პროპაგანდის წილ | საუბარი ბოლოდროინდელი პროტესტების შესახებ

ფაქტორები, რაც 2023 წლის მარტის აქციებს ბოლოდროინდელ საპროტესტო გამოსვლებს შორს გამოარჩევს.

სოფო ვერძეული: მთავარი, რამაც გადამწყვეტ ბრძოლაში გამარჯვება მოიტანა, იყო დაშლის შემდეგ აქციაზე უკან მიბრუნება – გასვლა და უთქმელი შეთანხმება, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, ვბრუნდებით.

ჩავირბენდით სანაპიროსკენ, სულ უცხო ხალხთან აღმოვჩნდებოდით. გაიშლებოდა აქცია და მერე ყველა პატარა ჯგუფი სხვადასხვა მხრიდან მოდიოდა უკან. ესეც საინტერესო იყო – როგორ მოედო აქცია ქალაქის სხვადასხვა წერტილს. მონაწილეთა ამდენ მისამართზე გაკონტროლება აღარ იყო ადვილი – „რუსთაველის 8“ და მისი ენერგია დაშლისას სპონტანურად ვრცელდებოდა სხვადასხვა ადგილზე.

მეორე ფაქტორი ძალაუფლების დაცინვა იყო.

წყლის ჭავლზე ხტუნაობა, ყვავილის ჩუქება – ამ საქციელებმა ძალაუფლება გააუფასურა. სისტემა, რომელიც ყველაზე სასტიკი ფორმით, სპეცრაზმით დაგვიპირისპირდა, აბუჩად აიგდეს და ასე განაიარაღეს. ეს დიდხანს არ უნდა გაგრძელებულიყო, გაჩერება კი მხოლოდ კანონპროექტის გაწვევით შეიძლებოდა, თორემ ხელისუფლება ძალიან დიდ რეპუტაციულ დარტყმას მიიღებდა.

ჩემთვის საინტერესოა „ჯენ ზის“ ფენომენიც. ეს მარტო ასაკობრივი კატეგორია ხომ არ არის, „ჯენ ზი“ არის მეხსიერების, შესაბამისად კი – საპოლიციო სისასტიკის გამოცდილების არქონა. ჩვენი მშობლების თაობას აქვს 9 აპრილის, ომების მეხსიერება, ჩვენ – 7 ნოემბრის, 26 მაისის… 2011 წლის მერე პარლამენტის და მთავრობის სასახლის კუთხე ჩვენი თაობისთვის ასოცირდება კადრთან, რომელშიც სპეცრაზმელი ასფალტზე, სისხლის გუბეში დაგდებულ კაცს ურტყამს. ჩვენთვის ყველაფერს განსაზღვრავს ეს მეხსიერება. ისიც კი სულ სხვა თაობაა, ვინც 20 ივნისის თანმდევ აქციებზე იდგა რუსთაველზე – „გავრილოვის პროტესტის თაობა“. მარტში ქუჩაში უფრო პატარები გამოვიდნენ.

საბედნიეროდ, ამ თაობას არ ახსოვს ის ამბები და მათი გამბედაობა ამასაც უკავშირდება – მათ არ გამოუცდიათ, სპეცრაზმელს ყვავილს რომ მიაწვდი, იქიდან რა შეიძლება წამოვიდეს. როგორც ჩვენ არ გვახსოვდა 9 აპრილი და ჩვენი მშობლები სულ გვაძახებდნენ, თქვენ არ იცით, რა შეიძლება მოხდეს, რადგან დარბევა არ გამოგიცდიათო.

კიდევ ერთი ფაქტორი: მარტის აქციებს სცენა არ ჰქონდა.

მეორე დღეს მივხვდი, რომ ეს განზრახ მოხდა, სხვა მიზეზთა შორის იმის გამოც, რომ თვითორგანიზებისა და სხვადასხვა ჯგუფის იქ გამოჩენის პროცესი არ ჩაშლილიყო. როცა ხმა არ ისმის, როცა აქციას ლიდერი არ ჰყავს და მკაფიო მოთხოვნები არ ისმის, ყველა თვითონ ცდილობს თავის ჯგუფში ორგანიზებას.

ჩვენი თაობა უბრალოდ იდგა და ჰქონდა აგრესია – ხმამაღლა გავიძახოდით მოთხოვნებს, დაცინვის და ირონიის რესურსი ჩვენ არ გვქონია. ვიქცეოდით ზუსტად ისე, როგორც იქცეოდნენ პოლიტიკოსები.

