საკუთარი თავის ხელმეორედ გამოგონება | ბესო პაპასქუა

სამოქალაქო განათლების მასწავლებლის ჩანაწერები ნინოწმინდიდან

წელიწადი და ორი თვე საქართველოს თავდაცვის ძალებში ვმსახურობდი, საინჟინრო ბრიგადის საინჟინრო ბატალიონში. ჩვენი ბატალიონის ბაზა თბილისის 31-ე საავიაციო ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარეობდა. ბატალიონში სამი ასეული შედიოდა, თითოში დაახლოებით 140 სამხედრო მოსამსახურე. აქედან ნახევარს ეთნიკური ქართველები, ნახევარს კი სომხები და აზერბაიჯანელები წარმოადგენდნენ. 45-დღიანი კარანტინის გავლა ვაზიანის პოლიგონთან ახლოს, ე.წ. „შანხაის“ დასახლებაში, მოგვიწია. აგვისტოს ხვატში ქანცის წყვეტამდე მძიმე ფიზიკური წვრთნის პარალელურად თავში საყარაულო წესდებებს გვატენიდნენ. უკარო და უფანჯრო შენობებში ბეტონის სამშენებლო ბლოკებზე გვერდიგვერდ ვისხედით. ამ შენობებს კლასებს ეძახდნენ. თითო კლასში თითო ოცეული იყო მოთავსებული, დაახლოებით 45-მდე ჯარისკაცი.  ნებისმიერი სახის ზედმეტი მოძრაობა, გადალაპარაკება, წათვლემა, ჯარში აპრობირებული მეთოდებით ისჯებოდა. ერთადერთი, რისი უფლებაც გვქონდა, სამხედრო კამუფლაჟით გაფორმებულ რვეულებში კირკიტი და წესდებებისა და სამხედრო ფიცის შესწავლა იყო. მათ რიგებში ვიყავი, ვინც მარტივად სწავლობდა, ნაწილს ამ წესდებების დაზეპირება უჭირდა. დაღლილობის, უძილობის, დაბნეულობის მიზეზით თავს ვერ აბამდნენ, მაგრამ მათ შორის იყო ერთი, ამ მხრივ განსაკუთრებულად დაჩაგრული ნაწილი.

ჯარში წესები მოქმედებს. ერთ-ერთი ძირითადი წესია, რომ პირად შემადგენლობას განსაკუთრებული მიზეზის გარეშე არ უნდა ჩამორჩე. უნდა ეცადო მანამდე გამოსწორდე, სანამ მათთვის ტვირთი არ გახდები, თორემ ერთ დღეს, როცა მიხვდებიან, რომ გამოსასწორებლად მცდელობას აკლებ, თავად იზრუნებენ შენს გამოსწორებაზე. თუ წესდებას დროზე ვერ სწავლობ, მთელი ასეულის დასჯის მიზეზი შენ გახდები.

სამხედრო ფიცის დადების დღე ახლოვდება. აალებულ პლატზე მუშტებზე დგახარ. წინ წესდებების გადაშლილი რვეულები გიწყვია. ცდილობ შესასწავლ ტექსტზე კონცენტრირდე და არა მუშტებიდან წამოსულ ტკივილზე იმიტომ, რომ ამ ტკივილის შესამსუბუქებელი ერთადერთი რეცეპტი რვეულში წერია. არავის აინტერესებს, რომ შენ ის უკვე ზეპირად იცი, რადგან მანამდე მაინც ვერსად წახვალ, სანამ ყველა, უკანასკნელ ჯარისკაცამდე, არ დაიზეპირებს. სამხედრო ფიცი სულ რამდენიმე სიტყვისგან შედგება. ტკივილთან გასამკლავებლად ფუჭ იმედს ებღაუჭები: რომ რამდენიმე ათეულ ჯარისკაცს ტვინი მოულოდნელად გაეხსნება, რომ აზერბაიჯანელები და სომხები სახელმწიფო ენაზე მომდევნო ხუთ წუთში სრულფასოვნად ამეტყველდებიან. ტყუილია. დრო და შესაძლებლობაც არ გაქვს, რომ ჰკითხო, რატომ არ იციან ქართული. გასაყრისის გამოცხადებისთანავე ბალიშზე თავს დებ თუ არა - გეძინება. დილის 6-ზე უკვე მწყობრში დგახარ და ისევ ძუნძულით მიუყვები გზას „შანხაის“ ასაფრენი ბილიკებისკენ. შენი დილის ენერგია შუადღისკენ იწრიტება და ეს დღეც ტყუპისცალივით ემსგავსება წინას. თვალებში გიბნელდება და უძილობით და ვარჯიშით გადაღლილი გონება გეთიშება, გონწასული ვარდები პლატოზე.

