედავ სახალხო მოძრაობას. რომ დავაკვირდეთ, რა ტიპის ორგანიზაციები გამოვიდნენ ქუჩაში წელს, ვნახავთ, რომ ისინი მეტ-ნაკლებად პირდაპირ ქადაგებდნენ გერმანული ნაციონალ-სოციალიზმის იდეებს. გერმანული ნაციზმის იდეას საქართველოში არა აქვს კულტურული ფესვები. ეს არ არის საქართველოსთვის ტრადიციული პოლიტიკური ორიენტაცია. რომ შევხედოთ ქართული ნაციონალიზმის ისტორიას, რომელიც იწყება რომანტიკოსებიდან და ძირითადად ილია ჭავჭავაძის და თერგდალეულების შექმნილია, ვნახავთ, რომ ეს არ არის ეთნიკური ნაციონალიზმის იდეა. მის მიხედვით, ნაციის წევრი შეიძლება იყოს მართლმადიდებელიც და მუსლიმიც, ქართველიც და არაქართველიც. ეთნიკურობის იდეა ჩნდება მხოლოდ მე-19 საუკუნის ბოლოს, მე-20 საუკუნის დასაწყისში და თავისი ველური ფორმებით ყალიბდება საბჭოთა პერიოდში. თუმცა, ეს ეთნიკური ნაციონალიზმიც არანაირად არ გულისხმობს რასობრივ ბატონობას სხვა ერებზე.

საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ მოახერხა და შექმნა რელიგიური ნაციონალიზმის ფორმა, რომელიც საბჭოთა ეთნიკური ნაციონალიზმის საფუძველზეა დამყნობილი. ეს ფორმაა სწორედ ენდემური, ის გვხვდება სწორედ ქართულ კულტურაში, რასიზმისა და ნაციონალიზმისგან განსხვავებით. ასე რომ, ამ ხალხს, რომელიც დღეს ჰიტლერის იდეებს ქადაგებს, არანაირი კულტურული ფუნდამენტი საქართველოში არ აქვს, და ამიტომ მგონია, რომ ეს აბსოლუტურად ხელოვნური წარმონაქმნია, ვიღაცის შექმნილი პროექტია, რომელიც არ იცნობს არც საქართველოს ისტორიას, არც საქართველოს კულტურას და არც მის რეალობას. ეს მოძრაობა არ შეიძლება იყოს სახალხო და წარმოადგენდეს სოციალურ იდეებს, ან ხალხის სოციალურ უკმაყოფილებას. დაგეთანხმები, რომ ნარკოტიკების მოხმარებასა და მძიმე სოციალურ პრობლემებს შორის ნამდვილად არსებობს კავშირი. მხოლოდ ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციას რომ ითხოვდეს თეთრი ხმაურის მოძრაობა, საქართველოში ამას მაინც სრულიად რევოლუციური მოთხოვნის სახე ექნებოდა, იმიტომ, რომ რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა, რომელიც საბჭოთა კავშირიდან მოგვყვება, მოსახლეობის კონტროლის მექანიზმია და მისი ხელიდან გაშვება შინაგან საქმეთა სამინისტროს არ უნდა. „ბასიანის“ ამბებმა სააშკარაოზე გამოიტანა ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი რამ:

დღეს საქართველოში მიმდინარეობს კულტურული ბრძოლა. შეიძლება ამას კულტურული რევოლუცია დავარქვათ. თბილისში ჩნდება რაღაც სიახლე, რაღაც კულტურა, რომელიც მიუღებელია კონსერვატიულად განწყობილი უმრავლესობისთვის.

მათ არასდროს ჰქონიათ აგრესია ძველი ყაიდის, ბირჟაზე მდგომი ნარკოტიკის მომხმარებლის მიმართ, მათ აქვთ პროტესტი ჭრელად ჩაცმული ადამიანის მიმართ, როგორც სრულიად ახალი, მათთვის მიუღებელი კულტურის მიმართ. ეს კულტურა ნელ-ნელა ჩნდება და მის ერთ-ერთ ცენტრად, შეიძლება ითქვას, საქართველო აქცია კლუბურმა ცხოვრებამ. ამიტომ მგონია, რომ ეს არის კულტურული რევოლუციის სიმპტომი.