აქ კი ირონია და ცინიზმია. ჩვენთანაც ბევრ კედელზე გაჩნდა სხვა ქალაქებში გავრცელებული ქუჩის წარწერა – აბრევიატურა ACAB – All cops are bastards – ყველა პოლიციელი ნაბიჭვარია. შეიძლება ამ სათქმელივით გადმოიტანეს სადღაც ნანახი სცენები? არ ვიცით. საერთოდ, რას უყურებენ, რაზე ლაპარაკობენ… მათზე ჩვენ არაფერი ვიცით.

ვახუშტი მენაბდე: მე საკითხს თავიდანვე სხვაგვარად დავსვამდი: მარტის აქციების მონაწილეთა სტრატეგია ხალხის დამსახურებით იყო ასეთი. იქნებ, უბრალოდ მოხერხებული რეაქციაა ხელისუფლების სტრატეგიაზე?

ჩემთვის ეს ხელისუფლება არ განასახიერებს აქამდე კარგად ნაცნობ ავტორიტარიზმის ფორმას და არც იმ ავტორიტარიზმს ჰგავს, რომელზეც ბევრი წაგვიკითხავს: არ იყენებს პირდაპირი ზეწოლის მექანიზმებს ან მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევებში იყენებს. ეს ჩანს საგარეო ურთიერთობებშიც, ხალხთან კომუნიკაციაშიც, მართლმსაჯულებაშიც – პირდაპირ კი არ გირტყამენ, არამედ ისეთ ვითარებას ქმნიან, რომ თვითონ ჩერდები. ეს პირველი მთავრობაა, რომელმაც ზედიზედ სამი არჩევნები მოიგო და მეოთხეს მოგების პირასაა, რაც აქამდე ვერავინ შეძლო. მათ კი შეძლეს სწორედ ამ სტრატეგიით, რომელიც, ხშირ შემთხვევაში, ამართლებს.

სირბილე მათ ძალაუფლებას არ ამცირებს  – ძალა ისეთივე აქვს, როგორც ნებისმიერ სხვა ავტორიტარიზმს, უბრალოდ პირდაპირ არ გესხმის თავს.

მარტის აქციებზე მთავრობამ სცადა ინსტიტუციურ განზომილებასა და კულუარულ პოლიტიკაში გამოცდილი მეთოდები ქუჩაში გადაეტანა. პოლიცია მარტში არ იყო ისეთი ბრუტალური, როგორც სხვა დროს გვინახავს.

ახლა კითხვა ასეთია: იქონია თუ არა გავლენა ხელისუფლების ამ მეთოდებმა პროტესტანტთა სტრატეგიაზე?

იქ რომ ვიდექი, თითქოს ვიცოდი, რომ ძალას ბოლომდე არ გამოიყენებდნენ. ნებისმიერ მომენტში შეეძლოთ შეტევა, მაგრამ სულ უკან იხევდნენ.

მარტო ხალხი კი არა, პოლიციაც ტალღებად მიდი-მოდიოდა. უნდოდათ დაეღალათ აქციის მონაწილეები, ისევე, როგორც ღლიან ოპოზიციას თუ საერთაშორისო და სამოქალაქო საზოგადოებას. ცდილობდნენ ხალხისთვის ძალა გამოეცალათ და აპათიამდე მიეყვანათ. როდემდე უნდა იჭიდაო – არაფერი არ ხდება, ავდგები და წავალ სახლში.

თუმცა, მოხდა გაუთვალისწინებელი რამ: ხელისუფლება, თვითონ დაიღალა ამ სტრატეგიაში, რადგან ვერ გათვალა საკუთარი და პროტესტის მონაწილეების ენერგია.

ქუჩაში არ იმუშავა სტრატეგიამ, რომელიც კულისებსა და ინსტიტუციურ პოლიტიკაში მუშაობს.

ამიტომ ფიქრობდნენ, რომ დაღლის სტრატეგიას გამოიყენებდნენ – ხალხი გაიფანტებოდა და მერე მოაწვებოდნენ.

იმისათვის, რომ რამდენიმე ათასმა სპეცრაზმელმა მიდამო გაწმინდოს და გაიაროს, ქუჩაში რამდენიმე ასეული კაცი უნდა დარჩეს. იქ კი რადგან ბრუტალურები არ იყვნენ, ვერ გაწმინდეს – ხალხი ბრუნდებოდა. როცა რეზინის ტყვიებს გესვრიან და ეს მასობრივად ხდება, გარბიხარ და აღარ ბრუნდები.

