დავასრულოთ შედევრები | ანტონენ არტო

ერთ-ერთი მიზეზი იმ სულისშემხუთველი ატმოსფეროსი, რომელშიც ვცხოვრობთ, ხსნა კი არსად ჩანს, ამ ბედის მოზიარეა ყოველი ჩვენგანი, თუნდაც ყველაზე რევოლუციონერი – არის მოწიწება იმის წინაშე, რაც დაწერილა, ჩამოყალიბებულა თუ დახატულა, რასაც ფორმა მიუღია; თითქოს საქმე საქმეზე რომ მიდგება, ყოველი გამოხატულება არ იყოს ამოწურული და იმ წერტილამდე მისული, სადაც საჭიროა, სული განუტევოს, რათა კვლავ ამოძრავდეს და დაიწყოს.

ბოლო უნდა მოვუღოთ შედევრების იდეას, რომელიც ეგრეთ წოდებული ელიტისთვისაა განკუთვნილი და რომელსაც ხალხი ვერ იგებს; და ვთქვათ, რომ გონებაში არ არსებობს გამოყოფილი უბნები, როგორც, მაგალითად, არსებობს უბნები საიდუმლო სექსუალური კავშირებისთვის.

წარსულის შედევრები არგია წარსულს, ისინი არ გვარგია ჩვენ. გვაქვს უფლება, ვთქვათ ის, რაც თქმულა და ისიც, რაც არ თქმულა იმგვარად, რომ იყოს ჩვენი – იყოს მყისიერი, პირდაპირი, უპასუხოს ამჟამინდელ მგრძნობელობას და გაიგოს ყველამ.

სიბრიყვეა, გაკიცხო ხალხი, რაკი ვერ ჩასწვდომია ამაღლებულის საზრისს, მაშინ, როცა ჩვენ ამაღლებული გვერევა მის ფორმალურ გამოვლინებებში, რომლებიც, სხვათაშორის, დრომოჭმული გამოვლინებებია ხოლმე. და თუ, მაგალითად, დღევანდელ ხალხს აღარ ესმის მეფე ოიდიპოსი, გავბედავ თქმას, რომ ეს მეფე ოიდიპოსის ბრალია და არა ხალხის.

მეფე ოიდიპოსში არის ინცესტის თემა და აზრი, რომ ბუნება ტუჩს უბზუებს მორალს; და რომ არსებობს ჭირვეული ძალები, – ვუწოდებთ მათ ბედისწერას თუ რაიმე სხვას –, რომელთაგანაც თავის შორს დაჭერა გვმართებს.

იქვეა ჭირის ეპიდემიაც, რომელიც ამ ძალების ფიზიკური განსხეულებაა. მაგრამ ეს ყველაფერი შემოსილია ენით, რომელიც ვეღარ სწვდება ჩვენი დროის უხეშ, ეპილეფსიურ რიტმს. სოფოკლეს სიტყვა, შეიძლება, ამაღლებულია, მაგრამ მისი მანერა აღარ შეესაბამება ჩვენს ეპოქას. მისი ენა დღევანდელობისთვის მეტისმეტად ფაქიზია და გვეჩვენება, რომ სათქმელს სცდება.

ამ დროს ხალხს აზანზარებს რკინიგზის კატასტროფები, მიწისძვრები, ჭირი, რევოლუცია, ომი; იგი გრძნობს სიყვარულის მოუთოკავ მტანჯველობას, შეუძლია შესწვდეს ყველა ამ ამაღლებულ წარმოდგენას, ოდენ მათი გაცნობიერება სწყურია, ოღონდ იმ პირობით, რომ გვეცოდინება მისივე ენით ლაპარაკი, და ეს წარმოდგენები არ მიუვა მოკაზმული და იმ სიტყვით შერყვნილი, რომელიც მკვდარ ეპოქებს ეკუთვნის და აღარასოდეს დაგვიბრუნდება.

როგორც უწინ, ხალხს დღესაც საიდუმლო სწყურია: იგი მხოლოდ იმას ელის, რომ გააცნობიეროს კანონები, რომელთა მიხედვითაც თავს ამჟღავნებს ბედისწერა და შესაძლებლობა მიეცეს, გამოიცნოს ბედისწერის გამჟღავნების საიდუმლო.