ვახუშტი: გარდა იმ ყველაფრისა, რაზეც ვისაუბრეთ, ამის უკან ასევე ხომ არ დგას ამ ადამიანების გარიყულობის განცდა, ხომ არ თვლიან, რომ ისინი რჩებიან მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაციის მიღმა, მათ შორის, იმის მიღმა, რაც მათ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩააბამს? ვცდილობ იმის ახსნას, თუ როგორ აღიქვამენ მოვლენებს კონტრდემონსტრანტები. ცხადია, ეს არ ნიშნავს მათი სრულიად არასამოქალაქო ქმედებების გამართლებას. ეს უბრალოდ მათი მდგომარეობის ანალიზის მცდელობაა. ისინი ხედავენ, რომ ეს ხალხი გამოვიდა კლუბებიდან და დაიკავა მთავარი პოლიტიკური მოედანი, მთავარი ეროგენული ზონა.

კონტრდემონსტრანტები სვამენ კითხვებს: ვინ არის ეს ხალხი და რატომ დგანან იქ, სადაც ჩვენ უნდა ვიდგეთ, ხომ არ გვეცილებიან ისინი პოლიტიკურ ძალაუფლებაში?

იქ დგას ვიღაცა, და ეს ვიღაცა არის ის, ვისაც ხელი მიუწვდება რაღაც ისეთზე, რაზეც მე არ მიმიწვდება. ვფიქრობ, რომ ამ მოვლენას აქვს სოციალური განზომილებაც, რადგან შესაძლოა ასევე უკავშირდებოდეს ეკონომიკურ მდგომარეობას, როგორც რაღაც ისეთს, რაც კულტურულ და პოლიტიკურ პროცესებში ჩართვის წინაპირობაა. იმას არ ვამბობ, რომ ამ ჯგუფის ყველა წევრი აუცილებლად და გარდაუვლად სოციალური პრობლემების წინაშე დგას, ცხადია, იქ არიან ადამიანებიც, რომელთაც ნორმალური ეკონომიკური მდგომარეობა აქვთ, თუმცა სჯერათ ულტრაკონსერვატორული იდეების, უბრალოდ, მე მინდა, დასახელებულ ფაქტორებთან ერთად ამ საკითხზეც გავამახვილოთ ყურადღება და არ გამოგვრჩეს ის, რომ ამ მოვლენებში შესაძლოა სოციალურმა ფონმა შეიტანა წვლილი.

ზაალი: შენ ახსენე მთავარი ეროგენული ზონა, 9 აპრილის მოედანი, რომელიც დატვირთულია დიდი ისტორიით. ყველა მნიშვნელოვანი აქცია თანამედროვე საქართველოში იქ ხდება. რისი სიმბოლოა ეს ადგილი? ის ხალხის პოლიტიკაში მონაწილეობის სიმბოლოა. როდესაც ამ ადგილას მივდივარ და მას ვიკავებ, ვაცხადებ, რომ პოლიტიკურ პროცესში ვმონაწილეობ. მე, როგორც მოქალაქეს, მინდა, ჩემი ქვეყნის ბედი, მისი პოლიტიკური მომავალი განვსაზღვრო, ამაში მივიღო მონაწილეობა. ეს სიკეთეა, რომელზეც ხელი მიუწვდება, ჩემი აზრით, ყველას, მათ შორის – კონტრაქციის ორგანიზატორს, რომელიც მარტო მაშინ გაიხსენებს ჩემს არსებობას, როდესაც მე გავალ იქ და მხოლოდ იმიტომ გამოვარდება, მე რომ გამაგდოს. ოღონდ თვითონ, სხვა დროს და სხვა მომენტში, ამ სიკეთეს არ იყენებს. მისი რეაქცია რეაქციულია და კონსერვატიული. მას არ უნდა, რომ იქ იდგეს ვიღაც სხვა.