ხშირად გვინახავს სადამსჯელო ოპერაციად ქცეული დაშლაც, როცა ხალხს დასდევნდნენ და ბოლო კაცამდე უსწორდებოდნენ, ზოგს  გმირთა მოედანზე, ზოგს კიდევ – მრგვალ ბაღში. 20 ივნისს ბევრიც დაიჭირეს. „ქართულმა ოცნებამ“ კი გვითხრა, 20 ივნისი გახარიას პასუხისმგებლობაა, ჩვენ აქციებს არ ვარბევთო.

როცა არბევ, ხალხს ეშინია და მეორე დღეს აღარ მოდის.

აქ რა მოხდა? დაარბიეს, მაგრამ არც ისე საშიშად. გააბრაზეს, მაგრამ არ შეაშინეს. ამიტომ მეორე დღეს მოვიდა მეტი ხალხი.

ქრონოლოგიაც საინტერესოა. კანონი აგენტების შესახებ პარასკევს ჩააგდეს. ვინც  საპარლამენტო სამართალზე ვმუშაობთ, გამოვითვალეთ, რომ სამშაბათამდე არც ერთი პროცედურით არ შეეძლოთ კანონპროექტის კენჭისყრაზე გატანა. ამათ კი პარასკევს ჩაატარეს, რომ პროტესტი რაც შეიძლება მალე შეწყვეტილიყო. გრძნობდნენ, რომ რესურსები ეწურებოდათ; იცოდნენ, თუ ხალხი სამშაბათამდე ქუჩაში იდგებოდა, შაბათ-კვირისთვის მომწიფდებოდა იმის საფრთხეც, რომ კანონის  გაწვევასთან ერთად, ხელისუფლების გაწვევაც მოეთხოვათ.

ამიტომ, ქუჩაში მიმდინარე პროცესი დაამთავრეს და ისევ ინსტიტუტებში შეიტანეს – იქ, სადაც თვითონ არიან ძლიერები. ასე მოიქცნენ გავრილოვის ღამეზეც, გენერალური პროკურორის შემთხვევაშიც.

უკან იხევენ, მაგრამ მერე ისევ იმავეს აკეთებენ. დადეს პირობა და არ შეასრულეს – გადააყენეს გენერალური პროკურორი და ორ წელიწადში ისევ უკან დააბრუნეს.

ახლაც, კანონი უკან გაიწვიეს, მაგრამ რისი მიღწევაც ამ კანონით უნდოდათ, იმას მანც აგრძელებენ. რიტორიკა არ შეუცვლიათ, ისევ აგენტები აკერიათ პირზე, ისევ პოლარიზაციას აღრმავებენ. უკან რომ იხევენ, არ ნიშნავს, რომ მარცხდებიან.

სოფო ვერძეული: ერთია, რას მიაღწევ ქუჩის პროტესტით, მაგრამ პოზიტიურად საკეთებელ საქმეს ქუჩიდან ვერ გააკეთებ. ძირითადი ჩავარდნაც სწორედ იქ გვაქვს, სადაც ქუჩით მოტანილი შედეგი ინსტიტუტებში უნდა განხორციელდეს, სადაც პოლიტიკური სამუშაო პროცესია საჭირო. როგორც პროპორციულ არჩევნებზე მოხდა – ქუჩამ მოიტანა დაპირება, ხელისუფლებას ქუჩამ ათქმევინა „კი“. შესაბამისად, იქნება პროპორციული არჩევნები, მაგრამ პარლამენტსა და კაბინეტებში მუშაობა არ გრძელდება; იქ მხარდამჭერები არ გყავს, რესურსი არ გყოფნის, არ გამოდის, რასაც დაგპირდნენ ან დროს წელავენ, მუხტი კი ვარდება.

ვახუშტი მენაბდე: მარტში ტემპიც ძალიან სწრაფი იყო. სამშაბათს კანონპროექტს კენჭი უყარეს, ამიტომ ქუჩაში ძალიან სწრაფი რეაქცია, ხოლო პარლამენტში მუხტის შენარჩუნება იყო საჭირო, რაც  მხოლოდ ოპოზიციას შეეძლო. ოპოზიციის ხელშია პროცედურული მექანიზმები, დრო რომ მოიგოს, ვიდრე გარეთ პროტესტი დაორგანიზდება. მარტში სწორედ ეს მოხდა – ოპოზიციამ როგორღაც გაიგო თავისი ამოცანა და ჩემი აზრით, ერთადერთხელ გააკეთა ის, რაც ევალებოდა.