დავუტოვოთ მოკირკიტეებს ტექტების, ესთეტებს კი – ფორმების კრიტიკა, და ვაღიაროთ, რომ ის, რაც თქმულა, აღარ ღირს თქმად; რომ ყოველი წარმოთქმული სიტყვა მკვდარია და მხოლოდ იმ მომენტშია ვარგისი, როცა წარმოითქმის; რომ გამოყენებული ფორმა აღარ გვარგია და იგი მხოლოდ სხვა ფორმის ძიებისკენ გვიხმობს; და რომ თეატრი ერთადერთი ადგილია სამყაროში, სადაც ერთხელ შესრულებული ჟესტი მეორედ არ იწყება.

თუ ხალხი არ მოდის ლიტერატურული შედევრების სანახავად, მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი ლიტერატურული, ანუ ჩარჩოში ჩასმული შედევრებია, რომლებიც ვეღარ ეხმიანება ეპოქის საჭიროებებს.

იმის ნაცვლად, რომ ხალხსა და პუბლიკას დავდოთ ბრალი, უნდა შევამჩნიოთ ჩვენსა და ხალხს შორის არსებული ტიხარი და გაქვავებული შედევრების ის კერპთაყვანისმცემლობაც, რაც ბურჟუაზიული კონფორმიზმის ერთ-ერთი მახასიათებელია.

ამ კონფორმიზმის გამო გვერევა ის, რაცაა ამაღლებული, იდეა თუ საგანი იმ ფორმაში, რომელიც მან დროთა განმავლობაში შეიძინა თავად ჩვენში – სნობების, ესთეტების, მოტრფიალეების მენტალობაში, რომელიც ასე შორსაა პუბლიკისგან.

ამაოა, ცუდი გემოვნება დავწამოთ უგუნურებებით გამოკვებილ პუბლიკას, თუკი მას ვერ ვანახებთ ღირსეულ სპექტაკლს; და მართლაც, მაჩვენონ დღეს თუნდაც ერთი ღირსეული სპექტაკლი, ღირსეული – თეატრის აღმატებული გაგებით, რომანტიზმის ბოლო დიდი მელოდრამებიდან მოყოლებული, უკანასკნელი ასი წლის განმავლობაში.

პუბლიკას, რომელსაც ხელში სინამდვილის ნაცვლად, სიყალბე რჩება, აქვს სინამდვილის შეგრძნება და მასზე რეაქცია, როცა კი ის მის წინაშე ჩნდება. თუმცა დღეს ეს სინამდვილე საძებარია არა სცენაზე, არამედ ქუჩაში; და თუ ხალხს ქუჩაში მივცემთ შესაძლებლობას, აჩვენოს თავისი ადამიანური ღირსება, ის ამას ყოველთვის იზამს.

თუ ხალხი გადაეჩვია თეატრში სიარულს; თუ ყველა ჩვენგანისთვის თეატრი საბოლოოდ მდაბალ ხელოვნებად, ვულგარული თავისშექცევის საშუალებად იქცა, სადაც ჩვენი ყველაზე უგვანი ინსტინქტები ამჟღავნებს თავს; აქამდე იმიტომ მივედით, რომ შემოგვაპარეს თეატრი, როგორც ტყუილი და ილუზია. ოთხასი წლის განმავლობაში, ანუ რენესანსიდან მოყოლებული, მივეჩვიეთ წმინდად აღწერილობით თეატრს, რომელიც მოგვითხრობს – მოგვითხრობს ფსიქოლოგიას.

ის, რაც ჩვენ გამოვიგონეთ და სცენაზე გავაცოცხლეთ, შესაძლებელი, წარმოდგენადი, მაგრამ მოწყვეტილი ქმნილებებია, ერთ მხარეს სპექტაკლი და მეორე მხარეს – პუბლიკა; ხალხს მხოლოდ სარკე დავანახეთ, რათა არეკლილიყო.

ამ აცდენასა და დაღმასვლაში პასუხისმგებელი თავად შექსპირია, რომლისგანაც წარმოდგება გულგრილი (désintéressé) თეატრის იდეა, და რომელსაც სურს, უვნებელი დატოვოს მაყურებელი, იმის მაგივრად, რომ სცენაზე გამოტანილმა სახე-ხატმა შეძრას მისი სხეული და წარუშლელი კვალი დაამჩნიოს.