თვალს ძლივს ახელ. პირველი, რაზეც თვალი გიშტერდება, გრაფიტია: ჯარისკაცი ჩაფხუტით. მინაწერი: „არტილერია ომის ღმერთია“! კეფაზე ცივი ხელის შეხებას გრძნობ და დაგუბებული სმენა ნელა გეხსნება. ხმები უნისონში ისმის: „კარდაშ... ძმა... ახპერ“. თავს აბრუნებ და ხედავ შენი ოცეულის ჯარისკაცები ირგვლივ როგორ გახვევია. როგორც ჩანს, ინციდენტმა სულის მოთქმის საშუალება მისცათ, კურილკაში სხედან და სიგარეტს აბოლებენ. ინსტინქტი გკარნახობს, რომ შესაფერისი დროა „დაჭრილი“ ჯარისკაცის სტატუსით ისარგებლო, შენი აზერი და სომეხი თანამებრძოლებისკენ შეაბრუნო თავი და ყველას მაგივრად იკითხო: 

„ქართული რატო არ იცით, ბლიად?“

ვერაფრით წარმოვიდგენდი, სად შეიძლებოდა ვყოფილიყავი ამ კითხვის დასმიდან სამი წლის მერე. 

უკნიდან ხმა გავიგონე.

„საინჟინრო ბატალიონი! ბრავო ასეული...“

მივხვდი, რომ ვიღაც მე მეძახდა.

„მეორე ოცეული, პირველი ათეული?! რიგითო ბეზოიან!“

და ერთმანეთს ომში დაკარგული მეომრებივით გადავეხვიეთ.      

რიგით ბეზოიანს სპეციალური დაცვის დეპარტამენტის ფორმა ეცვა.

„ნინოწმინდაში რას აკეთებ, ძმაო?“ - მკითხა გაოგნებულმა.  

და მე ვუპასუხე: „ქართულს ვასწავლი“.

ჯარის დამთავრების შემდეგ სამსახურს ვეძებდი და ასე აღმოვაჩინე საგანმანათლებლო პროგრამა: „ქართული ენა მომავალი წარმატებისთვის“. პროგრამა ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში სახელმწიფო ენის პოპულარიზაციის და იმ მდგომარეობის შეცვლის მიზნით შეიქმნა, რომელიც ჯარში დამხვდა. ჯერ კიდევ არ ვიყავი გათავისუფლებული იქაური მძაფრი შეგრძნებებიდან, ამიტომ მეტი აზარტისთვის სამხედრო ფორმაში გამოვეწყვე და ჩემი მომავალი გზა დამატებითი მისიით დავტვირთე, რომ საინჟინრო ბატალიონის ყოფილი ჯარისკაცებიდან რომელიმე მაინც მეპოვა. მოხალისე მასწავლებლად სოფელ ტაბაწყურის სკოლაში გამაწესეს.