მაგრამ როდესაც გრძელვადიან მუშაობაზე და გრძელვადიან პროტესტზე ვლაპარაკობთ, ოპოზიციაში მოკავშირე არ გყავს. ძირითადად, შედეგს აფუჭებენ.

სოფო ვერძეული: აქციის მართვისას კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია კომუნიკაცია, რისი ჩამოყალიბებული ფორმაც არ გვაქვს. ეს გამოჩნდა „ბასიანის“ აქციებზე.

ხალხი გაბრაზდა და გამოვიდა: „რატომ დაარბიეთ კლუბი „ბასიანი“? მოითხოვეს ვიღაცის გადაყენება. მაგრამ ქუჩაში გამოსული 20 ათასი ადამიანი ხომ ვერ დაჯდებოდა საკომიტეტო შეხვედრაზე ამ საკითხის განსახილველად?

ამიტომ დგება საკითხები: შენ რა თემები შეგაქვს კომიტეტზე, რა დათმობაზე წასვლა შეგიძლია, რაზე უნდა დადგე მტკიცედ, რა მოთხოვნების შეცვლის უფლება გაქვს, როდესაც მოლაპარაკების მაგიდასთან ზიხარ… მახსოვს, მაშინ „ბასიანის“ და „თეთრი ხმაურის მოძრაობის“ წევრებისგან გაჟღერდა წინადადება, ჩაგვერთო პირდაპირ ეთერში შეხვედრები. აი, ამის გამოცდილება არ გვაქვს. აქციები ხომ, ძირითადად სპონტანურია, იქ ვინ რა უნდა გადაიბაროს – არასამთავრობო ორგანიზაციამ, პოლიტიკურმა პარტიამ, აქციის საორგანიზაციო ჯგუფმა – ვინ რა მანდატით ერთვება პროცესში – შეუთანხმებელია ხოლმე. უნდობლობის საკითხიც ძალიან ხშირად დგება. ეს საკომუნიკაციო ფორმატები ჩამოსაყალიბებელია. თორემ, ყოველთვის ვმოქმედებთ პერსონალურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით. ვიღაცას ენდობიან, ვიღაცას – არა.

სწორედ აქ დგება პოლიტიკური პარტიების პასუხისმგებლობის საკითხი. მარტო ხელისუფლება ხომ არ არის პასუხისმგებელი, პარტიებიც ხომ ანგარიშვალდებულები არიან ამომრჩეველთან. არ ვიცი აქტივისტები ან არასამთავრობოები საერთოდ რატომ უნდა დარბოდნენ ამ შეხვედრებზე. რა თქმა უნდა, მათაც უნდა ჰკითხო აზრი, მაგრამ ძირითადი გამწევი ძალა პარტიები უნდა იყვნენ.

ჩვენთან კი პირიქით ხდება. თუ პროტესტის მერე რამე სამუშაო პროცესი იწყება, აქტივისტებს და არასამთავრობოებს ეძახიან. აქტივისტმა საიდან იცის, თუნდაც ნარკოპოლიტიკის შესახებ კანონში რა უნდა ჩაიწეროს?! მან მხოლოდ ის იცის, რომ არ მოსწონს რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა. როგორ უნდა ფორმულირდეს მოთხოვნები, რა ოდენობა განისაზღვროს – ეს პარტიამ უნდა იცოდეს.

ერთი სიტყვით, ეს ჯაჭვი არ არსებობს და სამუშაო პროცესიც ვერ გრძელდება. ქუჩის პროტესტს მოაქვს შედეგი – სამუშაო მაგიდასთან სვამს ხელისუფლებას, მაგრამ მეორე მხარეს არავინ ხვდება.

როდის იქცევა ხოლმე ბრძოლის ველად რუსთაველის გამზირის 8 ნომერი? არსებობს თუ არა მოვლენებისა და მოთხოვნების კლასიფიკაციის მაგალითები, როცა რაღაც საკითხი „ვერ აღწევს“ რუსთაველის რვამდე, რადგან ნაკლებად მნიშვნელოვანია?

ვახუშტი მენაბდე: არ გვქონია არც ერთი დიდი პოლიტიკური მნიშვნელობის მოვლენა, რომელიც პარლამენტის წინ არ დაუყენებიათ და, მეორე მხრივ, ყველა პროტესტი, რომელიც საქვეყნო პრობლემად არ შეირაცხა, ვერც რუსთაველის 8-მდე მივიდა.

