შინაგანი გაზაფხულების ყვავილობა | ინტერვიუ თიკუ კობიაშვილთან

2025 წლის Berlinale Forum-ის სპეციალურ პროგრამაში “Offene Wunden, offene Worte” [„ღია ჭრილობები, ღია სიტყვები“] უჩვენებენ ახალგაზრდა რეჟისორის, თიკუ კობიაშვილის დოკუმენტურ სურათს - „შინაგანი გაზაფხულების ყვავილობა“. ფილმი GIPA-ს აუდიოვიზუალური ხელოვნების პროგრამის სადიპლომო ნამუშევარია.

ფილმის სიუჟეტი 2024 წლის გაზაფხულზე თბილისის ქუჩებში მიმდინარე აქციების ფონზე ვითარდება. „შინაგანი გაზაფხულების ყვავილობა“ არა მხოლოდ პროტესტის ყოველდღიურობას გვიჩვენებს, არამედ წინააღმდეგობაში ჩართული ახალგაზრდა თაობის ემოციურ პორტრეტს ქმნის. თინა, ლუკა, თავად თიკუ და მათი მეგობრები ე.წ. „აგენტების კანონის“ წინააღმდეგ გამართულ მასშტაბურ საპროტესტო მოძრაობაში ერთვებიან და ერთმანეთის მხარდაჭერით იბრძვიან თავისუფალი მომავლისთვის.

...

მარიამ თვალავაძე: პირველ რიგში, გილოცავ! ერთ–ერთ უდიდეს საერთაშორისო კინოფესტივალზე მოხვედრა ნებისმიერ შემთხვევაში ძალიან მაგარი ამბავია, მაგრამ დღევანდელ პოლიტიკურ კონტექსტში ამ ფილმით საქართველოს წარდგენა ორმაგად საამაყო და საპასუხისმგებლო მგონია. არა მარტო შენთვის, არამედ მთელი ქვეყნისთვის. რა შეგრძნებებით მიდიხარ ბერლინში?

თიკუ კობიაშვილი: რამდენიმე შეგრძნება მაქვს:

პირველ რიგში – შფოთი. ალბათ, ჩემი ცხოვრების ასეთ განვითარებას 50 წლის ასაკში თუ წარმოვიდგენდი, როცა ბოლოს და ბოლოს გადავიღებდი ფილმს, რომელიც მნიშვნელოვან სათქმელს იტყოდა და ვიღაც შეამჩნევდა, მოიწონებდა. იმდენად სწრაფად და გაუაზრებლად მოხდა ყველაფერი, სანამ ფილმს ბერლინალეზე არ აჩვენებენ, ალბათ ბოლომდე ვერ დავიჯერებ.

ყველაზე მძაფრად პასუხისმგებლობას ვგრძნობ. ისე გამოვიდა, რომ ამ ფილმით, პირველ რიგში, ჩემი ქვეყნის წარმომადგენელი ვარ. მე უნდა გავაჟღერო იმ ადამიანების ხმა, ვინც ყოველდღიურად იბრძვის – ვდგავართ იქ, სიცივეში, წვიმაში, ავადმყოფობის მიუხედავად, ვყვირით, ყელი გვტკივა და მაინც არ ვჩერდებით.

რაც შეიძლება ხმამაღლა უნდა ვილაპარაკო და კონკრეტული პოზიცია დავაფიქსირო, მიუხედავად იმისა, რომ ეს შეიძლება ვიღაცებს არ ესიამოვნოთ. თინა და ლუკაც მოდიან ჩემთან ერთად, Q&A-ზე იქნებიან. სულ იმას ვამბობ ფილმზე, რომ ჩვენ სამის ყოველდღიურობა რაღაცნაირად ჩვენი თაობის ადამიანების პორტრეტი გახდა. მათთან მიმართებით განსაკუთრებული პასუხისმგებლობის განცდა მაქვს.

და მესამე შეგრძნებაა უხერხულობა. შარშან ლანა ღოღობერიძე იდგა ბერლინალეზე და წარმოადგენდა საქართველოს. წელს კი მე – თიკუ კობიაშვილი. სიგიჟეა.