ტაბაწყური ტბისპირა სოფელია და ზღვის დონიდან 1900 მეტრზე მდებარეობს. აქ ეთნიკური სომხები ცხოვრობენ. ისინი ძირითადად მესაქონლეობით, მეთევზეობითა და კარტოფილის მოყვანით არიან დაკავებულები.  კვირაში ორჯერ ბორჯომის სადგურთან ტაბაწყურის მარშუტკა დგება. სოფლამდე მისასვლელი ორი გზა არსებობს. ძირითადი ბაკურიანზე გადის და მისით სარგებლობა მშრალ სეზონებზეა შესაძლებელი. ზამთარში ტაბაწყურელები ბორჯომში შემოვლითი გზით ხვდებიან, ახალქალაქის გავლით. არსებობს პერიოდი, როცა მკაცრი ქარბუქის გამო ეს ლამაზი სოფელი დანარჩენ სამყაროს სწყდება. შეიძლება ასეთი პერიოდის დადგომამ გზაში მოგისწროთ, რაც იმას ნიშნავს, რომ ტაბაწყურიდან 10 კმ-ით დაშორებულ სოფელ ბალანთაში აუცილებლად გაიჭედებით. ამიტომ მარშუტკის ალტერნატიული, ცოცხალი ტრანსპორტით ჩანაცვლება გახდება აუცილებელი. ცხენები გზას კარგად არჩევენ, მათ ორიენტაციის უნარს მინდობილი სოფლის მცხოვრებლები კი თვალებდახუჭულნი სხედან მათზე შებმულ მარხილებში და ასე გადიან აუტანელი ყინვისა და ბუქის გზას სახლებამდე, რომლებიც წივით თბება. მეორე დღეს, ვიდრე ტაბაწყურის გაყინულ ტბაზე სათევზაოდ, საქონლის მოსავლელად ან კარტოფილის დასახარისხებლად გაეშურებიან, შვილებსა და შვილიშვილებს იმ სკოლაში წასასვლელად ამზადებენ, რომელშიც ერთი სასწავლო წელი ქართული ენის დამხმარე მასწავლებლად ვიმუშავე. ამ სკოლის ქართული ენის მასწავლებლები ძირითადად ბორჯომის მცხოვრებლები იყვნენ. ტაბაწყურს ჰყავდა და რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, ახლაც ჰყავს სახელმწიფო ენის მაღალკვალიფიციური პედაგოგი, ბელა ჯიკაევი, ვის კლასში მოხვედრაც საჩუქარი იქნება ნებისმიერი მოსწავლისთვის, რომელსაც სახელმწიფო ენის შესწავლა აქვს გადაწყვეტილი. მის ერთ გაკვეთილზე დასწრება იქნება საკმარისი იმის მისახვედრად, რომ დიდ ძვრებს ჩრდილში მდგარი, უანგარო პროფესიონალები იწყებენ.

დაახლოებით 8 თვე ადგილობრივი მოსახლის, ვალერ გალოიანის სახლში გავატარე. შეზარხოშებულები სახლის გადათოვლილ პარმაღზე ვიდექით თავისუფალ დროს, სიგარეტს მობუზულები ვეწეოდით და ვალერი ტაბაწყურის ტბის, თავისი გარდაცვლილი შვილის, ყარაბაღის ომში დაღუპული ადგილობრივების და აქაური მცხოვრებლების ამბავს მიყვებოდა. საბოლოოდ როცა გავარკვიე, რომ საინჟინრო ბატალიონის არცერთი ყოფილი რიგითი წევრი ტაბაწყურში არ ცხოვრობდა, გადავწყვიტე სამუშაო ადგილი გამომეცვალა.

რაც უფრო სიღრმეში შედიხარ ეთნიკური იდენტობებით დასახლებულ რეგიონებში, მით უფრო იზრდება კომუნიკაციისა და უნდობლობის ბარიერი. 