ნარკოპოლიტიკის აქციები ხომ თითქოს მათ ეხმარება, ვინც ნარკოტიკს მოიხმარს, მაგრამ მაინც არ წარმოჩენილა, როგორც მხოლოდ ამ ჯგუფის პრობლემა. იქ ყველა თანასწორად ვითხოვდით რაღაცას.

რიონის შემთხვევაში კი, რიონის მცველებმა გაიმარჯვეს „ენკასთან“ და არა სახელმწიფოსთან. ხუდონის პროტესტანტებმაც გაიმარჯვეს კომპანიასთან. მეტროს თანამშრომლებმა – ქალაქის ადმინისტრაციასთან, ანუ, ტექნიკურად, თავიანთ დამსაქმებელთან.

რუსთაველზე ხანდახან სექტორული თუ ერთი ჯგუფის შესახებ პროტესტებითაც გამოდიან, მაგრამ ვერასდროს აღწევენ მსგავს რეზონასს. რუსთაველზე რომ დგები, ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს, რომ საკითხის აქტუალიზებას ახერხებ. არ მახსენდება არც ერთი ეროვნული მნიშვნელობის პოლიტიკური საკითხი, რომელიც რუსთაველზე არ დამდგარა. მაგალითად, სულ არ ვეთანხმებოდი „სირცხვილიას“ აქციებს, მაგრამ ეროვნული მნიშვნელობის საკითხებს აყენებდნენ. უბრალოდ, საბოლოოდ, „სირცხვილიამ“ ლიმონივით გამოწურა მთელი საპროტესტო ენერგია და ამ ენერგიის განლევის მეტაფორად თვითონვე იქცა. ბოლო კაცამდე გამოწურეს პროტესტის მუხტი. კლასიკური მარქსისტურლი ტერმინი რომ გამოვიყენოთ, მათ, ფაქტობრივად, ექსპლუატაცია გაუწიეს საპროტესტო ძალას, რამაც, საბოლოოდ, კონტრპროდუქტიულად იმუშავა.

ეს დაახლოებით იმას ჰგავდა, რაც 2009 წელს გააკეთა ოპოზიციამ – სამ თვეს რომ იდგნენ ქუჩაში და ბოლოს 2009-იდან 2012-მდე აღარაფერი მოხდა.

სოფო ვერძეული: ამ ხელისუფლებამ „ნაცმოძრაობის“ გამოცდილებაზე ისწავლა, რომ ხალხს აქვს წითელი ხაზები, ძალიან უცნაური წითელი ხაზები, მაგრამ – აქვს. ეს იციან და არ კვეთენ მათ, თორემ „ოცნებამ“ ყველა დაიტოვა, ვინც „ნაცმოძრაობის“ დროს სასამართლოში რამე საშინელება ჩაიდინა, მათ შორის ინსტრუმენტებიც – არც სისტემა შეცვალა. სამაგიეროდ, შეცვალა „იმიჯები“. ეს ნაწილი კარგად იციან, იციან რა ამწარებს ხალხს და მერე ცდილობენ ამ „იმიჯებისგან“ დისტანცირებას, შინაარსობრივად კი არაფერს ცვლიან.

თუმცა, პროცესის ხიბლი ისაა, რომ ხალხის ყველა წითელი ხაზი მათ არ იციან.

ვახუშტი მენაბდე: ადვილად ადაპტირებადებიც არიან. რბილი ავტორიტარიზმი იმიტომ კი არ ჰქვია „ოცნების“ მმართველობას, რომ არ გაწვება, არამედ იმიტომ, რომ ელასტიკურია მისი ძალა.

სოფო ვერძეული: ზომავს და გეგმავს.

ვახუშტი მენაბდე: როგორც წყლიანი ბუშტი, ისე გაწვება. სადაც სიმყარეს ნახავს, იქ ჩერდება, სადაც სიცარიელეს – იქ შევა. პლასტელინივითაა.

სოფო ვერძეული: შესაბამისად, რაღაც, რაც წინააღმდეგობრივად გეჩვენება ხელისუფლების ქმედებებში, სინამდვილეში, მისი პოლიტიკის ნაწილია და არა უბრალო დამთხვევა.

ვახუშტი მენაბდე: აი, შენც კონვენციურად უდგები – გინდა, რომ თანმიმდევრულობა დაინახო – შეიძლება ბოროტი, მაგრამ მაინც თანმიმდევრულობა. სამყარო კი წინააღმდეგობრივია, ხოლო მოდერნულობის ეს სურვილი, რომ სამყარო ერთ ლოგიკურ მთლიანობად წარმოიდგინოს, ჩემი აზრით, ილუზიაა.

