ამ რეცენზიის ბოლოს შენ იტირებ | ალექს ჩიღვინაძე

ბერი გაბრიელ სალოსის ქუჩაზე სპეცრაზმს ცეცხლი გაუხსნეს.

წმინდა ნიკოლოზის ქუჩაზე მოხუცი ქალი დააუთოვეს.

წმინდა ნინოს ქუჩაზე ბანკი გაძარცვეს.

წმინდა გიორგის ქუჩაზე პოლიციელმა თავი მოიკლა.

მთაწმინდის ქუჩაზე ორი მოზარდი დაჭრეს.

თევდორე მღვდლის ქუჩაზე შპს „გრაალის“ საწყობზე ყაჩაღური თავდასხმა განხორციელდა.

მთავარანგელოზის ქუჩაზე კოშკა ცხოვრობდა.

 
ახალი წიგნის პრეზენტაციის მერე რამდენიმე დღეში კოშკა ამერიკაში გაფრინდა, მე - ევროპაში. ერთი თვის თავზე მივწერე, შენს წიგნს ხშირად ვუბრუნდები და პატარა რეცენზიის დაწერაზეც ვფიქრობ-მეთქი.

რეცენზიის წერა კი დავიწყე, მაგრამ აღარ დამიმთავრებია. ისეთი პერიოდი დაემთხვა, როცა ენასთან ხელჩართული კონფლიქტი მქონდა. უცნაურია, მაგრამ მწერალს, ვისთვისაც ენა თითქოს ყველაზე ძვირფასი უნდა იყოს, ძალიან ხშირად ეცლება ეს ენა ხელიდან, აშინებს და თრგუნავს. ამ დროს არათუ წერა, არათუ ლიტერატურის შესახებ ლაპარაკი, არამედ ყოველდღიური საუბრებიც კი რთული და ხანდახან შეუძლებელიც კი ხდება. ეს ძალიან ჰგავს დეპრესიას და შეიძლება არის კიდეც დეპრესია. ეს ძალიან ჰგავს წყევლას და შეიძლება არის კიდეც წყევლა.

და იმდენად გაუცხოებული ვიყავი ენასთან, რომ ახალ ამბებსაც კი უხმოდ ვუყურებდი: აი, ქალი, სატელევიზიო სტერილურ სტუდიაში. დროშების ფრიალი. პოლიციის ამკრძალავი ლენტის ფრიალი. სასამართლოს დარბაზი. ხელში მიკროფონი, როგორც ყვავილების თაიგული და თითქოს ყვავილები კულტურის მინისტრმა მოაჭამა. პარლამენტის დარბაზი. რკალურად განლაგებულ მაგიდებთან შავპიჯაკიანი და შავჯიპიანი დეპუტატები, როგორც ფრჩხილებში ჩამჯდარი, დიდი ხნის დაგროვებული შავი ჭუჭყი.

ვერ ვეშვებოდი ჩვევას, რომ ყოველ დილით შემემოწმებინა ახალი ამბები. ეს რიტუალი კი მანკიერ წრეში მაქცევდა. ისევ უცვლელი სახეები: აი, მკვლელი. აი, მძარცველი. აი, გოლი. აი, მამაჩემმა დღეს თვალები ამოიკერა. აი, ბავშვი დაიკარგა. აი, ბავშვს ეძებენ. ბავშვი აღარ სუნთქვს. აი, მდინარე, აი, ცხედარი მდინარეში. აი, ამოჰყავთ, აი, კიდევ ერთი ცხედარი ნაპოვნი შემთხვევით სხვა ცხედრის ძიებისას. აი, იონიის ზღვაში მიგრანტების ნავის ჩაძირვა. 79 ადამიანის დადასტურებული 79 სიკვდილი. 500 ადამიანს კიდევ ეძებენ. და აი, წყალქვეშა ნავის გაქრობა, აი, ტიტანიკი, აი, პარალელი ტრაგედიასთან. უკვე ახალი ბლოკბასტერის სუნი დატრიალდა. აი, მდიდრები და გაბედულები, აი, ასეთი იყო წყალქვეშა ნავის ინტერიერი, აი, ტაიმსი ღელავს, აი, ბიბისი მოთქვამს, აი, გარდიანი იხსენებს. ჩაძირული მიგრანტების შესახებ ინფორმაცია კი ისე სწრაფად უჩინარდება, როგორც მათი ნავი წყალქვეშ. თითქოს ეს ინფოდინება აყალიბებს ჩვენი რეალობის ნაპირებს. ეს ისტორიები, სისხლი, სამშენებლო მტვერი, ტყის ხანძრების დროს დარჩენილი ფერფლი, პლასტმასი, ნაგავი, ოფლი, ცრემლი, ეს ყველაფერი კრავს და ადუღაბებს ჩვენი ყოველდღიურობის პაპიე-მაშეს.

