სიმღერა. მამული. პროტესტი | გია ხადური
სიმღერა, როგორც მუსიკალურ-პოეტური ფორმა ისტორიულად ფოლკლორულია, ხალხურია. ამიტომ მოიძებნება ყველა ერის ფოლკლორში სოციალური ხასიათის სიმღერებიც. მოხეტიალე მომღერალ-მელექსეები სოციალურ და პოლიტიკურ ყოფაზე მწარედ ღიღინებდნენ, თუმცა მათი კრიტიკა უმთავრესად მაინც სატირულ-იუმორისტული განწყობისა იყო და მმართველი ელიტა მათ დიდად არასდროს ერჩოდა.
მეოცე საუკუნის 1920-30-იანი წლებიდან საპროტესტო სოციალურ-პოლიტიკურმა სიმღერებმა კულტურული დატვირთვა შეიძინა. თავდაპირველად ამგვარ სიმღერებს ქალაქელი ფოლკ შემსრულებლები მღეროდნენ. 1950-60-იანი წლებიდან კი, საქმეში როკ-ენ-როლი ჩაერია და ყველაფერი დავდაყირა დადგა.
როკ-ენ-როლი ახალგაზრდების მუსიკაა, უსამართლობაზე კი ყველაზე მძაფრად ახალგაზრდები რეაგირებენ. მუსიკის ხასიათიც ენერგიული, უკომპრომისო და ხისტია. პროტესტის მუხტს აკუსტიკური ელემენტიც აცოცხლებს.
საბჭოთა კავშირში ახალგაზრდული კულტურული რევოლუცია, ცხადია, ვერ მოხდა. ის კი არა, მისი ევოლუციაც ვერ შედგა. ნებისმიერ ელექტროგიტარიან საბჭოთა ყმაწვილს სისტემა სახიფათო მეამბოხედ აღიქვამდა, თითქოს მას, მხოლოდ გიტარით შეეძლო თანატოლებში მასობრივი პროტესტის გაღვიძება.
სსრკ-ში იდეოლოგიური მანქანის კასტრირების შემდეგ აკრძალვები გაქრა, თუმცა ქართულ მუსიკალურ სივრცეში პროტესტის მუსიკა მაინც ვერ აჟღერდა. თითოეული ასეთი მცდელობა ბანალურ ნაწარმოებად შემოგვრჩა – მაგალითად, სიმღერა ამაყად თვითმკვლელ თეთრ გედზე და თეთრ რაშზე, რომელიც უნაგირს არ დაიდგამს. 1980-იანი წლებისთვის ე.წ. მეინსტრიმული კლასიკური როკიც ანალოგიურ სიტუაციაში აღმოჩნდა, ამიტომაც გამოვიდა მეტისმეტად კონიუნქტურული იმ დროს შექმნილი საპროტესტო როკსიმღერა „მოსკოვიდან ზარია“. ერთადერთი მიმდინარეობა, რომელშიც რეალობასთან უკიდურესი დაპირისპირება იგრძნობოდა, ქართული როკ-ალტერნატივა იყო, მაგრამ მისი შემსრულებლების პროტესტიცა და კონფრონტაციაც არამასობრივი და პირადულ-ეგოცენტრულიც კი გახლდათ. მათი წუხილის მიზეზებისა არაფერი ესმოდა თაობის უდიდეს ნაწილს, რადგან ნამუშევრებში უმთავრესად პირად, დრამატულ ისტორიებზე რეფლექსია ჟღერდა – უფრო ტკივილი და მწვავე რეაქცია რეალობაზე, ვიდრე ფოკუსირებული წინააღმდეგობა. მუსიკოსები მსმენელს ვერ უხსნიდნენ, თუ მაინც რატომ იყო თბილისი „ნაბოზვარი ქალაქი, სადაც მეფობდნენ მგლები და სადაც პატიოსნება მოკლეს“. ისიც გაუგებარი იყო, რატომ „ლპებოდა და იხრწნებოდა ერი“ და რატომ იყო მომავალი უპერსპექტივო. ეს ყველაფერი გასაგები იყო საზოგადოების მხოლოდ მცირე ნაწილისთვის, რომელმაც, ამ არტისტების მსგავსად, ისედაც კარგად იცოდა, რა იმალებოდა „ლამაზი სამშობლოს“ ფასადის უკან.