„ნაციონალური მოძრაობის“ სისუსტე რა იყო? ის, რომ, პრინციპში, თანმიმდევრული იყო საკუთარ ბოროტებაში. ესენი კი ბოროტებაშიც არათანმიმდევრულები არიან. თავის სტრატეგიას მურუსიძესთანაც ააწყობენ და ოქრუაშვილთანაც – გამოიყვანენ ჯერ მტრად, მერე სანიმუშო კაცად, მერე, როცა წავა, ისევ მტერი გახდება და ამ წინააღმდეგობრიობათა გამო პარტია დისკომფორტს არასდროს იგრძნობს. „ოცნება“ დგას პროპაგანდაზე და პროპაგანდაში ლოგიკური თანმიმდევრობის ძიება საჭირო არ არის. თანაც, რაც უფრო იზრდება მისი ძალაუფლება, მით უფრო ირაციონალური ჩანს გადაწყვეტილებები. ეს რაში სჭირდებოდათ? რატომ გააკეთეს? ვერ ხსნი და ეს მიდგომა ამართლებს.

თუმცა, არ ვამბობ, რომ შეცდომებს არ უშვებენ. უბრალოდ, მათი შეცდომები არ არის საკმარისი წარმატებული პროპაგანდის გადასაფარად.

სოფო ვერძეული: როგორც ჩანს, პოლიტიკის ახალ და ჩვენთვის უცხო ინსტრუმენტს იყენებენ – მართვა გაზომვით – ყველაფერს ზომავენ. მათი პოლიტიკა ეფუძნება გაზომვის ლოგიკას. გადადგამენ ნაბიჯებს, რომლებიც ყოველკვირეული განწყობების მიხედვით იმუშავებს. გარკვეული თვალსაზრისით, შეიძლება იყვნენ რაციონალურებიც, მაგრამ, ამავდროულად, არათანმიმდევრულები. ამ პოლიტიკურ ინსტრუმენტს აქამდე არ ვიცნობდით; ვიცოდით, რა იყო მართვა იდეოლოგიით, ძალაუფლების ლოგიკით, მაგრამ არა – ასეთი მოქნილობით. ყოველ კვირას რაღაცის გაზომვით ცვლიან მიდგომას და რთულია, ამას გაჰყვე.

მით უფრო, რომ „ოცნება“ თავიდანვე ასეთი არ ყოფილა.

ვახუშტი მენაბდე: მე ვფიქრობ, 2016 წლიდან შეიცვალა.

სოფო ვერძეული: სანამდე „ოცნების“ მართვის სტილი უფრო კონვენციური და პროგნოზრებადი იყო. 2016 წლიდან კი იწყება ცვლილება და ამავე დროიდან „ოცნება“ ძალიან ერთგვაროვანიც ხდება.

ვახუშტი მენაბდე: 2016 წლიდან მახსოვს შემთხვევა, როცა პროპაგანდა ეფექტიანად გამოიყენეს – ეს იყო საკონსტიტუციოს საქმე. სასამართლო არჩევნების წინ სასამართლოს კონსტიტუციურობას განიხილავდ. მაშინ პირველად გამოიყენეს პროპაგანდა საკონსტიტუციო სასამართლოს წინააღმდეგ – რომ ესენი არიან „ნაცები“ და ამას ატრიალებდნენ. ამაზე ააგეს მთელი წინასაარჩევნო კამპანია. თუ გახსოვთ, 2016 ზაფხულში არსებობდა მოლოდინი, რომ „ოცნება“ არჩევნებს წააგებდა. კვლევებიც აჩვენებდა, რომ წაგებაზე იყო საქმე, მაგრამ ზაფხულში ისე იმუშავეს, რომ არჩევნებში კონსტიტუციური უმრავლესობით მოვიდნენ. სამ თვეში „ამოქაჩეს“ და, ჩემი აზრით, ამ დროს პირველად გამოიყენეს არა ძალიან დახვეწილი, მაგრამ მაინც პროპაგანდის მეთოდები. შემდეგ ჰქონდათ „გენერალური რეპეტიცია“ საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურზე. ოღონდ ამბობენ იმასაც, რომ თავიდან ამ მეთოდებს იყენებდა „ნაცმოძრაობა“. მერე მივხვდით, რა როგორ მუშაობსო და მიყვნენ. ასე რომ, „ოცნება“ ყველაფერში რეაქციულია და პოზიტიური დღის წესრიგი არ აქვს.