თუ შექსპირთან ადამიანი ხანდახან შეფიქრიანებულია და წუხს იმაზე, რაც მას აღემატება, საბოლოოდ ხელში გვრჩება ის, რაც ამ შეფიქრიანებისა და წუხილის შედეგებია თავად ადამიანში, ანუ – ფსიქოლოგია.

ფსიქოლოგია, რომელიც ილტვის, რომ უცნობი ნაცნობს ანუ ყოველდღიურსა და ჩვეულებრივს გაუთანაბროს, მიზეზია ამ დაკნინებისა და შემზარავად გამქრალი ენერგიისა, რომელიც მგონია, რომ სულს ღაფავს. და მგონია, რომ თეატრმა და თავად ჩვენ უნდა დავასრულოთ ეს ფსიქოლოგია.

იმისიც მჯერა, რომ ყველა ვთანხმდებით, არაა აუცილებელი, დავეშვათ თანამედროვე, გულისამრევ ფრანგულ თეატრამდე, რათა მსჯავრი გამოვუტანოთ ფსიქოლოგიურ თეატრს.

ამბავი ფულზე, მასთან დაკავშირებულ შფოთვებზე, სოციალურ კიბეზე, სასიყვარულო ვნებათღელვაზე, რომელსაც ალტრუიზმის არაფერი სცხია, სექსუალობაზე, რომელსაც ფენა-ფენა ადევს იდუმალების გარეშე დარჩენილი ეროტიზმი – არაა თეატრი, თუკი ფსიქოლოგიაა. ეს შფოთვები, ეს ღრეობა, ეს ცხრომა, რომელთა წინაშეც ტკბობაში ჩაძირულ ვუაიერებად ვართ ქცეულები, გვიმჟავდება და შინაგან ამბოხს იწვევს – ამას უნდა ვხვდებოდეთ.

მაგრამ ეს არაა მთავარი საწუხარი.

რამდენადაც შექსპირმა და მისმა მიმბაძველებმა შეგვაგუეს იდეას, რომ ხელოვნება ხელოვნებისთვისაა, ანუ ერთ მხარეს ხელოვნებაა, ხოლო მეორე მხარეს – ცხოვრება, ჩვენც მივენებეთ ამ უმოქმედო და ზარმაც იდეას, რაკი გარეთ ცხოვრება გრძელდებოდა. თუმცა ვხედავთ ბევრ ნიშანს, რომ ის, რაც გვაცოცხლებდა, აღარ დგას თავის ადგილას, რომ ჩვენ ყველა ჭკუიდან გადავედით, უიმედობა და სენი შეგვეყარა. მოგიწოდებთ, რომ ვიმოქმედოთ.

იდეა, რომ არსებობს გამოცალკევებული ხელოვნება, ხიბლის პოეზია, რომელიც იმისთვისაა, რომ მოცალეობის ხიბლში ჩაგვაგდოს, დეკადენტური იდეაა და მკაფიოდ აჩვენებს ჩვენს უნარს, დავისაჭურისოთ თავი.

ჩვენი ლიტერატურული ტრფობა რემბოს, ჟარის, ლოტრეამონის და სხვების მიმართ, რამაც ორი ადამიანი თვითმკვლელობამდე მიიყვანა, დანარჩენებისთვის კი კაფეში ჯდომას და ლაქლაქს გატოლებია, მოზიარეა იდეების, როგორებიცაა ლიტერატურული პოეზია, გამოცალკევებული ხელოვნება, მუხტისგან დაცლილი გონებრივი გარჯა, რომელიც არაფერს აკეთებს და აწარმოებს; და ვხედავთ, რომ სწორედ იმ დროს, როდესაც ინდივიდუალური პოეზია – მხოლოდ შემოქმედს რომ ეხება და ისიც ოდენ შექმნის დროს – ზღვარგადასულად იფრქვეოდა, პოეტებმა განსაკუთრებით აუბზუეს ტუჩი თეატრს - პოეტებმა, რომელთაც არასოდეს ჰქონიათ პირდაპირი და მასობრივი ქმედების, მისი ვარგისიანობისა და საფრთხის შეგრძნება.

