პრეზიდენტი და დეზერტირი | ალექსანდრე დელფინოვი

ალექსანდრე დელფინოვი (ნამდვილი გვარი სმირნოვი. დაბ. 1971 წ.) არის პოეტი, პერფორმერი და spoken word-ის არტისტი, ჟურნალისტი და სამოქალაქო აქტივისტი. ის ინტერდისციპლინური ხელოვნებისა და კულტურის PANDA პლატფორმის თანადამფუძნებელია (ბერლინი, 2009 წ.), დიდი ხანია ბერლინში ცხოვრობს და როგორც თვითონ შეარქვა, წერს კონტრრუსულ ლექსებს, თავის პოეზიაში აჩვენებს, თუ როგორ ზემოქმედებს ძალადობრივი რეჟიმი პიროვნებაზე და ეს თემა მასთან ბავშვობის ასაკიდან იშლება, სკოლის რეპრესიული გარემოს აღწერით. ის ავტორია ცნობილი ანტიპუტინისტური ლექსების, მათ შორის კი განსაკუთრებით პოპულარულია "პრეზიდენტი და დეზერტირი", რომელიც სხვა ლექსებთან ერთად შეგიძლიათ აქაც იხილოთ. ის არის ბერლინის საერთაშორისო Poetry SLAM!Revue-ის გამარჯვებული (2007), საერთაშორისო პოეზიის სლემის გამარჯვებული იერუსალიმში (2016), ევროპული პოეზიის სლემის ფინალისტი (2020), მონაწილე პროექტისა #IamCrazy (#მეგიჟივარ). გადაღებული აქვს დოკუმენტური სერიალი ფსიქიატრიული დიაგნოზის მქონე ადამიანების შესახებ (ბერლინი, 2019-2021). ავტორია ცხრა პოეტური კრებულის.

პრეზიდენტი და დეზერტირი

ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენ ბრძანება გაეცით მეტად არაკაცური, 
და თუმცა თქვენი ბუკ-ნაღარები ასრულებენ მხიარულ მარშებს, 
და ამითი თქვენ ბევრს აცურებთ, მაგრამ ჩვენ მაინც ვერ გაგვაცურებთ,
და ვერც მაგ სრა-სასახლის კედლებს შეეფარებით და მაღალ კოშკებს.
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენ არ ხართ მეფე, თქვენ ხართ თაღლითი,
უზურპატორი და ცრუპენტელა ნანგრევებში იმპერიისა, 
ტრიუმფის ნაცვლად სირცხვილს მოიმკით, საამისოდ ნეტა რა გღლიდათ, 
და მათგანაც კი, ვისაც უყვარდით, თქვენ მოგხვდებათ წიხლი ვირისა. 
თქვენ მოასწრებთ, რომ სისხლით მორწყოთ ეს სამყარო და ამას ვტირივარ,
ლულებსა და  შაშხანებს შორის მყოფი უფლებას ვირჩევ გაქცევის, 
მე არ მინდა, რომ გემსახუროთ და ამიტომაც დეზერტირი ვარ, 
წუთისოფლის დასასრულამდე გამმართლებელი ჩემი ამ ქცევის. 

ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენ ეკრანიდან ფაშიზმს აძაგებთ,
თუმცა ჰგავხართ მილიციაში ნარკომანების ჩამშვებ ბარიგას,
წამალს რომ ყიდის, ცხოვრებას რომ უნგრევს ბევრს და მათ ბედს განაგებს,
წინამორბედი ჰიტლერივით თქვენ საკუთარ ხალხს სწირავთ ტარიგად. 
სწორედ მან შექმნა ანშლუსი და პოლონეთიც სულმთლად დაგლიჯა, 
და სხვათაშორის, სტალინთან ერთად - თქვენ გმირი რომელიც არის, 
სიკვდილის სევდამ გაგამწარათ და თავი ძლიერ გაგატანჯვინათ, 
მაგრამ ნუ დარდობთ, მოგიწევთ მალე მათ ჯოჯოხეთში შეუღოთ კარი. 
თქვენ მლიქვნელებმა შემოგაცვეს მოოქროვილი მუნდირი ტანზე, 
და გიგალობენ თავდავიწყებით ოსანას ამ ახალ, თავხედ ღმერთს, 
მე არ გიმღერებთ და ამიტომ დეზერტირი ვარ და ვდგავარ განზე, 
თუ გამიმართლა, ჩემს გზას ვიპოვი ალიონზე, სწორს და ერთადერთს. 
 