რაც შეეხება სოციალურ შურს, ან დავარქვათ ამას სოციალური უკმაყოფილება, ჩემთვის ფუნდამენტურად გაუგებარია, რატომ არ მიემართება ეს უკმაყოფილება მთავრობას, რომელიც პირდაპირაა პასუხისმგებელი სოციალურ ჩავარდნაზე. თუკი ჩვენ გვაქვს სახალხო სოციალურ უკმაყოფილებასთან საქმე, მაშინ

ეს სოციალური უკმაყოფილება უნდა ტრანსფორმირდეს პოლიტიკურ პროცესში, რომელიც მთავრობისგან რაღაცა ტიპის ცვლილებას მოითხოვს. კონტრდემონსტრანტები კი მოთხოვნებს აყალიბებენ არა თავიანთ სასარგებლოდ, არამედ სხვების საწინააღმდეგოდ. აი, ამაზე დაყრდნობით ვამბობ, რომ რეალურად ეს არ არის სოციალური პროტესტი და ეს უფრო კულტურული კონფლიქტია.

ვახუშტი: ჩემი აზრით, სოციალური უკმაყოფილება, შურს არ გამოვიყენებდი, სწორედ მთავრობამ გადააგდო ულტრაკონსერვატიზმის კალაპოტში. ეს კალაპოტი გვპირდება გადარჩენას იმ შემთხვევაში, თუ შევინარჩუნებთ ჩვენს ტრადიციულ იდენტობას. სოციალური უკმაყოფილება სწორედ იმიტომ არ უპირისპირდება ხელისუფლებას, რომ ხელისუფლებამ ნარატორებს მისცა ამის შესაძლებლობა და შესაძლოა ბიძგიც. მაგალითად, ყველანი ვაღიარებთ, რომ ნარკომოხმარება არის პრობლემა. ჩვენ შორის განსხვავება გამოსავალშია. ჩვენ ვამბობთ, რომ ხელისუფლებამ უნდა აიღოს მეტი პასუხისმგებლობა თავის თავზე, მეტი სერვისი და პრევენცია. მათი პასუხი კი განსხვავებულია. ისინი ამბობენ, რომ ასეთი დამოკიდებულება ნარკოტიკის და გარყვნილების პროპაგანდაა და თუ ამ ხალხს გავყრით, პრობლემაც მოგვარდება. ეს კლასიკური ხერხია.

ზაალი: ვახუშტი, შენ ხმარობ სიტყვა ხელისუფლებას, თვითონ მთავრობაც იმავე სიტყვას იყენებს, ჩემთვის ეს არის ერთმნიშვნელოვანი ინდიკატორი იმისა, რომ მართვის სისტემა საბჭოთა კავშირიდან მოყოლებული დღემდე არ შეცვლილა. ეს არის ერთპარტიული მმართველობის ხელში კონცენტრირებული სასამართლო, აღმასრულებელი, საკანონმდებლო, მედია- და ბიზნესხელისუფლება. ეს არის ერთი ძალა, რომელსაც აქვს სხვადასხვა სახე. საბჭოთა კავშირიდან მოყოლებული, ამ სისტემის მართვის ფორმა რეპრესიაა და, ჩემი აზრით, ეს რეპრესიული ხასიათი ძალიან კარგად სწორედ ნარკოპოლიტიკაში გამოიხატება. ნარკოპოლიტიკის შეცვლა იქნებოდა სიმპტომი იმისა, რომ რაღაცა კარდინარულად იცვლება, რომ ხელისუფლება უარს ამბობს რეპრესიულ მიდგომაზე. ეს, ჩემი აზრით, არა მარტო პოლიტიკური ცვლილებაა, არამედ ამას შეგვიძლია კულტურული ცვლილებაც დავარქვათ. რევოლუცია. ნარკოპოლიტიკის მაგალითზე კარგად ჩანს, რომ დღევანდელი მთავრობა ფაქტობრივად უუნაროა, მას არა აქვს სურვილი, რადიკალური რეფორმები დაიწყოს, რადიკალურად შეცვალოს სიტუაცია. რაც მათ ისწავლეს, არის ის, რომ მთავრობა, რომელიც დაარბევს ხალხს, გამოიწვევს უკმაყოფილებას, ამიტომ პირდაპირ კონფრონტაციაზე აღარ მიდის, არ შლის აქციას. მაგრამ სამაგიეროდ გამოდიან ნეონაცისტური ჯგუფები და აქციებს მთავრობა მათი შანტაჟით შლის. მხოლოდ ეს არის ნოვაცია. ახალი პოლიტიკური ტექნოლოგია, რომელსაც ამ მთავრობამ მიაგნო, არსობრივად კი ისეთივე რეპრესიულია, როგორიც მანამდე იყო ნაციონალური მოძრაობა, კიდევ მანამდე – მოქალაქეთა კავშირი, „მოქკავშირამდე“ – „მრგვალი მაგიდა“ და თავიდან – კომპარტია.