დაწერილი ტექსტებისა და დაწერილი პოეზიის ცრურწმენას ბოლო უნდა მოვუღოთ. დაწერილ პოეზიას ერთხელ აქვს ფასი, მერე კი თუნდაც გაცამტვერებულა. დაე, მკვდარმა პოეტებმა სხვებს დაუთმონ ადგილი. უნდა ვხედავდეთ, რომ ჩვენი მოწიწება შექმნილის წინაშე, რაც უნდა მშვენიერი და ღირებული იყოს, არის ის, რაც გვაშეშებს, ერთ ადგილას გვტოვებს და ხელს გვიშლის, შევეხოთ ძალას, რომელიც ქვემოთაა – ვუწოდებთ მას მოაზროვნე ენერგიას, სიცოცხლის ძალას, მიმოცვლათა განსაზღვრულობას, მთვარის ციკლს თუ რაგინდ სხვას. ტექსტის პოეზიის ქვეშ მარტივი, ძალდაუტანებელი პოეზიაა, ფორმისა და ტექსტის გარეშე. და როგორც იმ ნიღბების გამოსადეგობას აქვს ბოლო, რომელთაც ზოგიერთი ტომი მაგიური რიტუალებისას იყენებს და რომელთა ბოლოც მუზეუმებშია, ასევე აქვს ბოლო ტექსტის პოეტურ გამოსადეგობასაც; ხოლო თეატრის პოეზია და გამოსადეგობა ყველაზე ბოლოს ინავლება, რაკი იგი აჩენს სივრცეს, შესრულდეს ჟესტი და მოხდეს წარმოთქმა – ანუ მოქმედება, რომელიც არ ამეორებს თავს.

საქმე მიმდგარია იმაზე, რომ გავარკვიოთ, რა გვინდა. თუ ჩვენ ყველა ომისთვის, ჭირისთვის, შიმშილისა და ხოცვა-ჟლეტისთვის მოვმზადებულვართ, აქ სიტყვები ზედმეტია, შეგვიძლია თავაუღებლივ გავაგრძელოთ. გავაგრძელოთ სნობიზმი და მასობრივი შეყრა ამა თუ იმ მომღერალთან, ამა თუ იმ დამატკბობელ სპექტაკლზე, რომელიც ჩაკეტილია ხელოვნების საზღვრებში (არც რუსულ ბალეტს გაურღვევია, თუნდაც თავისი დიდების ჟამს, ხელოვნების საზღვრები), ამა თუ იმ სამხატვრო გამოფენაზე, სადაც იფრქვევა შთამბეჭდავი, მაგრამ შემთხვევითი ფორმები ისე, რომ არაა გაცნობიერებული ძალები, რომელთაც ამ ფორმების ამოძრავება შეუძლიათ.

უნდა შეწყდეს ეს ემპირიზმი, შემთხვევითობა, ინდივიდუალიზმი და ანარქია.

საკმარისია ინდივიდუალური ლექსები, რომლებისგანაც უფრო შემქმნელები ხეირობენ, ვიდრე წამკითხველები.

ერთხელ და სამუდამოდ დასრულდეს ჩაკეტილი, ეგოისტური და პერსონალური ხელოვნების გამოვლინებები.

ჩვენი ანარქია და გონების არეულობა ემყარება სხვა დანარჩენ ანარქიას – ანდაც, თავად სხვა დანარჩენი ანარქია ემყარება ჩვენსას.

მე არ ვარ იმათგანი, ვისაც სჯერა, რომ ჯერ ცივილიზაცია უნდა შეიცვალოს, რათა თეატრი შეიცვალოს; მე იმის მჯერა, რომ მაღალი გაგების თეატრს, რომელიც ურთულესია, აქვს უნარი, ბიძგი მისცეს მოვლენათა დაჯგუფებას. ორი მხურვალე მანიფესტაციის, ორი ცოცხალი კერის, ორი ნერვული მაგნეტიზმის ერთმანეთთან მიახლოება სცენაზე ისეთივე სრული, ისეთივე ნამდვილი, ისეთივე გადამწყვეტი რამაა, როგორიც თავაშვებული სხეულების ერთმანეთთან მიახლოება ცხოვრებაში.