მარიამ თვალავაძე: სიმბოლური რაღაც თქვი, კარგად გამოხატავს მიმდინარე პროცესებს. შარშან ლანა ღოღობერიძე ბერლინალეზე წარდგა დოკუმენტური სურათით „დედა-შვილი ან ღამე არ არის არასოდეს ბოლომდე ბნელი“. ფილმით, რომელიც გვიყვება ამბავს იმაზე, როგორ მოქმედებდა ინდივიდების ცხოვრებაზე საბჭოთა ტოტალიტარული რეჟიმი. წელს კი ახალგაზრდა, დამწყები რეჟისორი ისაუბრებს იმ აწმყოზე, რომელიც ელვის სისწრაფით ემსგავსება წარსულს.

როდის და როგორ შემოიჭრა პროტესტი შენს სადიპლომო ნამუშევარში? უნივერსიტეტში ჩაბარების დღიდან იცოდი, რომ ბოლოში სადიპლომო უნდა გადაგეღო. სანამ მოულოდნელი „საჩუქარივით“ დაგეცემოდა ე.წ „აგენტების კანონი“, ოთხი წლის განმავლობაში ალბათ სხვა იდეები გექნებოდა.

თიკუ კობიაშვილი: სასაცილოა, მაგრამ სიმართლე ისაა, რომ მთელი ოთხი წლის განმავლობაში წარმოდგენა არ მქონდა, რა უნდა გადამეღო. ერთადერთი ის ვიცოდი, რომ მხატვრულზე მეტად დოკუმენტურ კინოში ვიგრძნობდი თავს კომფორტულად. უფრო ფოტოგრაფი ვარ და მომავალშიც ვაპირებ, კამერის დეპარტამენტში ვიმუშაო, ოპერატორობა მინდა. რეჟისორობას სულ გავურბოდი. მგონია, რომ კარგი რეჟისორობისთვის ცოტა სხვა რაღაც გჭირდება.  

იდეა რომ არ მქონდა, ბოლოს ვიფიქრე, ჩემს მეგობრებზე გადავიღებ დოკუმენტურ ფილმს-მეთქი. მათთან „უფილტრო წვდომა“ მაქვს. იმასაც მიჩვეულები არიან, რომ ყოველთვის და ყოველ წამს პირდაპირ მათ სახეებთან მიჭირავს კამერა. ის ბარიერი, რაც ხშირად დოკუმენტური ფილმის გადაღების პროცესში ჩნდება – პერსონაჟის გახსნის პრობლემები – ვიცოდი, რომ ჩემთვის არ იარსებებდა.

თავიდან დაუგეგმავად, უმიზნოდ დავიწყე გადაღება. მერე კი აღმოვაჩინე, რომ ეს ადამიანები – ჩემი მეგობრები – მრავალშრიანი და ძალიან საინტერესო ტიპები არიან დასაკვირვებლად.

რაღაც მომენტში მივხვდი, რომ ფილმი არა მხოლოდ მათი, არამედ მათ მიმართ ჩემი შინაგანი განცდების დოკუმენტირებაც იქნებოდა – მე როგორც მიყვარს და რასაც ვხედავ მათში ღირებულს, შემიძლია დავაფიქსირო და ვაქციო ფილმად.   

გადაღება უკვე დაწყებული მქონდა, როცა „რუსული კანონის“ ამბავი მოულოდნელად შემოიჭრა რეალობაში და ჩვენი ყოველდღიურობის განუყოფელ ნაწილად იქცა. თითქოს ჩვენი დღეები ორად გაიხლიჩა – დღის პირველ ნახევარში ჩვეულებრივ ცხოვრებას ვაგრძელებდით, მეორე ნახევარში ჯარში მივდიოდით კონკრეტული მიზნით – არ დავნებდებით, შანსი არაა, ამ ქვეყანას სხვას არ დავუთმობთ.

ასე, ბუნებრივად შემოვიდა პროტესტი გადაღების პროცესში. ჩემდაუნებურად გაუჩნდა ფილმს თავისი სათქმელი და მეტი სიღრმეც.

მარიამ თვალავაძე: წეღან თქვი, რომ ფილმი გარკვეულწილად შენი თაობის პორტრეტი გახდა. ვფიქრობ, ამ პორტრეტის შექმნაში დიდი როლი ითამაშა მუსიკამ. ხმისა და გამოსახულების კონტრასტებით ზუსტადაა დაჭერილი პროტესტში ჩართული ახალგაზრდების ტკივილნარევი სილაღის განცდა.