ამიტომ ქართული ალტერნატიული როკით გამოხატული პროტესტი უფრო მენტალური ღირებულების სიბრტყეზეა, არც პოლიტიკური ხასიათი აქვს და არც – ანტისისტემური.
ეს დიდად არც 1990-იან წლებში შეცვლილა – მაშინ, როცა ყველას მძიმედ შეეხო სიბნელე, სიდუხჭირე და მმართველი ელიტის თუ კრიმინალების სიხარბე. ცვლილება ქართული ალტერნატივის ნარატივებში მხოლოდ კოსმეტიკურად გაჩნდა, ამიტომ საპროტესტო შემოქმედება ისევ ფართო მსმენელის მიღმა დარჩა.
ამას სხვა მნიშვნელოვანი მიზეზებიც ჰქონდა. მუსიკოსების თვითგამოხატვის ხერხები თაობის დიდი ნაწილისთვის გაუგებარი იყო. ინტუიციურად ხვდებოდნენ ბრაზს და წინააღმდეგობას, მაგრამ ბოლომდე ვერ იღებდნენ და ვერ მიჰყვებოდნენ ამ ტალღას. შესაძლოა იმიტომაც, რომ ისედაც აუტანელი ყოფა, ვიღაცას სიმღერებით კიდევ უფრო გაეპირქუშებინა.
2000-ნი წლებიდან საპროტესტო პათოსი ქართულ მუსიკაში კიდევ უფრო გაფერმკრთალდა. ერთი მხრივ, ანგარებიანი და ფსევდოდრამატული „პაპსა“, მეორე მხრივ კი, ალტერნატიული ჰედონიზმი გაიფურჩქნა.
ყველაზე რეზონანსული საპროტესტო სიმღერა, რომელიც მაშინ შეიქმნა, „უცნობის“ მეინსტრიმული პროდუქტი „ქვეყანაშია ფერები მუქია“. არის მასში დაუნდობელი პოლიტიკურ-სოციალური კრიტიკაც და ნომენკლატურის ანგარებიანი სპექტრის მხილებაც – ასეთი ხასიათის სიმღერა, შეუფარავი ბრაზით სავსე ტექსტით და ყველანაირი მსმენელისთვის გასაგები ენით, მგონი, პირველად შეიქმნა ქართულ სასიმღერო ისტორიაში. თუმცა კომპოზიციის მუსიკალური ენა არასაკმარისად დამაჯერებელია, თანაც თავად ავტორი არ იყო გამიჯნული „ღორების“ კორუფციული „ტუსოვკისგან“, რომელსაც ასე უკომპრომისოდ აკრიტიკებდა სიმღერაში. უცნობის სიმღერის მიხედვით, „ქვეყანაში კი იყო ფერები მუქი“, მაგრამ მისი ცხოვრება მაინც მიედინებოდა ნათელ ფერებში და ამიტომ ეს პროტესტი ცალსახად არადამაჯერებელი და უხიფათო იყო.
საპროტესტო სიმღერები ჩვენთან ინტენსიურად გავრცელდა მხოლოდ ბოლო 10-12 წლის განმავლობაში, როცა სცენაზე ახალი თაობის როკ თუ ჰიპ-ჰოპ არტისტები გამოჩნდნენ. ეს ლოგიკურია: უკიდურესად გამძაფრებული სოციო-პოლიტიკური ყოფა, პოლიტიზებული ახალი თაობა და წვდომა სხვა ქვეყნების საპროტესტო ნიმუშებზე გამოფხიზლებისთვის გადამწყვეტი ფაქტორები აღმოჩნდა. ახალი თაობის მუსიკოსები, ბოლოს და ბოლოს, ჩვენთანაც მიხვდნენ: ეგოცენტრიზმი და ნარცისიზმი აბსოლუტურად უსარგებლოა, როცა სოციალური შინაარსის საპროტესტო სიმღერებს წერ. ქართველი ახალგაზრდა როკერები ცდილობენ საპროტესტო მესიჯის გადმოცემისას მაქსიმალურად ზუსტად შეარჩიონ ჟღერადობა, პათოსი, ალტერნატივისა და მეინსტრიმის ბალანსი და ტექსტის ხარისხი.