ამ სირთულეს, პირველ რიგში, ურთიერთობების დეფიციტი წარმოშობს. ურთიერთობის რა შესაძლებლობები არსებობდა ჯავახეთში მაშინ, როცა საქართველო საბჭოთა რესპუბლიკა იყო, ან მას შემდეგ, რაც დამოუკიდებელი გახდა? რუსულენოვანი თემი. რუსული სამხედრო ბაზა ახალქალაქში, რომელიც 2007 წლამდე ფუნქციონირებდა. თუმცა მაშინ, როცა ტაბაწყურიდან ნინოწმინდისკენ მიმავალ გზაზე სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი ახალქალაქში აღმოვჩნდი, ვერაფრით ვიფიქრებდი, რომ საქართველოს ქალაქებიდან სხვა არცერთი აღიქვამდა ამ ფორმას უფრო ავთენტურად.

საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენამდე ეს ქალაქი საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სამხედრო ქალაქი იყო. 1992 წელს აქ დისლოცირებულმა დივიზიამ სახელწოდება შეიცვალა და უკვე დამოუკიდებელ საქართველოშიც, 2007 წლამდე ატარებდა რუსული 62-ე სამხედრო ბაზის სტატუსს. ქვედანაყოფის საქართველოდან გაყვანის შემდეგ აქაური სამხედრო ინფრასტრუქტურა და რუსი ოფიცრების საცხოვრებელი კორპუსების ნაწილი ადგილობრივებს დაუნაწილდათ, თუმცა აქაური მოქალაქეები ქვეყნიდან ჯარისკაცების გაყვანის ინიციატივას დიდი სიხარულით არ შეხვედრიან. ამ განწყობის მთავარი მიზეზი კი ის არის, რომ პროცესს დაახლოებით ორიათასი მცხოვრების სამუშაო ადგილი შეეწირა. დღეს სამხედრო ქალაქის ის ნაწილი, რომლის რეკონსტრუქცია, ადაპტირება და პრივატიზება არ მოხდა, საკუთარი წარსულის ასლად დარჩა და ძველი სამხედრო ინფრასტრუქტურისთვის საჭირო შენობა-ნაგებობების მთელ ქსელს აერთიანებს. იქ თუ დეკემბრის ერთ ცივ დღეს, არაფხიზელ მდგომარეობაში მოხვდი, თოვლი იდება და ქარი იზუზუნებს. სამხედრო ზონაში კი სიცოცხლის ნიშანწყალსაც ვერ შენიშნავ. ტანკები და ბეტეერები არ იგრუხუნებენ, არც მძიმე არტილერია იხმაურებს, ავტომატგადაკიდებული რუსი სამხედროები სალიარკით სავსე კანისტრებს არ გადაგიცვლიან თითო ბოთლ ვოდკასა და სხვადასხვა სურსათში. -20 გრადუს ყინვაში ივლი და თავი დიმიტრი გლუხოვსკის ტრილოგიის მიხედვით შექმნილი ვიდეოთამაშის, METRO-ს სტალკერი პერსონაჟი გეგონება, მაგრამ როგორც კი პარანოიკული შეტევა გადაგივლის, მიხვდები, რომ არც მუტირებული რუსი სამხედროების გამოჩენა გემუქრება და არც ჟანგბადის ფილტრის მარაგის ამოწურვა საკუთარი აირწინაღისთვის. აქ უბრალოდ, ძველი ყაზარმების აჩრდილები გითვალთვალებენ და შენც სტალკერისთვის ზედმეტად შეუფერებელად მარტივი მისია გაკისრია, რომ მოფსა და დროზე დაახვიო თბილი სახლისკენ.