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, დიად მიზანზე საუბრობთ მუდამ, 
ქვეყნის უსაფრთხო მომავალზე და თან ჭიპებზე კოცნით პატარებს,
ტირანი ხართ - მიწა ქალამნად არ მიგაჩნიათ და არც ცა ქუდად,
საკუთარი კონტრდაზვერვისაც არ გჯერათ და ხოხვით ატარებთ.
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენს სარკეში კარგად ჩანს, რომ არ გყავთ კლიენტი.
რომ აღარავის აღარ სურს თქვენი ნელსაცხებლებით ლოყების გასვრა, 
რომ მაგ სასახლის აბრეშუმი სინამდვილეში არის ბრეზენტი 
და ოთახი ბევრი გაქვთ, მაგრამ სუყველას გარეთ უნდება გასვლა
ხრამისკენ, სადაც მხოლოდ ქარია მეთაური თავისი თავის,
მაგრამ თქვენს თავს სად გაექცევით - ჰოდა ამიტომ მუდამ მას ებრძვით,
ხოლო მე კი დეზერტირი ვარ და აღარ მინდა ეს ბრძოლა ავი, 
ხალხის ხოცვა რომ ჩემი არ არის, ესაა ჩემი სინდისის ღერძი.
 
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თუმც სადღაც შიგნით ხომ ცოცხალია
ის ბიჭი, ასე რომ ოცნებობდა ბედნიერ და ლამაზ ფინალზე,
ახლა კი როგორც ინოაგენტი, ის დაამწყვდია სულის გალიამ,
და სხვა დარდი აწუხებს, რადგან აღარ შემორჩა კვალიც სინაზის:
ხომ არ უწყობენ შეთქმულებას ან ხომ არ უნდათ, მოწამლონ სულაც,
ზურგსუკან ხომ არ ეჭყანებიან, დასცინიან, უყრიან ჭორებს?
და დიქტატორი ბერდება, როგორც ბანალურობა და ნული ქულა,
ღილაკის წინ თრთის შიშნაჭამი და ემუქრება მსოფლიოს ომით.
მზად ხართ, ისროლოთ შავ ხვრელებამდე, ზიგზაგით ან სულაც ირიბად?
მზად ხართ, რომ პულტზე დაუნანებლად წითელ ღილაკს ატაკოთ თითი?
რაც შემეხება მე, ჩემს არჩევანს არ შევცვლი - მე დეზერტირი ვარ,
გინდ შეიკუმშოს ბოლო ერთ წუთში ეს ცხოვრება ასეთი დიდი.
 
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, ეს იგივეა, რაც შარვლის ჩახდა,
როგორ გგონიათ, ტუალეტში ვინც ხალხს ცხრილავს, ესმის პოეტის?
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენ პრეზიდენტი არა ხართ ნაღდად,
და თუმც ამას არ აღიარებთ, ეს მაინც იცით, და უფრო მეტიც, 
თქვენ კარგად გესმით, სად ხართ ახლა, სად ამოყავით თავი უეცრად,
კარგად გესმით, რომ თქვენს სიტყვებზე და საქციელზე მკაცრ პასუხს აგებთ,
ბატონოჩემო პრეზიდენტო, თქვენ ბრძანება გაეცით მეტად არაკაცური,
და განკითხვის დღე ახლა ყოველდღე გიახლოვდებათ სამყაროს მძაგებს.
და როცა თქვენი რეფერენტი, მსგავსი შიშისგან მროკავ სატირის,
შემოგიტანთ დილით ანგარიშს, ვით ქრთამს კონვერტში, და ეს დროებაც
მოვა, ღიმილით რომ წაიკითხოთ: „დახვრეტილი არს დეზერტირი“,
თქვენ ვერ შეამჩნევთ საკუთარი სიკვდილის ასე მოახლოებას.