ამიტომაც გთავაზობთ სისასტიკის თეატრს. – რაკი დღეს ჩვენში ყოველივეს დამდაბლების მანია მძლავრობს, როცა კი მე „სისასტიკეს“ ვახსენებ, ყველას „სისხლი“ ესმის. მაგრამ, უპირველესად, „სისასტიკის თეატრში“ ნაგულისხმევია თეატრი, რომელიც რთული და სასტიკია თავად ჩემთვის. ეს არაა სისასტიკე, რომელიც შეგვიძლია გამოვავლინოთ ერთმანეთის წინააღმდეგ თეატრალურ წარმოდგენაში, ავკუწოთ სხეულები და დავანაწევროთ ანატომიები, ან ძველი ასირიელი იმპერატორების მიბაძვით, ადამიანის მოჭრილი ყურებითა და ცხვირებით სავსე ტომრებით ვირბინოთ სცენაზე. არა, მე იმაზე ვსაუბრობ, რაც ბევრად უფრო შემზარავი და აურიდებელია.

ჩვენ არ ვართ თავისუფლები. ჯერ კიდევ შესაძლებელია, ცა ჩამოგვემხოს თავზე. თეატრმა, უპირველესად, ეს უნდა გაგვაგებინოს.

ან შეგვეძლება, რომ თანამედროვე და ჩვენს ხელთ არსებული საშუალებებით დავუბრუნდეთ პოეზიისა და თეატრის პოეზიის აღმატებულ იდეას, რომელიც დიდი ანტიკური ტრაგიკოსების მიერ გადმოცემული მითების უკან დგას, და კიდევ ერთხელ შევძლებთ, ვზიდოთ თეატრის რელიგიური იდეა, ესე იგი, მედიტაციისა და ფუჭი ჭვრეტის გარეშე, გაბნეულ ზმანებებში ჩაკარგვის გარეშე, გავაცნობიეროთ გარკვეული მობატონე ძალები, წარმოდგენები და დავეუფლოთ მათ; და რადგანაც იდეები, როცა ისინი ქმედითია, ენერგიას ატარებს, შეგვეძლება ჩვენში აღმოვაჩინოთ ეს ენერგიები, რომელთაც ბოლოს წესრიგის დამყარება და სიცოცხლის ხარისხის ამაღლება შეუძლიათ; ან ისღა დაგვრჩენია, დავნებდეთ ხელის გაუნძრევლად და ვაღიაროთ, რომ უწესრიგობისთვის, შიმშილისთვის, სისხლისთვის, ომისა და ეპიდემიისთვის ვართ განწირული.

ან მოვკრებთ ყველა ხელოვნებას და მათ ცენტრალურ დამოკიდებულებასა და აუცილებლობას დავუკავშირებთ, ვიპოვით შესატყვისობას დახატულ თუ თეატრში შესრულებულ ჟესტსა და იმ ჟესტს შორის, რომელსაც ასრულებს ლავა ვულკანის ამოფრქვევისას, ან მოგვიწევს, შევწყვიტოთ ხატვა, მითქმა-მოთქმა, წერა თუ სხვა რამ.

გთავაზობთ, დავუბრუნდეთ თეატრში ელემენტური მაგიის იდეას, რომელსაც იყენებს ფსიქოანალიზი და რომელიც იმაში გამოიხატება, რომ ავადმყოფი, რათა განიკურნოს, შედის გარეგან მიმართებაში იმ მდგომარეობასთან, რომელშიც სურს დაბრუნება.

მოგიწოდებთ, ხელი ავიღოთ სახე-ხატების ემპირიზმზე, რომელსაც არაცნობიერი ალაგ-ალაგ გვთავაზობს; ეს გაბნეულობა თვალს გვჭრის და მათ პოეტურ ანუ ჰერმეტულ სახე-ხატებს ვუწოდებთ, თითქოს ამგვარ ტრანსს, რომელიც პოეზიას მოაქვს, არ ქონდეს გამოძახილი მთლიან მგრძნობელობაში, ყველა ნერვში, თითქოს პოეზია ბუნდოვანი ძალა იყოს, რომელსაც არ სჩვევია ახალი მოძრაობების შემოტანა.