სოფო ვერძეული: შეიძლება ამ გაზომვისა და რეაქციის სტილმა სადღაც აღარ იმუშაოს, მაგრამ აქამდე ყველა გადაწყვეტილება ამ სტრატეგიული საკომუნიკაციო ლოგიკით მიიღეს. ამისთვის საჭიროა, არ ჰქონდეთ იდეოლოგია და ფორმა, რომ ადვილად გარდაიქმნან გაზომვის პასუხად.

ვახუშტი მენაბდე: რეალობა მუდმივად უნდა აწარმოო.

სოფო ვერძეული: ბიზნესის ლოგიკა მოირგეს – პროდუქტი მომხმარებელს იქამდე უტრიალე ცხვირწინ, ვიდრე არ შექმნი მოთხოვნას.

ვახუშტი მენაბდე: აქამდე ვიცოდით, რასაც ლიბერალური ეკონომიკის თეორია გვეუბნებოდა – მოთხოვნა განსაზღვრავს მიწოდებას. ტრადიციული ლიბერალური პოლიტიკაც ამ თეორიას მისდევს – უნდა შეასრულო ხალხის დაკვეთა.  მართალია, ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკა ამას არასდროს აღიარებს, მაგრამ მოქმედებს ისე, როგორც სოფომ თქვა: მისთვის მოთხოვნა კი არ უზრუნველყოფს წარმოებას, არამედ სწორედ მიწოდება წაახალისებს მოთხოვნას და კონსუმერიზმს. „ოცნებამ“ ეს კონცეფცია პოლიტიკაში გადმოიტანა.

ოღონდ აქ საპირისპირო კონცეფციაც გვაქვს: „ოცნება“ 2020 წლამდე და 2020 წლის მერე თვისებრივად განსხვავებული ძალაა. ჩემთვის ეს გარდატეხა მოხდა ღარიბაშვილის გაპრემიერების შემდეგ. ვფიქრობ, „ოცნებამ“ გაზომა და დაასკვნა, რომ მას აღარ დარჩა არც ერთი ლიბერალი ამომრჩეველი. შესაბამისად, გადაწყვიტა, რომ ლიბერალებთან პრანჭვას აჯობებს, ვინც მხარს უჭერს, ისევ იმათ განმტკიცებასა და გამრავალფეროვნებაზე იმუშაოს.

ბიძინა ივანიშვილი „ფორბსთან“  2013 წლის ინტერვიუში ამბობს, მე, პრინციპში, ლიბერალი ვარო. თავიდან მართლა ლიბერალური პარტიები აირჩია მთავარ მოკავშირეებად. შემდეგაც, მისი პრემიერ-მინისტრები ლიბერალები იყვნენ. კვირიკაშვილი კულტურულად კონსერვატორი კი იყო, მაგრამ ეკონომიკურად – ლიბერალი; გახარიაც ყველანაირად, კულტურულად თუ ეკონომიკურად ლიბერალი იყო; ღარიბაშვილის გაპრემიერებით კი „ოცნებამ“ არჩევანი კონსერვატორი ამომრჩევლის სასარგებლოდ გააკეთა.

უეცრად ქრება „პატრიოტთა ალიანსი“ და „ალტინფო“ რადგან მათი საჭიროება აღარ არსებობს. ვასაძეც აღარ სჭირდებოდათ. მასზე და ინაშვილზე გასაფანტი ხმები აღარ იყო – ეს ამომრჩეველი „ოცნებისკენ“ უნდა გადმოექაჩათ.

ასე რომ, კი, დღეს „ოცნება“ თამაშობს კონსერვატორობას, მაგრამ, ჩემი აზრით, ეს გათვლა არ ჰქონია – ეს მათ გაზომვის ლოგიკამ მოუტანა.

რატომ შექმნეს ხალხის ძალა? იმიტომ, რომ „ხალხის ძალას“ თითქოს ის უნდა ელაპარაკა, რასაც „ოცნება“ თავად ვერ ილაპარაკებდა, მაგრამ ყოველ ჯერზე თვითონ უფრო რადიკალურად აგრძელებენ „ხალხის ძალის“ დაწყებულ სათქმელს იმიტომ, რომ ამომრჩეველიც უკვე მათგან ითხოვს ამას. ახლა აღარც „ხალხის ძალა“ სჭირდებათ. რაღაცას ქმნიან, ამართლებს და მერე თვითონ ითვისებენ.