მაგალითად, როკბენდ „დაგდაგანის“ სიმღერა „შევარდნაძე მაისურით“ იწყება დღევანდელი პრემიერ-მინისტრის ფრაზებით უკრაინის ომის შესახებ და ის, რომ ამ ფრაზებს მოჰყვება ირონიზებული აპელირება შევარდნაძეზე, როგორც მაშველ ფენომენზე, მწარე ავტორისეულ იმედგაცრუებად იკითხება. ეს ხელისუფლების პირდაპირი კრიტიკაა, კონკრეტული და შეუფარავი, წარსულის ფეტიშებში საყრდენის პოვნის ტრაგიკული მცდელობით. მაგრამ ეს კრიტიკა არ არის სავსე მიტინგური პათოსით. იგრძნობა „საკუთარი თავით“ იმედგაცრუებაც, რაც მუსიკალურ შემადგენელში იკვეთება. იშვიათი და საინტერესო მომენტია ეს – ჩვენში ხომ უმთავრესად საკუთარ იმპერატივებზე მღერიან და არა სიბრიყვეზე.
ვახტანგ ქანთარია უკვე ნამდვილი ფენომენია ახალ ქართულ მუსიკალურ სცენაზე, მან ამერიკული მეინსტრიმისთვის დამახასიათებელი მუსიკალური იდიომები, ქანთრი, ბლუზი და კლასიკური როკი ქართულად დააფორმატა, თან ისე ორგანულად, რომ შედეგს არანაირი აკუსტიკური დისკომფორტი არ ახლავს თან.
ამავდროულად, „აუტსაიდერის“ მანერულობასა და ექსცენტრიულ ხასიათსაც ასხივებს, რაც მის შემოქმედებას კიდევ უფრო უნიკალურს ხდის. მთავარი თემა საქართველოა, მაგრამ ე.წ. სოციალურ-პოლიტიკური თემებიც ბევრი აქვს, რაც ყველაზე მკაფიოდ გამოვლინდა მის ბოლო ალბომში „ადამიანები“. სიმღერაში „5 ლარი ხომ არ გექნება ღირსება გადავურჩინოთ“ ის დასცინის „პატრიოტ“ არტისტებს, რომლებიც რუსეთში მიილტვიან ფულის გასაკეთებლად, თუმცა ხალხს „აბოლებენ“, რომ მტრის ბანაკში ქართული დროშის აფრიალებასაც აპირებენ. კიდევ ერთ სიმღერაში „ბიზნესმა პოლიტიკიდან უნდა დაახვიოს“ აქცენტი ისედაც ნათელია. „უფალო არ ჩართო ტვ“ – ეს ტრეკი უტევს დღევანდელ ქართულ მედიას, რომელიც მაყურებლის რეალური გამოფხიზლების მაგივრად, სენსაციად აქცევს ყველაფერს – პოლიტიკას, ომს და ადამიანური ტრაგედიებსაც. ყველაზე კონტროვერსიული კი არის სიმღერა „ეროვნული რაკეტები“ — სრული უნდობლობა იმ ადამიანების მიმართ, რომლებმაც „აქედან დაახვიეს კომფორტული ცხოვრების ძიებაში“ და შორიდან, უკრაინის დროშების ფრიალისა და პათეტიკური დეკლამაციების ფონზე, მენტორული ტონით ასწავლიან აქ დარჩენილ ხალხს პატრიოტობას. სინამდვილეში გვჭირდება ეროვნული რაკეტები და არა სადღეგრძელო სტატუსები სოციალურ ქსელებშიო, მღერის ვახტანგ ქანთარია.
