ჯვარი რუსთაველზე | საუბარი ბარბარე ჯანელიძესთან
13.03.2024 | 5 წუთიანი საკითხავისაქართველო ცენტრალიზებული ძალაუფლების ქვეყანაა და ყველა პროტესტი, საბოლოოდ, სწორედ იქ იკვრება, სადაც ძალაუფლებაა კონცენტრირებული – რუსთაველის გამზირს სიმბოლური მნიშვნელობა სწორედ ამის გამო აქვს. ყველა ცდილობს რუსთაველის 8 ნომერი დაიკავოს და მას საზრისი შესძინოს. პოლიტიკოსები მას მტერთან ბრძოლის ადგილად მოიაზრებენ და გამოსვლებში 9 აპრილისა და წითელი არმიის წინააღმდეგ იუნკერების ბრძოლის მაგალითებს იშველიებენ.
რუსთაველის გამზირის ეს მონაკვეთი საჯარო სივრცისთვის ბრძოლის ადგილად იქცა ქვიარ აქტივისტებისთვისაც. მაგრამ, ბოლო დროს სხვა განვითარებებიც იკვეთება: ნამახვანჰესის წინააღმდეგ პროტესტი, ქვიარ პროტესტები თუ სხვა მოძრაობები ნელ-ნელა ცდილობენ გასცდნენ რუსთაველის გამზირს, გაშალონ ველი და წინააღმდეგობის კერები სხვადასხვა ადგილას გააღვივონ. თუმცა, როცა დიდი პოლიტიკური ცვლილებისთვის ბრძოლა იწყება, რუსთაველზე დგომას მაინც დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.
2021 წლის ივლისში, როცა პარლამენტის წინ ჯვარი დაიდგა, დისერტაციის წერას ვასრულებდი, ამიტომ ივლისის ამბებზეც მომიწია რეფლექსია. დავიწყე იმაზე ფიქრი, თუ რას ნიშნავდა პარლამენტის წინ იმ მომენტში ჯვრის „აღმართვა“.
რა თქმა უნდა, ეს იყო ქვიარ მოძრაობის წინააღმდეგ გამოყენებული სიმბოლო – ქვიარ აქტივისტების გაფრთხილება, მაგრამ, ამავე დროს, თვისებრივად ახალი სამთავრობო პოლიტიკის მანიფესტაციაც იყო. 2021 წლიდან აშკარად ვხედავთ „ქართულ ოცნებაში“ მემარჯვენე-პოპულისტური რიტორიკის გაძლიერებას.
ამ პერიოდამდე არსებული პოლიტიკური ენა იმ ღირებულებების ნაზავია, რაც „ქართულად“ და „ლიბერალურადაა“ მონიშნული. 2021 წლიდან უკვე თვალსაჩინოა მმართველი პარტიის პოლიტიკური მეტყველების შემოტრიალება. მემარჯვენე-პოპულისუტური რიტორიკის არჩევა კი, ალბათ, ძალაუფლების დაკარგვის შიშთანაა დაკავშირებული. ამ რიტორიკის საყრდენად „ქართულმა ოცნებამ“ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის თხრობა გამოიყენა.
მართლმადიდებელი ეკლესია, დაახლოებით, 2007 წლიდან ცდილობს, ერისთვის „უცხოდ“ მონიშნოს არანორმატიული სექსუალობა.
ჩემს სადისერტაციო კვლევაში ილია მეორის ქადაგებების ანალიზი აჩვენებს, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის ნარატივში ქრისტიანული, ჰეტერონორმატიული ოჯახის თემა ცენტრალურია, არანორმატიული სექსუალობა კი ქართული ეროვნული თვითმყოფადობის საფრთხედაა წარმოჩენილი. მეტიც, ეს ნარატივი ქვიარის „ფიგურაში“ აერთიანებს ყველაფერს, რასაც ის „არაქართულად“ განსაზღვრავს და საბოლოოდ, ქვიარის „ფიგურას“ არა მხოლოდ უცხოდ წარმოაჩენს, არამედ ქართველი ერის მტრადაც.