გთავაზობთ, თეატრის მეშვეობით დავუბრუნდეთ სახე-ხატების ფიზიკური შემეცნების იდეას და იმ საშუალებებს, რომელთაც ტრანსის აღძვრა შეუძლიათ, როგორც ჩინური მედიცინა იყენებს წერტილებს ადამიანის ანატომიის მთელ განფენილობაზე, რაც გამოძახილს ჰპოვებს ორგანიზმის ყველაზე ნატიფ ფუნქციებში.

ვისაც დავიწყებია ჟესტის კომუნიკაციური ძალა და მაგნეტური მიმეტიზმი, შეუძლია იგი კვლავ ისწავლოს თეატრში, რამდენადაც ჟესტს თან სდევს ძალა, ხოლო თეატრში ადამიანები იმისთვის არიან, რომ შესრულებული ჟესტის ძალა გამოამჟღავნონ.

ხელოვნების კეთებით შემოფარგვლა ნიშნავს, არ მიანებო ჟესტს, ჰქონდეს გამოძახილი ორგანიზმში, მაშინ, როცა ეს გამოძახილი, თუ ჟესტი შესრულებულია შესაბამის პირობებში და საჭირო ძალით, უხმობს ორგანიზმს და, მისი მეშვეობით, მთლიან ინდივიდუალობას, ამ ჟესტის შესატყვისად მოიმართოს.

თეატრი ერთადერთი ადგილია სამყაროში და ბოლო საზიარო საშუალება, რომელიც დაგვრჩენია იმისთვის, რომ უშუალოდ მივწვდეთ ორგანიზმს და ნევროზისა და გამდაბიოებული მგრძნობელობის პერიოდში, რომელშიც ახლა ვიმყოფებით, ამ მგრძნობელობას შევუპირისპირდეთ ფიზიკური საშუალებებით, რომლებსაც ის წინააღმდეგობას ვერ გაუწევს.

თუ მუსიკა ზემოქმედებს გველებზე, ეს იმ სულიერი წარმოდგენებით კი არ ხდება, რომლებსაც ის მათ გადასცემს, არამედ იმით, რომ გველი გრძელია, მიწაზე დახვეული წევს და მისი სხეული მიწას თითქმის მთლიანად ეხება; მუსიკალური ვიბრაციებით აღსავსე მიწა თავიდან ბოლომდე უვლის გველის სხეულს და ფაქიზად ზელს. ასე რომ, გიხმობთ, ვიმოქმედოთ მაყურებლებთან როგორც გველებთან, მოვნუსხოთ და, ორგანიზმის მეშვეობით, დახვეწილ წარმოდგენებთან დავაბრუნოთ.

დავიწყოთ მოუხეშავი საშუალებებით, რომლებიც ნელ-ნელა დაიხვეწება. ეს მყისიერი, მოუხეშავი საშუალებები მიიპყრობს დასაწყისში მათ ყურადღებას.

ამიტომაც, „სისასტიკის თეატრში“ მაყურებელი შუაგულშია, ხოლო სპექტაკლი მის ირგვლივ.

ამ სპექტაკლში არ წყდება ხმიანობა (sonorisation): ხმებში, ხმაურში, ძახილში, კივილში, პირველ რიგში, ვიბრაციულ მახასიათებლებს ვეძიებთ, შემდეგ კი იმას, რასაც ისინი ასახავენ.

ამ საშუალებებში, რომლებიც იხვეწება, შემოდის შუქიც. შუქი, რომელიც არაა მხოლოდ შეფერილობისთვის, ან იმისთვის, რომ გაანათოს; მას შემოაქვს თავისი ძალა, ზემოქმედება, მითითება. მაგალითად, შუქი მწვანე გამოქვაბულში არ განაწყობს ორგანიზმს იგივენაირად, როგორც შუქი ძლიერი ქარის დღეს.

ხმისა და შუქის გვერდით არის მოქმედებაც და მისი დინამიზმი: თეატრი, აქ, ცხოვრების ანასახს კი არ გვთავაზობს, არამედ, რამდენადაც შეუძლია, გულისყურს უგდებს იმას, რაც წმინდად ძალაა. მიუხედავად იმისა, ვიღებთ მათ თუ უარვყოფთ, არსებობს ლაპარაკის ხერხი, რომელიც უხმობს ძალებს, რამაც არაცნობიერში შეიძლება ენერგიული სახე-ხატები წარმოშვას, ხოლო გარეთ – პირსისხლიანი დანაშაულები.