საპროტესტო თემატიკას თითქმის ყველა როკბენდის ნაწარმოებებში ამოვიკითხავთ, თუმცა, ასეთი რეპერტუარი უმთავრესად მაინც ქართულენოვან კოლექტივებს აქვთ.
ცალკე გამოვყოფ ვეტერანი პანკის, კეშას (ბენდი „ვოდკა ვტრაიომ“) ახალ პროექტ „აქციას“ და მის შესანიშნავ ნიჰილისტურ-აპათიურ-ცინიკურ პანკვოდევილს „მე არ მაქვს აივანი“. ეს უწმაწური, ირონიული ტრეკი სინამდვილეში სასოწარკვეთაზეა. ერთი შეხედვით, ნარატივი ბანალურია, მაგრამ უაღრესად მახვილგონივრულიც. სიმღერას მარგინალი ლირიკული გმირი ჰყავს, რომელსაც საკუთარი გარიყული მდგომარეობა ურჩევნია ამ საზიზღარი რეალობის ეპიცენტრში ფსევდოყოფნას:
„სიცოცხლეზე მე არ ვდარდობ,
და სიკვდილზე საერთოდ,
მე ყველაფერს ვეთანხმები,
ოღონდაც თქვენ გაერთოთ,
თქვენნაირი მე არა ვარ,
და არც მინდა რომ ვიყო,
თქვენ თუ ვერაფერს ვერ ხვდებით,
აბა მე რაღა გიყოთ,
მე არავის აღარ ვეძებ,
აღარავინ არ მინდა,
ხვალ მე ისევ დამცინებენ,
მივეჩვიე ავიტან,
თქვენგან ისე დავიღალე,
სად წავიდე არ ვიცი,
ყველანი სირზე მკიდიხართ,
აი, ეს ზუსტად ვიცი“.
ბენდი „გერჩის“ ალბომი „იარები“(2021) თითქმის მთლიანად საპროტესტო პათოსითაა განმსჭვალული. აგრესიულობასა და ბგერის ინტენსივობას საკმაოდ ოსტატურად უხამებენ ტექსტით გადმოცემულ სათქმელს. ეს ქვეყანაში დაგროვებული პოლიტიკური, სოციალურ თუ მენტალური პრობლემების გადააზრების მცდელობაა, თანაც გაცილებით უფრო ღრმა წიაღსვლებით, ვიდრე ამას მხოლოდ თანამედროვეობის კრიტიკით შეძლებდნენ.
ამის ნიმუში ტრეკი „იარები“ და მისი გმირია, რომელმაც ავტომატით ხელში იბრძოლა და ახალგაზრდობა შეალია ბელადებად ქცეულ პოლიტიკოს ავანტურისტებს, მათ, ვინც საბოლოოდ მარგინალად აქცია. უკიდურესად მძაფრი და წინააღმდეგობრივია „ვერ გიტან“, თუმცა ალბომის კულმინაციაა მაინც არის ტრეკი „ყარს“ – აქ საქართველო მანკიერი სუბსტანციაა, რომელიც ათასი ჯურის ნაძირალას, ტვინგარეცხილ პატრიოტებს და თავისუფალი სულისკვეთების მკვლელებს კვებავს და ასპარეზს მათ დესტრუქციულ ქმედებებს უთმობს:
„დღეს საქართველო ვერ გამისწორებს თვალს
ყოველდღიურად ახალგაზრდობას კლავს
ავტობუსში მყოფ დასაბან იღლიას ჰგავს
და მთელი თავისი დიდებულებით“...