Trigger Warning: ნარწყევი ბორშჩი

მე მოგიყვებით, თუ როგორ მცემდნენ.
მე მჟეჟავდნენ და მიბარტყუნებდნენ.
წიგნებზე ტვინს მასხმევინებდნენ.
მბეგვავდნენ სულელს.
მაგრამ თუ ამას მოგიყვებით, ვისაც კი მსგავსი განუცდია,
იმავეს იგრძნობს,
ისევ და ისევ გალახავენ,
ტვინს ახდიან და გაუბურღავენ,
გატყიპავენ ლენჩსა და ყეყეჩს.
როგორ მოგიყვეთ ეს ყველაფერი?
მაგალითად, საბავშვო ბაღში
მაიძულებდნენ მეჭამა ბორშჩი,
მე არ მინდოდა,
მაგრამ მაინც მაიძულებდნენ,
მე არ მინდოდა,
მაგრამ მაინც მაიძულებდნენ,
ჭამე ბორშჩი! შენთვისაა მომზადებული!
არ გრცხვენია? სახლში ამას გაბედავდი, რომ არ გეჭამა?!
და აქ რა, არ ჭამ?
ჭამე! პირი გააღე! ჭამე!
ხეთქე პირი გააღე ხეთქე
ნატალია პავლოვნამ, ჩვენმა გადასარევმა მზარეულმა, რისთვის იწვალა?
როდემდე უნდა გეჯდე ცხვირწინ მე?
უთვალავი ბავშვი მყავს კიდევ,
ვინც ყველაფერი უკვე შეჭამა, გავუშვი გარეთ,
აბა, სმირნოვ,
მიდი, ჭამე სასწრაფოდ ბორშჩი!
ბორშჩი ბორშჩი
მოხარშული ჭარხლის სუნი.
კომბოსტო ცურავს, ცურავს, ცურავს.
ბავშვები კი იკრიჭებიან.
სმირნოვი ისევ ლუკმასაც არ ჭამს
სანამ ჭამას არ მორჩები, ვერ ადგები მაგიდიდან!
სანამ ჭამას არ მორჩები, სხვა ბავშვებთან სათამაშოდ ფეხს ვერ გაადგამ!
და თუ ჭამას არ მორჩები, ჩაგამწყვდევთ მაგ შენს ბნელ ოთახში!
წვრილად აგქნით და ქვაბში მოგხარშავთ
ჭამე ბორშჩი! ჭამე ბორშჩი! ჭამე ბორშჩი!
მე კი
შტერ ბიჭს
მაციებდა შიგნიდან და
ოფლი მდიოდა საბავშვო ბაღის სასადილოში,
მაგრამ ვერაფერს ვერ ვხვდებოდი
მარტოხელა პატარა ბიჭი...
ცრემლები არ წამოგივიდათ?
არადა მე ექვსი წლისას წამომივიდა.
ბორშჩში წვეთავდა ეს ცრემლები.
მე ავიღე დიდი კოვზი და დავიწყე ჭამა.
დავიწყე ამ ცივი ბორშჩის ზლუქუნით ხვრეპა.
ვიხრჩობოდი და ვიხრჩობოდი და ვიხრჩობოდი და ვიხრჩობოდი
კომბოსტოთი კარტოფილით სტაფილოთი
და აი, მე ამომასხა
ამომაზიდა
წითელი ჭავლით
და მთელი ბორშჩი
ისევ თეფშში უკან დაბრუნდა
როგორც იესო სიკვდილიდან მესამე დღეს აფრინდა ცაში.
და ისინი უმალ შეშინდნენ.
ხელად შემეშვნენ,
დამანებეს ეგრევე თავი
ჩემმა აღმზრდელმა მასწავლებლებმა.
ცუდ ბიჭ სმირნოვს,
ვინც არ ჭამდა ყველასათვის მომზადებულ შესანიშნავ ბორშჩს.
აღარ მახსოვს მერე რა მოხდა.
ეს მომენტი მახსოვს მხოლოდ.

ვარწყევ
მთელ ჩემს მომავალ ყოფას
უიმედო მარტოობის ღრმა მათლაფაში.