ამ მანკიერი წრიდან გამოსავალი ისევ პოეზიამ მომაძებნინა. დამეხმარა ისე, როგორც ბავშვობაში მეხმარებოდა.

პოეზიის ენა ხომ არაფერს ჰგავს. ეს ენა არ ისმოდა არც ტელევიზორში, არც ქუჩაში, არც სკოლაში, არც ბაზარში, არც სახლში. ერთადერთი, რასაც ჰგავდა პოეზია, მუსიკა იყო.

პოეზია გვეხმარებოდა ზამთრის ცივი და გრძელი ღამეების გადატანაში,  შიშის დაძლევაში როცა მშობლების კონფლიქტის დროს სახლი ზანზარებდა და როცა მარტო იყავი, როცა გეგონა, რომ ცხოვრება, სადღაც შენ მიღმა მიედინებოდა.

მოკლედ, ენასთან კონფლიქტის მოგვარებაში ისევ პოეზია დამეხმარა. უბრალოდ ორმაგად სასიხარულო იყო, რომ ეს მეგობრის ლექსებმა მოახერხა.

მე და კოშკა პოეზიამ დაგვამეგობრა და დღესაც თუ რამე გვაქვს საერთო - პოეზიაა. ჩვენ ერთად დავიწყეთ ლექსების კითხვა და თარგმნა, იმისთვის რომ გაგვეგო, როგორ წერდნენ ლექსებს ჩვენი საყვარელი პოეტები. ინგლისურის და კომპიუტერის სწავლა იმიტომ კი არ დავიწყეთ, რომ სამსახური გვეშოვნა, არამედ იმიტომ რომ ორიგინალში წაგვეკითხა: უილიამ კარლოს უილიამსი, ალენ გინზბერგი, ჯეკ კერუაკი, გრეგორი კორსო, ჩარლზ ბუკოვსკი, გერი სნაიდერი. ჩვენ ერთად დავიწყეთ ლექსების წერა და მერე საათობით ვუკითხავდით ამ ლექსებს ერთმანეთს. ვკითხულობდით ქუჩაში, სკვერებში, გადაჭედილ ავტობუსებში.  

ვმოგზაურობდით საქართველოს პატარა ქალაქებში, სადაც იყო სადგური რკინიგზის, ჩაის და ეთერზეთების ქარხნები, თეატრი, მხარეთმცოდნეობის მუზემი და ა.შ. ჩვენს თვალწინ იფშვნებოდნენ და პარტახდებოდნენ ეს სადგურები, თეატრები, მუზეუმები. ვუყურებდით როგორ იყიდებოდა და ინგრეოდა ქარხნები, კინოთეატრებში იხსნებოდა საბანკეტო დარბაზები და კაზინოები, აფთიაქები, ლომბარდები. რაც ყველაზე უარესია, ვუყურებდით როგორ იფიტებოდნენ, ლოთდებოდნენ, გიჟდებოდნენ, ნებდებოდნენ და გარბოდნენ ქვეყნიდან ადამიანები.

ჰოდა, ვფიქრობდით, ვინაიდან ძალაუფლების მქონე ელიტა, ეს ნაძირლები, ასე იქცევიან, ვინაიდან ასე თვალსა და ხელს შუაგვატყუებენ, ჩვენ გვაქვს პასუხის გაცემის უფლება. ვინაიდან გვზღუდავენ, ჩვენი მოვალეობაა აფრენა და არა მხოლოდ ყურება მაღლიდან, არამედ დაჯმა, პირდაპირ და დამიზნებით. და ვინაიდან გვძარცვავენ და არ ითვალისწინებენ ჩვენს სიტყვას, ჩვენ ერთად დადგომის უფლება გვაქვს.