ეს სიმღერა თავად „გერჩს“ საქართველოს ალტერნატიულ ჰიმნად აქვს გააზრებული. მათთვის, როგორც ჭეშმარიტი პანკებისთვის, ყველა დამნაშავეა და მიუღებელია ნებისმიერი პოლიტიკური ანგაჟმენტი. ისინი უბედურების მიზეზებს არ ეძებენ იქ, სადაც ყველაფერი წინასწარ განსაზღვრული და ცხადია, უბედურება კი – აქსიომური. რაც მთავარია, ეს ყველაფერი უაღრესად დამაჯერებლად ჟღერს, თითქოს ასეთი მუსიკა ქართული რეალობისთვის ორგანულია. ამგვარ შედეგს ავტორ-შემსრულებელი მხოლოდ მაშინ აღწევს, როცა სწორი იმპულსებით იკვებება, იცის, რაზე მღერის და საერთოდ არ კეკლუცობს მსმენელთან.
ჯგუფი „ქვემეხიც“ მაქსიმალურად მიმართულია პროტესტზე. ისინი ხან ჰარდკორ პანკს უკრავენ, ხან მეტალს ან პოსტმეტალს, ხან გადამძიმებულ მეინსტრიმ როკს, ზოგჯერ – ინდასტრიალსაც კი. „ქვემეხში“ მთავარია კონცეპტუალური ბაზა, სოციალური საბრძოლო პათოსი, დაპირისპირება როგორც შინაგან, ისე გარე დემონებთან. თუმცა მათ ტრეკებში დასახული ყველა გამოწვევა რეალური და მატერიალურია, აქ ვერ შეხვდებით ვერანაირ ეზოთერიკას. როცა საქმე პროტესტს ეხება, პათეტიკაც მინიმალურია და ტექსტებიც არასწორხაზოვანი:
„....ფემიდას თვალებს ჩვენით ავუხელთ
ძაღლს ახსნას აღარ დავუწყებთ
სისტემას მხარს არასდროს დავუჭერთ
სამართალს მაინც ვერას გაუგებთ....
სიმღერიდან „ძალოვანების დედას შევეცი“.
ანდა ეს:
„...მოკალით პოლიციელი
მოკალით ჩინი
დაწვით ნაცია
მოკალით ყველა ვინც მონად გაქცია
საკუთარ თავს კი არავინ არ კლავს
საკუთარ თავს კი არავინ უმიზნებს…“
ნაწყვეტი სიმღერიდან „მეამბოხე“
რადიკალური პათოსის მიუხედავად, „ქვემეხი“ ზედაპირულ-პაპსავიკურად არაფერს და არავის უტევს. მათთვის მთავარია, ჩასწვდნენ პრობლემის არსს და იმ მიზეზების საფუძვლებს, რაც 30 წელია ქვეყნის გამოუვალ მდგომარეობაში ჩაძირვასა და წრეზე ტრიალს იწვევს. ამის გამო ეუფლებათ ეგზისტენციალური აპათია. სწორედ ამ ხაზითაა საინტერესო მათი ბოლო ალბომი „ნოსტალგია“, რომელშიც ისმის კითხვები, მაგრამ არა – პასუხები.
„ქალაქი მახინჯ ჭაობში კვდება
ხალხი კი ვერასდროს ვერაფერს ხვდება
დოგმის სარკოფაგს საფლავის თავზე
ყველა წარსულის დიდებად ხვდება“.
ქალაქი კვდება! ქალაქი კვდება! („აგონია“)
ანდა ეს:
„რადგან თავი დაკარგე
აჯანყდი
რადგან შენი გაყიდვა შეიძლება
აჯანყდი
რადგან ეს მე გითხარი
აჯანყდი
რადგან გინდა იმღერო ეს სიმღერა“.