ასეთი სახლი ახალქალაქიდან 18 კილომეტრის დაშორებით მდებარე ნინოწმინდაში ვიპოვე, რომელსაც ადრე ბოგდანოვკა ერქვა. მის შემოგარენში სოფლებში წლების განმავლობაში ცხოვრობდნენ რუსი დუხობორები. დღეს აქ მათი რამდენიმე ოჯახია შემორჩენილი. ნინოწმინდა ევროპაში ზღვის დონიდან ყველაზე მაღლა, 1940 მეტრზე მდებარე ქალაქია, ზამთარში სრულიად ინერტული დანარჩენი სამყაროს მიმართ და ღრმად ჩაძირული თავის ქარბუქიან მარადიულობაში. დავიწყებული კომუნისტური ლოზუნგივით - слава труду! - რომელსაც დღემდე არავინ შლის ყოფილი ქარხანა-საამქროების კედლებიდან.

ათწლეულების განმავლობაში ჯავახეთის რეგიონის როგორც ერთი, ისე მეორე მუნიციპალიტეტი ამ აბსოლუტურ იზოლაციაში ყოფნამ დანარჩენ საქართველოს დააშორა. აქ არსებული განწყობები შორს იდგა ერთიანი სამოქალაქო ცნობიერებისგან. ეს მხარე გვიან, ან საერთოდ ვერ აღიქვამდა დანარჩენი ქვეყნის ტკივილებს, როგორც პარალიზებული კიდური ვერ გრძნობს ორგანიზმს პერიფერიული ნერვული სისტემის დისფუნქციისას. აქ მცხოვრები ხალხის მიზნები არ უკავშირდებოდა თბილისს, იმიტომ, რომ საქართველოს დედაქალაქიც სრულიად გულგრილ დამოკიდებულებას იჩენდა მათ მიმართ და მოქალაქეები თავიანთ ქვეყანაშივე გაუცხოვდნენ. ძველმა მემკვიდრეობამ - რუსულენოვან ჯგუფებთან ხანგრძლივმა ურთიერთობამ, საბჭოთა კავშირის დღის წესრიგმა განსაზღვრა ტენდენცია, რომელსაც ინერციით, აქაური მოქალაქეები დღემდე მიჰყვებიან. ამის ნათელი მაგალითი რუსულენოვანი სკოლების არსებობაა, რომლებიც დღემდე დიდი პოპულარობით სარგებლობს და სადაც აბსოლუტური უმრავლესობა ეთნიკურად სომეხი მოსწავლე სწავლობს. 

და მაინც, 2010-იანების დასაწყისიდან ეროვნული ინტეგრაციის კუთხით გახორციელებულმა სხვადასხვა ინიციატივებმა მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გამოასწორა. პირველ რიგში, ეს პროცესი საგანმანათლებლო რეფორმებთან და სხვადასხვა ენობრივი პროგრამების შექმნასთან არის დაკავშირებული. მოსწავლეებმა საკუთარ ქვეყანასთან არსებული გაუცხოების შიში ნელ-ნელა დაძლიეს და თავიანთი მომავლის აქაურობასთან დაკავშირება დაიწყეს. ამ პროგრამების სულ რაღაც 10-წლიანი მუშაობის შედეგად, სულ უფრო იზრდება ქართულ უმაღლეს სასწავლებლებში ჩამბარებელი სტუდენტების რიცხვი, რაც თავისთავად ნიშნავს განათლების მიღების მიზნით თავიანთი ქვეყნიდან ახალგაზრდების გადინების კლებას.

იზრდება იმ მშობელთა რაოდენობაც, ვისაც თავიანთი შვილები აქაურ ქართულ სკოლაში შეჰყავთ. ამ დამოკიდებულების საფუძველია ის მცირედი პოზიტიური ეჭვი, რომელიც გავუჩინეთ, რომ ამ ქვეყნის ნაწილს წარმოადგენენ. მაგრამ ეს ჯერ მხოლოდ ეჭვია და არა განცდა.