მაგრამ ერთია – როცა უფსკრულში იხედები, არასდროს უნდა დაგავიწდეს, რომ ამ დროს უფსკრულიც იხედება შენში.

შენ რომ მანიპულირებ კონსერვატორ ამომრჩეველზე, ისიც გექაჩება თავისკენ. ამიტომ, რაც არ უნდა კარგი სტრატეგი იყო, ხალხს ყოველთვს იქით ვერ წაიყვან, საითაც გინდა. მესიჯებს რომ გაუშვებ, ბოლომდე ვერასდროს გათვლი, როგორ ექოს მიიღებს და როგორ მოგიბრუნდება უკან. „ოცნებასაც“ უწევს, აჰყვეს ამ დინამიკას. სომეხი პოეტი პარუირ სევაკი თავის ლექსში წერს: „ყველა უფსკრული იმისთვის არსებობს, რომ მასში თავით გადაეშვა“. და მართლაც, როცა დაჟინებით იყურები მის სიღრმეში, უფსკრული გიზიდავს. ესენიც ბოლოს ამ უფსკრულში გადაეშვებიან. უბრალოდ, რამდენ ხანს გაგრძელდება ეს ურთიერთმზერა? და რამდენ ხანს შეძლებენ, აკონტროლონ გადაშვების ვნება? 

არსებოს პროტესტი, წინააღმდეგობა და არსებობს ამბოხი. ამ წლების განმავლობაში რამდენ აფეთქებას შეიძლება ამბოხი ვუწოდოთ?

სოფო ვერძეული: პროპაგანდას პროპაგანდა უნდა დაუპირისპირო – ამჟამად ასეა გავრცელებული გარკვეულ ჯგუფებში. თითქოს არ გვჭირდება საზოგადოებასთან დიალოგი და შინაარსობრივი მუშაობაც შემცირდა. დიდწილად გვაქვს კონტრპროპაგანდა და მე არ მომწონს ეს მოდელი.

არ მომწონს, რომ შენც კარგავ ბუნებას, აკეთებ იმას, რასაც გაზომვის სტრატეგია მოგთხოვს. და თუ სტრატეგია მოგთხოვს, რომ ნამახვანზე შენი პრინციპების საწინააღმდეგო პოზიცია დაიჭირო ან უმცირესობები არ დაიცვა, რადგან ეს ქულებს მოგიტანს, ასეც უნდა ქნა. ეს მიუღებელია.

ვახუშტი მენაბდე: არ არის საჭირო. თუ გაქვს პოლიტიკური პროექტი, რომელიც ემანსიპაციას და თავისუფლებას ემსახურება, შეგიძლია პირდაპირი კომუნიკაციის სტრატეგია გამოიყენო.

სოფო ვერძეული: დიახ, მაგრამ უნდა ვაღიაროთ, რომ საზოგადოება ძალიან არაერთგვაროვანია და რომ მასში ძალიან ბევრი კულტურული კონფლიქტი ღვივის. ეს კი გამოწვევაა როგორც კეთილსინდისიერი, ისე არაკეთილსინდისიერი პოლიტიკოსისთვის.

ვახუშტი მენაბდე: უნდა ილაპარაკო იმაზე, რაც შენთვის პრინციპულია და მხოლოდ მოკლევადიანი ელექტორალური მიზანი არ უნდა გქონდეს.

პირადად მე კონსერვატორულ საზოგადოებაშიც კი არ შემქმნია ძალიან ემანსიპატორულ თემებზე ლაპარაკის პრობლემა. გვიკამათია, მაგრამ ამას არ გამოუწვევია რღვევა. ასეთი საუბრისას ვერ იქნები რადიკალური. თანამოსაუბრე თუ სკეპტიკურადაა განწყობილი, შენი რადიკალურობა არ მუშაობს.

ნამახვანს ეს დაემართა – მიზანს მიაღწია, მაგრამ ძალიან ბევრი მხარდამჭერი დაკარგა. 

ჯერ-ჯერობით ამ მრავალფეროვან საზოგადოებასა და ურთიერთდაპირისპირებულობაში ერთადერთი თემაა რუსეთი, რაზეც კონსენსუსი არსებობს. „ოცნება“ ამ კონსესუსს შეეხო და სწორედ ამან მოიტანა მარტის აქციებიც. თუ იქამდე აღარაფერი გვეხებოდა, ამან ყველა გარეთ გამოგვიყვანა.

ფოტო 1: თათა შოშიაშვილი, OC Media
ფოტო 2: მარიამ ნიკურაძე, OC Media