ნაწყვეტი სიმღერიდან „აჯანყდი“
„ქვემეხი“ უპირისპირდება ყველას და ყველაფერს, საკუთარი „მეს“ ჩათვლით. სხვათა შორის, ეს, ზოგადად ,ახასიათებთ თანამედროვე პროტესტანტ როკერებს („გერჩასც“ და „დაგდაგანსაც“). ქართველი მეამბოხე რეპერები კი სხვაგან ეძებენ დამნაშავეებს, რადგანაც მათი პროტესტი უფრო ლოკალურად მიზნობრივია, დაკონკრეტებულად პოლიტიკურ-სოციალური. რეპერის მოქმედების არეალი და სტიქია ქუჩაა და არა ცნობიერებაში ქექვა, რეპერმა უნდა დააფიქსიროს ნაიარევები, რომლებსაც ქალაქის სხეულზე უხვად ხედავს და ამ ნაირევში უნდა ჩააყოფინოს თავი მავანს. ეს ჰიპ-ჰოპის ძველი ნარატივია და ქართველი რეპერებიც მისდევენ ამ ნარატივს, ზოგი წარმატებით, ზოგი – წარუმატებლად.
განსაკუთრებით მომწონდა ქუთაისელი Kazzy Jazz-ი, რადგან პროტესტის დაფიქსირებისას საზოგადოების ყველა ფენასა და სოციალურ წრეში გაბატონებულ მანკიერებებს თუ ცხოვრების წესს სასტიკად უტევდა (აგინებდა):
„შე...ცი მასას, რომელიც სადარბაზოს აფსამს და მეორე დღეს სამშობლოს სადღეგრძელოს სვამს
შე...ცი პოლიციელს, როცა არაფერი დამიშავებია და მაინც მომიქსიეს შე...ცი ქალაქის მერს, რომელიც იძლევა ბრძანებებს და ჯერაც არ გამცდარა კაბინეტს
შე...ცი ვაჟკაცს, რომელიც 24 საათი ბირჟაზე ზის და გამვლელებს თვალებს უქაჩავს,
შე...ცი მამაოს, რომელიც ფულებში ბანაობს და სიცხეში მრევლი უქნევს მარაოს,
შე..ცი შავი ჯიპის მძღოლს, როცა მე მინთია მწვანე და ის გზას მაინც არ მითმობს,
შე..ცი ოჯახს სადაც, სადაც აცრემლებული ცოლი თავის ღიპიან ქმარს გახდის და ფეხებს დაბანს
შევეცი ტრადიციას, რომელიც იწვევს ადამიანის სულიერ და მორალურ დეგრადაციას
შე...ცი ისეთ დემოკრატიას როცა შენი ყოველი სიტყვა ფეხებზე კიდია ყველა პარტიას“.
სიმღერიდან „ჩემი ქალაქი“
როგორც ამ შესანიშნავი, უკომპრომისო და ტკივილით გაჯერებულ ტრეკში ჩანს, მუდმივი სტაგნაციის მიზეზი Kazzy Jazz-ისთვის რეფლექსიის არარსებობაა. ეს ისაა, რაც საზოგადოებას არ აწყობს. ამიტომ ძირეული, ფუნდამენტური ტრანსფორმაცია შეუძლებელია.
კიდევ ერთი ჰიპ-ჰოპ არტისტის, თერიკას ტრეკი „სამშობლოც“ მსგავს ნარატივს ავითარებს: ჭარბობს ურბანისტული დისკურსი და სოციალურ-პოლიტიკური ფონი, მედიისა და სოციალური ქსელების უხამსობა, პოლიტიკოსების და ექსპერტების ამაო კეკლუცობა და სიყალბე. მთავარი იდეა ტრეკის ფინალშია:
„შენ დაგენძრა ჩემო ქვეყანავ უკვე დიდი ხანია/
და სხვას ნუ აბრალებ ქართველო ეს მხოლოდ შენი ბრალია/
ვიცი უსაქმური ხარ და მისთვის არა გცალია/
უნდა გიყვარდეს სამშობლო და ეს ხომ შენი ვალია/ყ..ო“.