ინტეგრაციისა თუ დანარჩენ მოქალაქეებთან ენობრივ-კულტურული ბარიერის დაძლევის სურვილთან ერთად, ამ დამოკიდებულებას ახლავს საკუთარი ქვეყნის საჯარო სექტორში ადაპტირების, მათი მშობლიური რეგიონის განვითარებისა და ადგილზე დასაქმების მოლოდინებიც. და მგონი ეს საკმაოდ გულუხვი პასუხია იმ მცირედ ყურადღებაზე, რაც ჩვენმა ყოფილმა, თუ მოქმედმა ხელისუფლებებმა მათთვის გაიმეტეს. ამიტომ თუ ყურადღება არ მოდუნდება და სახელმწიფო დაარწმუნებს ამ ხალხს, რომ ქვეყნის მდგრადი განვითარებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანნი არიან, მერე თავისუფლად შეიძლება მალე დადგეს დღე, როდესაც ქართულ სკოლებში ადგილობრივი მოსწავლეების რაოდენობა რუსულენოვანი სკოლის მაჩვენებელს გაუტოლდება და ოპტიმალური ბალანსის ნიშნულს მიაღწევს. 

მანამდე ნინოწმინდა თავის დუნე, ერთფეროვან ტემპში სიცოცხლეს განაგრძობს. ჩვენი მოქალაქე ფოკელი მეთევზეები ფარავნის ტბაზე ამოჭრილ ყინულის წრეებს უსხედან და დაჭერილ რიაბუშკებს ნინოწმინდაში, ახალქალაქსა და მეზობელ სოფლებში ყიდიან. მათ გვერდით რაიონის სოფლებიდან ჩამოსული კაცები საქონლისა და ღორის ხორცს საყასბე ნაჯახით ხის მორზე აქუცმაცებენ, მაგარ თუთუნს ეწევიან. მაღაზიის გამყიდველები ტროტუარებს თოვლავენ, გორელი მოვაჭრეები მარშუტკის საბარგულებიდან ხილით სავსე ყუთებს ეზიდებიან და ცივ ასფალტზე ალაგებენ. ცენტრალურ შუქნიშანთან ყოველ დილით იკრიბება თბილ ქურთუკებსა და უშანკა-ქუდებში გამოწყობილი კაცების ჯგუფი და მშობლიურ ენაზე მიმოიხილავს საჭირბოროტო სიახლეებს. მათი ბოლო დროინდელი განხილვის საგანი ყარაბაღის კონფლიქტი, მისი ტრაგიკული შედეგი და საერთაშორისო პოლიტიკური ვითარებაა, სადაც რუსეთის, როგორც არასანდო პარტნიორის როლი უკვე გამოიკვეთა. ყარაბაღის ომს ადგილობრივი დიასპორის განწყობაზე მტკივნეული გავლენა აქვს. მიზეზი გასაგებია - კონფლიქტს საუბედუროდ, რამდენიმე ათასი ჯარისკაცის სიცოცხლე ემსხვერპლა და მთელი საინფორმაციო რესურსი მასთან დაკავშირებულ სიახლეებზეა ფოკუსირებული. ქალაქში მდებარე მოსწავლე-ახალგაზრდობის სახლის საკონცერტო დარბაზი საზოგადოებრივი თავშეყრის მთავარი ადგილია, დაწყებული “ივერიის” მოხეტიალე მუსიკოსებით, დამთავრებული ქვეყნის პოლიტიკური სპექტრის მოხეტიალე წარმომადგენლებით, რომლებიც ხალხს წინასაარჩევნოდ უკეთეს მომავალს ჰპირდებიან. ამ დარბაზის წინ პატარა ბაღია, ნინოწმინდა კი ჩვენს ქვეყანაში ერთადერთი ადგილი, სადაც ერთობის ნიშანსვეტად აღმართულია ორი მითოლოგიური ძმის: ჰაოსის და ქართლოსის ძეგლი. მათ შორის მსგავსება იმდენად დიდია, რომ ალბათ სამყაროში ყოველგვარ განსხვავებას აზრი ეკარგება.

აქ, ამ ქალაქში ჩამოსვლიდან ძალიან მალე ჩემი ასეულის ჯარისკაცს გადავაწყდი.