ჩემთვის საინტერესოა, როგორ ენიჭება საკრალური მნიშვნელობა ერთ ჯვარს, რომელიც 2021 წლის 5 ივლისის დარბევის შემდეგ ულტრამემარჯვენე ჯგუფების წევრებმა და დარბევის მონაწილეებმა ეკლესიის წარმომადგენლებთან ერთად აღმართეს პარლამენტის შენობის წინ; როგორ იცლება საკრალური შინაარსისგან მეორე ჯვარი, რომელიც რიონის მცველებისთვის ღვთიური, დამხმარე ძალა იყო: როდესაც ნამახვანის პროტესტის მონაწილეებმა გზაზე ჯვარი აღმართეს, პოლიციამ ის სასწრაფოდ ჩამოხსნა, მიტროპოლიტმა იოანე გამრეკელმა კი აღნიშნა, რომ რიონის მცველებს ჯვრის აღმართვის კურთხევა არ ჰქონდათ.
აღსანიშნავია, რომ პარლამენტის წინ ჯვარი დღემდე დგას. მასზე არავინ ლაპარაკობს, არავინ ხსნის, უბრალოდ დგას, თითქოს არც სჭირდებოდეს განმარტება. „ქართული ოცნების“ მემარჯვენე-პოპულისტური გარდასახვის ფონზე, ვფიქრობ, კიდევ დიდხანს იდგება უსიტყვოდ.
ერთ შემთხვევაში სახელმწიფო და ეკლესია სრულიად მოდერნისტული ნარატივით გმობენ ერთი ჯვრის აღმართვას, მეორე შემთხვევაში კი – მის საკრალურ მნიშვნელობას უსვამენ ხაზს.
ერთგან ეკლესიასთან შეკავშირებული ხელისუფლება რიონის მცველების მარგინალიზებას, ადამიანების არანამდვილ ქრისტიანებად გამოცხადებას ცდილობს; მეორეგან კი – ქვიარების გარიყვას და ერის მტრებად გამოცხადებას ვხედავთ.
ზოგადად, თანამედროვე სამყაროში სხვაგანაც ბევრგან შეინიშნება მემარჯვენე პოპულისტური მთავრობების თუ მოძრაობების აღზევება. მტრის ან უცხოს ფიგურაც ყველგან ძირითადად ორია: ქვიარები და მიგრანტები (უფრო ხშირად მუსლიმი მიგრანტები) – გააჩნია რომელი ქვეყნის კონტექსტზე ვსაუბრობთ.
თუმცა, ამ რთულ დროში, როცა ჩვენ ყველა გლობალურად ვცხოვრობთ, ჩნდება ავტორიტარულ რეჟიმებთან და მემარჯვენე-პოპულისტურ პოლიტიკასთან წინააღმდეგობის ახალი ფორმებიც. ამ სხვადასხვანაირ წინააღმდეგობას ხშირად პერფორმატიულობა ახასიათებს.
ჩვენ ამგვარი პერფორმატიული პროტესტი 2023 წლის მარტში რუსთაველის გამზირზე ვნახეთ.
შესაძლოა ამ წინააღმდეგობებს არ მოჰქონდეს მყისიერი შედეგი, მაგრამ ისინი წარმოშობენ ძლიერი წინააღმდეგობის კერებს და წყალს უყენებენ რეჟიმებს. ამიტომ თანამედროვე სამყაროში პერფორმატიულ წინააღმდეგობებს ბრძოლის ახლებურ ფორმად აღვიქვამ. პერფორმატიულობაში კი არა მხოლოდ ცეკვას, არამედ წინააღმდეგობის სხვადასხვაგვარ სხეულებრივ პრაქტიკებსაც ვგულისხმობ, სხვადასხვა სივრცის დაკავების აქტებს თუ სამყაროში თანაცხოვრების ახალი გზების ძიებას.
გირჩევთ