ჰოდა, ვიდექით ერთად. ვცდილობდით, რომ ჩვენს ლექსები ყოფილიყო სინამდვილის და ენის შეხვედრის ადგილი. რომ ლექსები არ ყოფილიყო ამაღლებული, გაპრანჭული, ყალბი და პრინციპში, კოშკამ ეს შეძლო. თუკი ვინმეს პოეზიას დღეს შეგვიძლია არაფორმალური დავუძახოთ, ეს - კოშკას პოეზიაა.

ახალ კრებულში კოშკას აქვს ლექსი, რომელიც ზუსტად განსაზღვრავს მის დამოკიდებულებას პოეზიასთან. რას ვიმჩნევთ და რას ვწერთ? რომ, მაგალითად, დუბლინში, სადაც შეხვდა ჯორჯ მარტინს და კიდევ რამდენიმე ზედმეტად ცნობილ მწერალს, კოშკა აღწერს შეხვედრას თოლიასთან, რომელიც ჭამდა გახეული ნაგვის პარკიდან ბარის ნარჩენებს და რომ სწორედ ეს არის რაზეც უნდა დაწერო ლექსი. გახსოვთ იესო ძაღლის ლეშის დანახვისას მისი კბილის ბრწყინვალებით რომ მოიხიბლა?

და კიდევ ერთი ლექსია ახალ კრებულში - „დარაჯები“. ლექსში შვილი მამას უდარაჯებს, რომ ღამე არ გაიქცეს დასალევად. მამა კი მაინც გაიპარება. შვილი დგება და მის მოსაძებნად მიდის. და დილით დაბრუნებული მამა, რომელსაც კიდევ ერთხელ გაუმართლა, კიდევ ერთხელ გადაურჩა საფრთხეთა მორევს, კოშკას აფიქრებინებს, რომ შესაძლოა მამას გარეთაც ჰყავს დარაჯები. ჰოდა, კოშკას აზრით, პოეტის როლი, დარაჯისას უთანაბრდება - პოეტის მოვალეობაშიც მთავარი - სიფხიზლე და თანაგრძნობაა, გაგება და არა გაკიცხვა, ძებნა და სიცოცხლის აღმოჩენა იქ, სადაც თითქოს სიცოცხლის ადგილი აღარ არის. მაგალითად, საქართველოში.

ცოტა ხნის წინ დავბრუნდი თბილისში. სახლში, სამზარეულოს გამწოვის მილში მერცხლები დამხვდნენ შესახლებულები. დილით როცა დედა მერცხალი საუზმით ბრუნდება, ბარტყები ისეთი ჟრიამული აქვთ, რომ მთელი სახლი მათი მხიარული ჟივჟივით ივსება და უკვე მგონია, რომ მეც მათ ბუდეში ვარ და მალე თბილი ქვეყნებისკენ გავფრინდები, წარუშლელი მოგონებებით სახლზე და ქალაქზე…

და ვიცი, ახლა რომ გავალ გარეთ, აღარ შემხვდება კოშკა, შუა კვირაში, სამუშაო საათებში, ბარის სკამის სიმაღლემდე ამაღლებული (აქ რომც იყოს მაინც არ შემხვდებოდა, იმიტომ, რომ წვეთს აღარ სვამს) მაგრამ ვიცი, რომ ყოველ მეორე ქუჩაზე გავლისას გამახსენდება ამბავი, რაც იმ ადგილებთან გვაკავშირებს. შეიძლება მამამისიც შემხვდეს, მიწისქვეშა გადასასვლელში და დაკვრისას, ქვემოდან ამომხედოს, რატომ გავჩერდი, რა ყლე მინდა და მერე რომ მიცნობს, თბილად გამიღიმებს და სიმღერას როცა მორჩება, მკითხავს, როდის ავუვლი მათ. მე ვეტყვი, მოვალ. მალე მოვალ. ნეტავ როდის ავასკდები კიდევ ერთხელ მთავარანგელოზის აღმართს?

მოკლედ, რეცენზია მაინც ვერ დავწერე, მაგრამ ამ წიგნის კიდევ ერთხელ გადაკითხვისას იმას მივხვდი, რომ ეს ქალაქი ჩემთვის კოშკაა და კიდევ რამდენიმე ადამიანია, ვინც ვიცი, რომ არასოდეს ჩაებმება ბინძურ ფერხულში, არასოდეს გადათელავს სხვას, არასოდეს დახარბდება და გაიყიდება და იქნება ბოლომდე უკომპრომისო, დარაჯივით ყურადღებიანი და ერთგული პოეზიის.