ნაპრალის თაობა

ეს ჩვენი თაობა, გესმის, თითქოს
სადღაც ნაპრალში გადაიჩეხა.
თითქოს იდგა კლდის პირას და
მთელმა ხროვამ ერთად ისკუპა.
ნაპრალში...
გესმის?
არადა ჩვენ ხომ გვქონდა შანსი!
ბევრი რამე მიდიოდა ჩვენს სასარგებლოდ.
მთელი, გესმის, ეს ენერგია,
შინაგანი ეს ენერგია,
რაც გროვდებოდა ათწლეულების განმავლობაში -
სულ ჩვენში იყო.
წინა თაობა
სულმთლიანად საბჭოეთში ჩამოყალიბდა,
მათ სისხლში ჰქონდათ ორსახოვნება,
ხომ გესმის ჩემი?
მე არ ვამბობ, რომ ეს ცუდია აუცილებლად,
ეს გადარჩენის ტექნიკაა,
მაგრამ ნისლიდან ჩვენ უეცრად
გამოვედით ღია სივრცეში.
ჰოპ! - გამოვედით.
და ისე ჩანდა, რომ ყველაფერი დაიწყებოდა!
რა მუსიკა!
რა სიყვარული!
მაგრამ რაღაც ვეღარ აეწყო.
აღმოჩნდა, რომ იქიდან შხამი
საკუთარ თავში გადავიტანეთ...
გესმის?
მთელი შინაგანი ეს ენერგია -
მასში იყო ცეცხლი, მაგრამ იყო წყვდიადიც,
და აი, ერთი იპოვეს სხვენში ჩამოხრჩობილი,
მეორე - სადღაც მდინარეში,
მესამემ კი ბებიამისის პენსია ვენებში გაუშვა სულმთლად.
სადღა არის ეს მუსიკა?
სადღა არის ეს სიყვარული?
ბიზნესში ვინც წავიდა, მათაც,
გამდიდრების მიუხედავად,
ბედნიერება, - მკითხე, თუ გინდა, -
იპოვეს მათ საბოლოდ ბედნიერება?
რა თქმა უნდა, იცინი, მე ხომ ბედნიერებაზე ავლაპარაკდი,
მაგრამ გაიგე, რომ ესაა მხოლოდ მიზანი!
ამისთვის ღირს ეს ყველაფერი...
ვიღაც იტყვის - ბედნიერი ბავშვებისთვისო,
მაგრამ ხომ მაინც - ბედნიერების გულისათვის.
მე არ მინდა ვთქვა,
რომ არავის არაფერი გამოუვიდა,
არა, არის დადებითი მაგალითებიც,
მაგრამ, გესმის შენ, მე რას ვგულისხმობ?
ჩვენ ნისლიდან გამოვედით ღია სივრცეში.
ბევრი რამე მიდიოდა ჩვენს სასარგებლოდ.
კარგი „ფიშკებით“ წამოვიწყეთ თამაშიც, მაგრამ
ჩვენი შეცდომა ის იყო, რომ გავეხვიეთ ამ თამაშებში,
კაზინო კი, გესმის, ამ დროს ყოველთვის გიგებს.
უინტერნეტო უკანასკნელი თაობა ვართ ჩვენ,
მერე დაიწყო ინტერნეტი, მითხარი, ხომ სასაცილოა?
ჩვენ ჯერაც გვახსოვს ძველი სამყარო,
იმათ, რომელთაც ისე, როგორც მე...
ნუ, მგონი გესმის.
იცი, ხანდახან გულწრფელად ვფიქრობ,
იქნებ ჩვენ სულაც არავითარი შანსი არ გვქონდა?
იქნებ ამაში იყო ჩვენი დანიშნულება?
ნისლიდან გასვლა და დადგომა უფსკრულის პირას...
და გადახტომა იქ,
ხომ გესმის?
ამაში იყო მთელი აზრი.

ჩვენ ნაპრალის თაობა ვართ.
საბჭოეთს და ამ ყველაფერს შორის...
საბეჭდ მანქანას და ლეპტოპს შორის.

აგარაკის ელექტრიჩკას და ტრანსატლანტიკურ რეისებს შორის.
როკ-ენ-როლსა და ტექნოს შორის.
ხომ კარგად გესმის?
ჩვენ ის დავხურეთ ჩვენივე თავით,
ჩვენ ჩავცვივდით ამ ნაპრალში,
რომ პირთამდე ამოგვევსო და დაგვეხურა.
თუმცა მაინც...
მე ცოტა ხნის წინ ძველი ვიდეო გავაციფრულე
VHS-ის კასეტიდან, იყო ადრე ასეთები,
და ჩვენ იქ ვართ, აბსოლუტურად ყველანი ვართ იმ კასეტაზე,
სხვენამდე და მდინარემდე და ბებიის პენსიამდე,
ხმა ცუდად ისმის, მაგრამ ეს ხმები ჩვენი ხმებია,
მთლიანობაში, მე შენ გეტყვი, ბედნიერი ხმები გაისმის!
და აი, ეს შინაგანი ენერგია,
ის სულ ჩვენშია,
და ეს ცეცხლი...
გარკვეულწილად, ჩვენ ყველანი, გესმის, აი, ისევ იქა ვართ -
ნაპრალის პირას.
ნაპრალის პირას.