იქ პირდაპირ გაცხადებულია აზრი, რომ როგორი ობიექტური მიზეზებიც არ უნდა გქონდეს წარუმატებლობის „გასაპრავებლად“, დამნაშავეები, პირველ რიგში, სხვაგან კი არა, საკუთარ თავში უნდა ეძებო. თანამედროვე ქართულ სცენაზე მინიმალისტური აკომპანემენტით, როგორც ფორმა (რომ ტექსტი არ ჩაიკარგოს აკუსტიკურ ინტენსივობაში), დიდად აქტუალური არ არის. თუმცა გვყავს ბაჩო ჯიქიძე, რომლის საპროტესტო-სოციალურ სიმღერებსაც ნამდვილად დამაინტრიგებელი და მეამბოხე ხასიათი აქვს:
„ჩვენი უბნის გამგებელს აქვს ქურდული გაგება...
...სხვა ყველა ქვეყნის ხალხს ჩვენი პატარა ქვეყნის შურს/როცა ჩვენთან არჩევნები დგება/...ხალხს ამ ქვეყანაში ცხოვრება არასდროს სძულს/მაშინ, როცა არჩევნები დგება…“
სიმღერიდან „მაშინ, როცა არჩევნები დგება“
ამ საპროტესტო სიმღერებს შორის კი საუკეთესო ორი აქვს.
პირველი: „გაბო მიდის სტუდენტების აქციაზე“, რომელშიც სიმღერის პროტაგონისტი გაბო არ აცდენს არცერთ აქციას და აპროტესტებს უსამართლობას; მაგრამ სიმღერის მსვლელობისას იგრძნობა მწარე, ნაღვლიანი ირონია და ამ ყველაფრის მიმართ ოდნავ დამცინავი დამოკიდებულებაც კი. ფინალისკენ მოულოდნელად კვანძიც იხსნება:
„...სტუდენტების აქციაზე მიდის გაბო (პაუზა და)
გოგოების გამო“.
და ჯიქიძის მეორე სიმღერა: „სიმღერა ოლიგარქზე“. თუ მისი სიმღერები უმთავრესად აკუსტიკურ გიტარაზე სრულდება, ეს უკვე ტიპური ფოლკ-პოპია, არანჟირებული ინსტრუმენტებით და ბექ ვოკალებით. ამ სიმღერაში ყველა ცდილობს ოლიგარქის ტრაკში თბილად, კომფორტულად და უსაფრთხოდ იცხოვროს, ამიტომაც ოლიგარქის ტრაკი მათი ბუნაგია, რომელსაც უნდა გაუფრთხილდნენ და დაიცვან. ამ ამბავს ბაჩო ჯიქიძე საკმაოდ მხიარულად ყვება და ისე გულიანად მღერის, რომ ეს სიმღერა შეუპოვარი და რადიკალური ოპოზიციონერების ჰიმნიც შეიძლებოდა გამხდარიყო – აქციებზე გუნდურად და ომახიანად შესასრულებლად. თუმცა, სინამდვილე ისაა, რომ, სავარაუდოდ ამის შესახებ მხოლოდ ბაჩო ჯიქიძის თაყვანისმცემლებმა ან ქართული მუსიკით დაინტერესებულმა მკვლევრებმა იციან.
შესაძლოა, ამ სიმღერებიდან წამოსული პროტესტის დოზა ფართო მსმენელს საპროტესტო „კაიფისთვის“ არ ჰყოფნიდეს. ქართული საპროტესტო ნარატივი ხომ დღემდე მაინც ამა თუ იმ კონკრეტული ძალის, პარტიის ან ბაბლის გარშემო იყრის თავს. ვინც პირდაპირ და ცხადად მათ გვერდით არ დგას, ის უეჭველად მტერია.
