დამნაშავე ბუნება

ბოლო დროს ხშირად ვფიქრობ სახლზე და საზღვრებზე, სახლისა და საზღვრების პირობითობაზე. იმსახურებს თუ არა ეს პირობითობა სისხლსა და ომს, ადამიანების დაკარგვასა და ურთიერთობების გაქრობას?

რამდენიმე წლის წინ პირველად გადავლახე საზღვარი ჩემი სახლიდან ჩემს სახლში. გზამ, რომელიც მაშინ გავიარე, არ მაპოვნინა ფიზიკური სახლი, მაგრამ მიმიყვანა ყველაზე მთავართან – ჩემს თავთან.

ჩემი მოგზაურობა არქეტიპულ მოგზაურობას ჰგავს ჯადოსნურ სამყაროში, სადაც ყველაფერი უტრირებული და მნიშვნელოვანია, თითოეული სიტყვა სიმბოლოა, ყველა შეხვედრა პასუხია და უკან გაზრდილი და გამდიდრებული ბრუნდები.

ბუნება საზღვრის იქითაც მშვენიერი და წამლეკავია, რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანის მოწმე. ინტენსივობა და მოუთოკავობაა, რითაც ის წარსულს ჰყვება. არსად მინახავს მანამდე ასეთი სილამაზე, რომელიც ამხელა მეხსიერებას იტევს. ცოტა ხნის წინ ჩემი მეგობარი ჰოლანდიელ არტისტ არმანდოზე მიყვებოდა, რომელმაც „დამნაშავე ლანდშაფტის“ (guilty landscape) კონცეფცია შექმნა. არმანდო მეორე მსოფლიო ომამდე და ომის დროს ამერსფორტში ცხოვრობდა, იმ ტყესთან ახლოს, სადაც საკონცენტრაციო ბანაკი იყო. დაბურული და მშვენიერი ტყე ჰოლოკოსტის ტრაგედიის შემზარავ ისტორიებს ინახავდა. არმანდო წერს:

„ხშირად ვკიცხავთ იმ ადამიანებს, ვინც მტერს ემსახურება, სწორიცაა, მაგრამ რას ვფიქრობთ ფიჭვებსა და ნაძვებზე, რომლებიც ბოლომდე დამორჩილდნენ მტერს და დაემორჩილებიან კვლავაც ნებისმიერს, ვინც მომავალში გამოჩნდება? შეხედეთ სურათებს, რომლებზეც მოწინააღმდეგე გვებრძვის, ხეები კი დგანან იქვე და იცინიან. მარტო ფიჭვები და ნაძვები კი არ იქცევიან ასე, არამედ სხვა ხეებიც. უპასუხოდ უნდა დავტოვოთ მათი საქციელი? მგონი, რომ არა, რადგან ის ხეები, რომლებიც მოესწრნენ მტერს, დღემდე იქ არიან, ტყეების განაპირას, ან სადმე სხვაგან, სადაც მანამდე იდგნენ. არ გეგონოთ, გზა განაგრძეს, არა, გულგრილი მოწმეებივით არ იცვლიან ფეხს. ვაკვირდები, ვუცქერ დაჟინებით და ამ დროს ჩემს თავს რაღაც საშიში ხდება: აღმოვაჩენ, რომ ხეები მომწონს; რომ მათ მშვენიერებად აღვიქვამ... იმ ადგილების მშვენიერება, სადაც ერთ დროს მტერი იყო, მტერი ბატონობდა, ძალმომრეობდა და შიშის ზარს სცემდა სხვებს, სადაც მათი ტერორის კვალი კვლავაც მკაფიოდ ჩანს, ზუსტად იქ, იმ ადგილას, მშვენიერებას უნდა შერცხვეს“.

ამ ზაფხულს ისევ წავედი აფხაზეთში. ბუნება ისევ ისეთი მშვენიერი იყო, უბრალოდ, არმანდოსგან განსხვავებით, მე არ ვიცი, ვინ არის „მტერი“, ჩემთვის ეს ისეთივე პირობითია, როგორც ყველაფერი ამ კონფლიქტში. თითქოს, ეს კონფლიქტი ჩემი ორი იდენტობის დაპირისპირებაა, რომელშიც მტერი არ არსებობს, არსებობს მხოლოდ გაურკვევლობა და უპასუხოდ დარჩენილი კითხვები. მე არ ვიცი, როგორ უნდა მოგვარდეს ეს ურთიერთობა და „მოლაპარაკების“ არცერთი ფორმატის არ მჯერა, ადამიანებთან ურთიერთობების გარდა, მთავარი ქრისტიანული ღირებულებაც ხომ ეს არის – ადამიანი.