ვახუშტი: მე როგორღაც აღმოვჩნდი მოვლენების ეპიცენტრში და დავინახე, რომ ბევრი რამე ამ პროტესტის დროს დამოკიდებული იყო არა ტრიბუნაზე მდგომ ხალხზე, არამედ მათზე, ვინც ქვევით იდგა. ამ აქციის უნიკალურობაც ესაა – პროცესის პირდაპირი დემოკრატიის მეთოდებით მართვა მაშინ, როცა აქამდე, მასობრივი აქციების დროს, ასეთი მჭიდრო კონტაქტი გამომსვლელებს, ორგანიზატორებსა და აქციის მონაწილეებს შორის არ მინახავს. როდესაც აქციის ორგანიზატორებმა მონაწილეებს დაშლა სთხოვეს, მონაწილეებმა ამაზე მკაფიო უარი განაცხადეს, მერე გამოვიდა მინისტრი, მოიხადა ბოდიში და ხალხმა მიიღო ეს ბოდიში. მინისტრმა თავადაც მოითხოვა ბოდიშის მოხდა ხალხისგან და ხალხმა ბოდიში არ მოიხადა. შემდეგ გაგრძელდა საუბარი, მინისტრმა აქციის მონაწილეებს პირობები შესთავაზა, და სთხოვა დაშლა, რის შემდეგაც ხალხი დაიშალა. ამ მოკლე ექსკურსით მინდოდა მეჩვენებინა, რომ ხალხი ეგზალტირებულად არ იღებდა გადაწყვეტილებას.

იმ ღამით აქციაზე დიალოგი მიმდინარეობდა, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ეს იყო პირდაპირი დემოკრატიის მეთოდებით მომუშავე საპროტესტო გამოსვლა.

ზაალი: ჩემთვისაც, ამ აქციის ძალიან სიმპათიური მხარე მისი სპონტანურობა იყო, გამოკვეთილი ლიდერის არყოლა. ამ ფორმას ჰქონდა თავისი მინუსები და პლუსები. მე ვხედავ გაცილებით მეტ პლუსს ისევე, როგორც შენ, ვახუშტი. მგონი, სიახლე და რევოლუციური მუხტი სწორედ სახალხო დემოკრატიულ მიდგომაში მდგომარეობდა. ეს არის ის, რაც იქნება ჩვენი მომავალი – ქვემოდან მართული ქვეყანა და პოლიტიკურ პროცესში ხალხის ჩართვა.