ძალადობრივი, შედედებული მოქმედება ლირიზმის მსგავსია: იგი იხმობს ზებუნებრივ სახე-ხატებს, ანთხევინებს მათ სისხლს და აჩენს, როგორც პოეტის, ისე მაყურებლის თავში, ამ სახე-ხატების სისხლის ჭავლს.

არ აქვს მნიშვნელობა, რა კონფლიქტები შესჩენია და ტანჯავს ადამიანის გონებას ამა თუ იმ ეპოქაში, ვუყენებ გამოწვევას მაყურებელს, რომელსაც ძალადობრივი სცენები სისხლით კვებავს, რომელიც ამაღლებული მოქმედების სვლას საკუთარ თავში გრძნობს, რომელიც უჩვეულო ფაქტებში ხედავს აზრის უჩვეულო, არსებითი მოძრაობების გაელვებას, – რაკი ძალადობა და სისხლი ძალმომრე აზრის სამსახურში ჩამდგარან – გამოწვევას ვუყენებ მას, თუღა შეუძლია, გავიდეს გარეთ და ომს, ამბოხსა და პირსისხლიან მკვლელობებს მისცეს თავი.

ამ იდეას, ასე თქმულს, სიყმაწვილისა და დიდგულობის ელფერი დაკრავს. და იტყვიან, რომ მაგალითი მაგალითისკენ გვიბიძგებს, რომ განკურნებაზე ყურადღების მიპყრობა განკურნებისკენ გვიხმობს, ხოლო მკვლელობაზე – მკვლელობისკენ. ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, როგორ და რამდენად უზადოდ სრულდება საქმე. საფრთხე არსებობს. მაგრამ არ დაგვავიწყდეს, რომ თეატრის ჟესტი, თუმცაღა ძალადობრივია, მიუკერძოებელია; თეატრი სწორედ რომ მოქმედებით უსარგებლობას გვასწავლის, რომელიც ერთხელ სრულდება და მეტად აღარ; და გვასწავლის არგამოყენებული მდგომარეობის ამაღლებულ სარგებლიანობასაც; ამგვარი შემოტრიალებული ქმედება კი სუბლიმაციას იწვევს.

მაშასადამე, გთავაზობთ თეატრს, სადაც ფიზიკური, ძალმომრე სახე-ხატები აქუცმაცებს და ნუსხავს მაყურებლის მგრძნობელობას, რომელიც იმყოფება თეატრში, ანუ ჩათრეულია აღმატებულ ძალთა გრიგალში.

აი, თეატრი, რომელიც უარს იტყვის ფსიქოლოგიაზე, მოგვიყვება უჩვეულოს, სცენაზე გამოიტანს ბუნებით კონფლიქტებს, ბუნებრივსა და დახვეწილ ძალებს და გამოამჟღავნებს ძალთა გადმოტანის (dérivation) განსაკუთრებულ უნარს. თეატრი, რომელიც წარმოშობს ტრანსს, როგორც დერვიშებისა და ისავიების ცეკვა, რომლებიც ორგანიზმს სიზუსტით უდგებიან, ისევე, როგორც ზოგიერთი ტომში ადამიანები მუსიკას მიმართავენ სნეულების განსაკურნად, რომელიც ძლიერ მოგვწონს ფირფიტაზე ჩაწერილი, მაგრამ ვერ დავბადეთ ჩვენ შორის.

ეს ყველაფერი სახიფათოა, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ღირს ხიფათის დაშვება ამჟამინდელ ვითარებაში. არა მგონია, მოვახერხოთ იმ მდგომარეობის გამოცოცხლება, რომელშიც ვიმყოფებით და არც ის მგონია, რომ ამას უნდა გადავყვეთ; მაგრამ გთავაზობთ მაინც რაღაცას, რათა ამოვიდეთ წუმპედან და აღარ გავაგრძელოთ გოდება ამ უბედურებაზე, უღიმღამობაზე, მინებებულობასა და სიბრიყვეზე.


ფრანგულიდან თარგმნა გიგლა გონაშვილმა