თუ მსოფლიო დონის საპროტესტო მუსიკის ავტორებს გავიხსენებთ, კიდევ ერთი საგულისხმო დეტალი გამოიკვეთება: ყველა მათგანს ჰქონდა მკაფიო იდეოლოგიური პლატფორმა – ზოგი კომუნისტი იყო, ზოგი – მემარჯვენე კონსერვატორი; უმეტესობა მაინც მემარცხენე იყო და პოლიტიკურ ისტებლიშმენტს ამ პოზიციიდან უტევდა. ასეთი გაცხადებული პოზიცია ჩვენი მუსიკოსებიდან ცოტას აქვს და მათ შორის ერთ-ერთი ნამდვილად ერეკლე დეისაძეა, რომელიც მემარცხენე პლატფორმას როგორც ცხოვრებაში, ისე შემოქმედებაში აწვება. ამიტომაც არ უყვარს ის ბევრს. ჩვენში იდეოლოგიური ბრძოლა სულ სხვა სიბრტყეზეა: ვინ ვის მხარეზეა, ვინ პრორუსია, ვინ პროდასავლელი, ქოცია თუ ნაცი, ლიბერალი თუ ანაქრონისტი კონსერვატორი. სინამდვილეში, მემარცხენე პოზიციიდან ყველა გასაკრიტიკებელია, ამიტომაც უტევს დეისაძე გაფეტიშებულ ეროვნულ ტრადიციებსაც, ფარისეველ რელიგიურ მღვდელმსახურებსაც, ანგარებიან ქართულ ფსევდობურჟუაზიასაც, ლიბერალურ იმპერატიულ პოზასაც და ხელისუფლებასაც.
ბოლოს და ბოლოს, ქართული საპროტესტო სიმღერის ახალი ტალღა ხომ ამ ტრეკით „სისტემა უნდა დაინგრეს“ იწყება. ეს სიმღერა კი საუკეთესოდ დეისაძემ შეასრულა ვინდა ფოლიოსთან ერთად. კარგია თუ ცუდი მისი სიმღერები – ეს სულ სხვა თემაა. იმასაც არ აქვს მნიშვნელობა, სწორია თუ არა მოვლენების მისეული აღქმა.
სულაც არ არის აუცილებელი, მუსიკოსი პოლიტიკურ-კონიუნქტურულად სწორად აზროვნებდეს, მით უმეტეს, „მემარცხენეობის საყმაწვილო სენის“ გათვალისწინებით. ის უნდა რეაგირებდეს რეალობაზე და ხშირად არაპოპულარული დასკვნებიც უნდა გამოიტანოს.
ბობ დილანი ამბობდა, რომ პოლიტიკურად ანგაჟირებულ საპროტესტო ტექსტებს კი არ წერდა, არამედ იმას, რასაც გარშემო ხედავდა, უბრალოდ ამ ყველაფერს აფიქსირებდა ფორმით, რომელიც საჭიროდ მიაჩნდა.
დაბოლოს, უნდა ვაღიაროთ, რომ არსებობს ზოგადი და ობიექტური მიზეზები იმის ასახსნელად, თუ რატომ ვეღარ აღწევს საპროტესტო მუსიკა დიდ რეზონანს დასავლეთშიც კი; რატომაა ეს უკვე ისტორიაა და არა – მიმდინარე რეალობა. პირველი მიზეზი ისაა, რომ დღეს პროტესტიც კონტროლდება – გარკვეული კალაპოტიდან არ უნდა გადმოვიდეს – კალაპოტში მოქცეული პროტესტი კი უკვე სტერილურია და ნაკლებად ქმედითი. ეს დღეს ყველაზე მძაფრად საპროტესტო როკმუსიკას და ჰიპ-ჰოპს ეხება.
სამაგიეროდ, არასტერილურ გარემოს მესამე და მეოთხე ქვეყნების საპროტესტო მუსიკალურ სივრცეში კვლავაც შევხვდებით. იქ აშკარად ისმის, რომ არტისტები დღესაც უფრო მეტს და უფრო თამამად ატრაკებენ, ვიდრე დასავლეთში.
მაგრამ გვინდა, რომ თუნდაც სოციალურად ან მუსიკალურად მესამე და მეოთხე სამყაროს გამოწვევებს ვიზიარებდეთ? და თუ არა – მაშინ საიდან გვაქვს იმის ამბიცია, რომ ჩვენთან საქმე უკეთ არის? აი, კიდევ ერთი თემა გასაპროტესტებლად.