„მეორე ოცეული, პირველი ათეული?! რიგითო ბეზოიან?!“

და მასთან ერთად თავი ადგილობრივ დუქანს: „არარატს“ შევაფარე. ძალიან უჩვეულო იყო მისი ამ გარემოში ნახვა, კურილკიდან, პოლიგონიდან, „დელტა“ ბაზის საგუშაგოებიდან შორს. არ ვიცი, ვინმემ კიდევ თუ შეძლო ასეულში მასზე უკეთ ესწავლა ქართული მაშინ, როცა ჯარში წასვლამდე არანაირი ენობრივი ბაზისი არ გააჩნდა. სიგარეტს ვეწეოდით და თან მუდმივად გვჭირდებოდა იმის საკუთარი თავისთვის შეხსენება, რომ სამხედრო გალიაკის წლები უკან დარჩა, წარსულში და არ იყო აუცილებელი გვეზრუნა დაბიჩოკებული ღერებით ერთმანეთის უზრუნველყოფაზე.

დღეს ვაჩაგ ბეზოიანის დისშვილებიდან ერთი, ნინოწმინდის ქართული სკოლის მოსწავლეა, მეორემ კი წელს დაამთავრა სწავლა და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩაირიცხა. ეს ის სკოლაა, სადაც ამჟამად “სამოქალაქო განათლებას” ვასწავლი. სულ 32 მოსწავლე გვყავს. მათ შორის არიან ეთნიკურად ქართველი და სომეხი მოსწავლეები ადგილობრივთა ოჯახებიდან. ასევე, აქაური ბავშვთა სახლის ბენეფიციარები. მათ შორის არის შავკანიანი მესამეკლასელი და მათ ეს განსხვავებები, ენობრივი ბარიერები და ზრდასრულთა სხვა სახის ფობიები, ხელს თამაშში არ უშლით. ამ სკოლისგან მოშორებით არსებობს ეროვნებით ჩინელი წყვილის მაღაზია, რომელთაც 3-4 წლის შვილი ჰყავთ, უახლოეს სოფლებში კი ჯერ კიდევ არიან შემორჩენილები რუსი დუხობორების ოჯახები, რომლებიც პატარა გოგო-ბიჭებს ზრდიან. უზადო პოტენციალი ნამდვილი მულტიკულტურული ოაზისის ასაშენებლად. ძალიან მინდა მომავალში ისინიც ქართული სკოლის მოსწავლეები გახდნენ, რადგან ამ შესაძლებლობაზე ფიქრიც კი ბედნიერებაა. და მერე, ზღვის დონიდან 1940 მეტრზე მდებარე ევროპის ეს უმაღლესი ქალაქი სხვანაირი გახდება. დეკემბრის რომელიმე თოვლიან დღეს სკოლის ბიბლიოთეკაში შევიკრიბებით და წიგნებთან ერთად ათას რამეზე ვილაპარაკებთ.

ჯავახეთს აქვს რაღაც მისტიკური, რაც ირეალურსა და რეალურს შორის ზღვრის შეგრძნებას გაკარგვინებს. ხანდახან სახლისკენ მიმავალი თოვლიან ქუჩაზე ჩერდები და თვალი ელექტრობოძების სადენებში გაჩხერილ ფიჩხის დიდ ბუდეებზე გიშტერდება. დგახარ და წამიერად ისეთი შეგრძნება გიჩნდება, თითქოს შენი ქვეცნობიერის დაკარგული რადიოსიხშირე დაიჭირე.

ეს ქართული ტიბეტია. ადგილი, რომელიც წარსულის დავიწყების და საკუთარი თავის ხელმეორედ გამოგონების შანსს გვაძლევს. და რატომ არ უნდა ვისარგებლოთ ამ შანსით მაშინ, თუ არც ისე მოგვწონს ჩვენი თავის პირველი ვერსია?