„არა ომს!“

„არა ომს!“ - ვამბობდით, მაგრამ მაინც არ მთავრდებოდა არაფრით ომი.
პირიქით, სულ უფრო ჩაღდებოდა და ძლიერდებოდა,
საშინელება, გაუცხოება მის კვალს მოჰყვებოდა,
და ჩვენი რიცხვი მცირდებოდა, სანამ არ დავრჩით სულ ერთი-ორი,
და მე მახსოვს უკაცრიელი მოედანი, თოვლჭყაპი, დელგმა,
ვიჭვრიტებოდი ფარდის უკნიდან და ვხედავდი, „არა ომს!“ პლაკატით
ვიღაც პატარა კაცი, როგორც სასაცილო ნახატი,
როგორ იდგა მარტო და შიშისგან მინდებოდა გოდება, მოთქმა,
მე მეშინოდა რომ გამიშვებდნენ სამსახურიდან, ისედაც რომ მექცა ჭაობად,
მეშინოდა ხელკეტის დარტყმის და იმის განცდის, რომ ვარ ვიღაც არარაობა,
მეშინოდა დასმენის იმ მეზობლისაგან, რომ იყო ადრე ჩემი ძმა და თანაზიარი,
მეშინოდა ღირსების დაკარგვის (რომელიც უკვე სინამდვილეში აღარც კი არის)
უბრალოდ მეშინოდა - და ჩემი ყოველი ამოსუნთქვა იყო შემზარავი,
მეშინოდა იზოლატორში ისე ჩაჯდომის, თითქოს ვიყო ვიღაც მპარავი,
მეშინოდა ფორმიანი ადამიანების (ცოტა მოგვიანებით - ნებისმიერი ადამიანის),
მეშინოდა, რომ ჩემს შვილებს მიადგებოდათ სკოლაში ზიანი,
მეშინოდა, რომ დილის ხუთზე დამიკაკუნებდნენ და დამიყვირებდნენ: „გააღე კარი, მოღალატევ ერის!“
მეშინოდა ყოველგვარი კაკუნის (ცოტა მოგვიანებით - ნებისმიერი ბგერის),
მეშინოდა ჩემი კატის, ჩემი ძაღლის,
მეშინოდა მარადიული შიშის, შიშებისგან დაღლილს,
მეშინოდა იმის, ვინც შიგნიდან გღრღნის (ყველაზე მეტად საკუთარი თავის)
მეშინოდა გამვლელების მხრიდან დაცინვისა და წასისინებების ავის,
მეშინოდა ომის, რომ უცებ მოვიდოდა და იძიებდა ჩემზე შურს,
მეშინოდა ცოლის, რომ უცებ იტყოდა: „მე ომის მომხრე ვარ! (და მიმატოვებდა, აღარ დამიგდებდა ყურს),
მეშინოდა როცა ვიყავი შენთან და მაშინაც, როცა საკუთარ თავთან დავრჩი, ჰოდა,
მე ჯერ დაბადებულიც არ ვიყავი, მაგრამ მხოლოდ მეშინოდა, მეშინოდა, მეშინოდა,
და ვიჭვრიტებოდი ფარდის უკნიდან და ვხედავდი, „არა ომს!“ პლაკატით
ვიღაც პატარა კაცი, როგორც ნახატი,
როგორ იდგა მარტო და პოლიცია უკვე გარბოდა მისკენ.
და რა შუაში ვარ მე? რა უნდა ვქნა აქ მე?
მე ხომ მშვიდობის მომხრე ვარ მთელ მსოფლიოში, მაგრამ რა ვქნა აქ მე?

რა ვქნა აქ მე?

 
რუსულიდან თარგმნა შოთა იათაშვილმა