ახლა მინუსი – მოთხოვნები არ იყო მკაფიოდ ჩამოყალიბებული და ამიტომ შეიძლება ვიღაცამ ჩათვალოს, რომ აქციები დასრულდა მარცხით, თუმცა მე ასე ერთმნიშვნელოვნად ამას ვერ ვიტყოდი. დაშლის გადაწყვეტილებასაც ვერანაირად ვერ შევაფასებ, როგორც არასწორ გადაწყვეტილებას. პრობლემა ჩემთვის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრთან დახურულ კარს მიღმა შეხვედრა. ჩვენც გვაქვს ახალ მინისტრთან შეხვედრის გამოცდილება – ეს ზვიად რატიანის საქმის გამო მოგვიხდა. მაშინ შინაგან საქმეთა მინისტრი რაღაცას დაგვპირდა და, რა თქმა უნდა, დაპირება დღემდე არ შეასრულა – ზვიად რატიანს დღესაც არ აქვს დაზარალებულის სტატუსი. მგონია, რომ მეტი საჯაროობა მთავრობასთან ურთიერთობაში მეტი შედეგის მომტანი იქნება, ვიდრე მოლაპარაკებები დახურულ კარს მიღმა, რადგან ასე მეტი ალბათობა ჩნდება იმისა, რომ დაპირებებს არ შეასრულებენ.

ვახუშტი: მოლაპარაკება, რომელიც თავიდან დახურულ კარს მიღმა გაიმართა, რეალურად არაეფექტური გამოდგა, რადგან ხალხმა არ მიიღო პირობები და მერე ხალხსა და მინისტრს შორის პირდაპირ მოედანზე შედგა შეთანხმება. მგონია, რომ შეგვეძლო მეტის წამოღება ამ მოლაპარაკებიდან, ეს არის ის, რაც მე ხინჯად დამრჩა. სამი დღის განმავლობაში ვუყურებდით უუნარო მთავრობას და ვფიქრობდით, რომ ასეთ უპასუხისმგებლო ხელისუფლებას არ შეიძლება ბოლომდე ვანდოთ პროცესები. ეს არ იყო უხერხემლო გაქცევა მოედნიდან. იქ არ იდგა რამდენიმე ათასი შეშინებული კაცი, რომელსაც პოლიციის გარდა არაფერი ეიმედებოდა. როდესაც ვლაპარაკობთ პასუხისმგებლობით სავსე საქციელზე, კარგ მაგალითად უნდა განვიხილოთ ამ ხალხის გადაწყვეტილება, დაშლილიყვნენ. მათ აჩვენეს სახელმწიფოს, რა არის პასუხისმგებლობა, ვინ არიან პასუხისმგებლიანი მოქალაქეები. რაც შეეხება პოლიტიკოსების მონაწილეობას, ორგანიზების ჯგუფმა ბევრი დრო დაუთმო იმის განხილვას, პოლიტიკოსები უნდა ჩართულიყვნენ პროცესში თუ არა. და გადაწყდა, რომ პოლიტიკოსებს არ უნდა დაეკავებინათ, გამოეყენებინათ, ეკონტროლებინათ ტრიბუნა, თორემ ქვემოთ – კი, ბატონო, აქტივისტებიც მოეყვანათ, მედიასთანაც ესაუბრათ. ერთი, რომ არ ვენდობოდით პოლიტიკოსებს და მეორე, მიგვაჩნდა, რომ პოლიტიკოსები არ წარმოადგენენ ამ ხალხს, ამიტომ ვერ ილაპარაკებენ დემონსტრანტებისთვის და ვერც მათი სახელით.

ზაალი: ვეთანხმები, რომ ეს არის სრულიად ახალი პოლიტიკური კულტურა, მაგრამ პოლიტიკოსებთან ტაქტიკური ალიანსები მაინც შეიძლება სასარგებლო იყოს. ჩემთვის მთავარი და მნიშვნელოვანი კითხვაა, საით მივდივართ, რა იქნება მომავალში? ჩამოყალიბდება ეს მოძრაობა პოლიტიკურ ან პარაპოლიტიკურ გაერთიანებად და გაავრცობს მოქმედებას სხვა სფეროებზეც, თუ მთავრობა მოახერხებს მის ჩარჩოებში მოქცევას და ჩაკვლას? მე მართლაც ძალიან ბევრი სასიკეთო სიახლე დავინახე – ახალი პოლიტიკური კულტურა, ახალი საცხოვრებელი კულტურა, ახალი ინტელექტუალური კულტურა. მგონი, ეს არის სერიოზული ბირთვი, რომლის საფუძველზეც ძალიან ბევრი რამის აშენება შეიძლება.