„მგონია, რომ ბოლომდე ჩამოყალიბებისთვის მანდ ჩასვლა მაკლია“, – მომწერა ჩემმა მეგობარმა, რომელსაც აფხაზეთზე ვუყვებოდი. ხანდახან ადამიანები ამბობენ ზუსტად იმას, რასაც დიდი ხანია ვგრძნობთ, მაგრამ იმ წამს ზუსტი სიტყვები არ გვაქვს. მე ნამდვილად ვიცი, რომ ბოლო რამდენიმე ჩასვლამ აფხაზეთში მომცა ის, რაც არც კი ვიცოდი, რომ მაკლდა, არც კი ვიცი, ზუსტად რა არის ეს, ალბათ უფრო მეტად დაკარგული ძმის ან დის პოვნაა, რომელთან შეხებაც შენს თავს გაპოვნინებს, ეს შეხვედრა, იქ ჩასვლა, წრეა, ჯაჭვია, საკუთარ წიაღში დაბრუნება და საკუთარი თავის აღმოჩენაა.

25 წლის მერე ჩვენი ზაფხულის სახლიც ვიპოვე ოჩამჩირეში. ეზოში, სადაც ჩემს ბავშვობაში მხოლოდ ერთი ლეღვის ხე იდგა, ახლა ტყეებია, სახლის შიგნით კი აბლაბუდების ფენები. მეორე სართულის კარი რომ გავაღე, ჩემი თავი დავინახე. ჩემი ბავშვობის ფერადი პორტრეტი შესასვლელი კარის მოპირდაპირე კედლიდან მიყურებდა. ეს ნახატი გასაღები იყო, რომელიც 20 წელზე მეტი ხანი ეკიდა ამ გამოკეტილ სახლში, ეს სახლი მე ვარ, ჩემი საკუჭნაოა, რომელიც ამდენი ხანი მქონდა გამოკეტილი.

სახლი დავკეტე, გასაღები ისევ მეზობლებს დავუტოვე. სოხუმში წამოვედი, სადაც თავიდან აღმოჩენილი ახლობლები მელოდებოდნენ.

მხოლოდ ახლა ვაცნობიერებ, რამდენი შრე აქვს ამ კონფლიქტს, რომელსაც ვერ ვწვდები, რომელიც კალეიდოსკოპივით არის, დაკარგული ნაწილებით, რამდენი ადამიანისთვის უკავშირდება ეს კონფლიქტი სახლის, ანუ საკუთარი თავის დაკარგვას, მიუსაფრობასა და გამოუვალობას. და ამ ყველაფრის შემდეგ როგორი უსულო ლოზუნგია „აფხაზეთი ჩვენი ტკივილია“, როგორი უტყვი ფრაზაა, პლაკატებად რომ გვხვდება ყოველ ნაბიჯზე, როგორი მესაკუთრული ტკივილია ამის გამეორება და ბანერებად გამოკვრა. ეს ფრაზა მხოლოდ რუკას იტევს, რუკას და ტერიტორიას, ადამიანური და ეგზისტენციალური ტკივილების გარეშე.

ოდესმე მე მინდა მოვყვე იმ ადამიანებთან შეხვედრაზე, რომლებიც მეზობლად, აფხაზეთში ცხოვრობენ, იქ სადაც ყველაზე ინტენსიური მწვანეა და ფლორა და ფაუნა იკავებს მიტოვებული სადგურებისა და სახლების ადგილს, თითქოს დიდი ხნის სიცარიელეს ავსებს, იმ სიცარიელეს, რასაც ურთიერთობების არქონა ჰქვია. ეს სიმწვანე ისეთივე ინტენსივობით არის შემოსული ამ ადამიანებში, როგორც მიტოვებულ სახლებში. მგონი, ის, რაც მართლა გვაკლია, მწვანის ზუსტად ეს ინტენსივობაა.