თიკუ კობიაშვილი: ფილმის მთავარი მუსიკა ჩემი მეგობრის, ნიკა ხარაიშვილისაა. როცა მას დავუკავშირდი, ფილმი არ ჰქონდა ნანახი. აბსოლუტურად შეგრძნების დონეზე ავუხსენი, რა მინდოდა ყოფილიყო. მგონია, რომ ყველაზე მეტად რაც ახასიათებს ჩემს ფილმს, ძალიან bittersweet [ტკბილ-მწარე] არის. ეგ ავუხსენი და ნიკამ ზუსტად მოარტყა. პირველივე ვერსია, რომელიც გამომიგზავნა, ისეთი იყო, რომ მერე აღარც შევხებივართ.

ტრეილერში და ფილმის ერთ-ერთ ეპიზოდში ნიკა მაჩაიძის მუსიკა ჟღერს, რომელიც ავტორმა სრულიად უსასყიდლოდ მომცა.

მარიამ თვალავაძე: გაზაფხულის მერე ბევრი რამ შეიცვალა, მათ შორის შენი ფილმის აღქმა და მნიშვნელობაც. დღეს, როცა „შინაგანი გაზაფხულების ყვავილობას“ უყურებ, რას გრძნობ?

თიკუ კობიაშვილი: გულისტკივილსა და იმედგაცრუებას. ამ ფილმის გადაღების პროცესში მჯეროდა, რომ მორჩა, დასრულდნენ. დეკემბერში, როცა ზაფხულის მერე პირველად ვუყურე ფილმს, რომელსაც საკუთარი ხელით ვიღებდი და რომლის ყოველი დეტალი ზუსტად ვიცოდი – განსხვავებული რამე ვნახე. იმ ემოციური ცვალებადობიდან გამომდინარე, რაც ამ პერიოდში გამოვიარე(თ), ფილმმა ახალი შინაარსი შეიძინა.

ემოციურად ჩემთვის გაცილებით უფრო ღირებული და საყვარელი გახდა ის მომენტები, რომლებიც აქციებს არ ეხება.  იმ დროს ვცდილობდით, არაფერი დაგვეკარგა, რაც გვიყვარს – კომფორტულ გარემოში ერთმანეთთან ყოფნასაც ვახერხებდით და თავისუფლად დროის გატარებასაც. დეკემბერში ფილმის ყურებისას მივხვდი, რომ ეს მომენტები ძალიან მაკლია და მენატრება. ახლა ბევრად უფრო რუტინულ და ინტენსიურ პროცესში ვართ.

მთავარი, რაც ჩემი ფილმით დავინახე, ისაა, რომ შეიძლება იყო ძალიან ინტენსიურ ბრძოლაში და გეგონოს, რომ დასასრული ახლოსაა. შეიძლება გეგონოს, რომ სიტუაცია გაუსაძლისია, ან პირიქით - ახლოსაა გამარჯვების წერტილი, მაგრამ სინამდვილეში, წარმოდგენაც არ გქონდეს, რა გელოდება წინ. ამან შიშის შეგრძნებაც გამიჩინა – რაც დასასრული მეგონა, თურმე დასაწყისი ყოფილა. ახლა რაღა იქნება?

შეიძლება, ნახევარი წლის შემდეგ რომ ვუყურო ჩემს ფილმს, სრულიად სხვანაირად აღვიქვა. შეიძლება, ბერლინალეზე ჩვენებამდე კიდევ ახალი მნიშვნელობები შეიძინოს. ყველაფერი იმდენად სწრაფად იცვლება ამ ფილმისთვისაც და ჩვენთვისაც, კონტექსტი მუდმივად განახლებადია.

მარიამ თვალავაძე: რთულია ამ რეალობაში მომავლის გეგმებზე საუბარი, მაგრამ მაინც უნდა გკითხო.

თიკუ კობიაშვილი: რაღაც მომენტში ფილმის გაგრძელებაზე გვქონდა ლაპარაკი. არჩევნებიც მაქვს გადაღებული, ეგზიტპოლების ყურების პროცესიც და სხვა მასალაც, დიდი ხანი ვცდილობდი გაგრძელებასაც და გადამონტაჟებასაც. მაგრამ ამ მცდელობების შემდეგ, ყველას ერთნაირი შეგრძნება გვქონდა – როგორც მთავრდება ფილმი, ჯობია, ისე დარჩეს. ჩემს გონებაში არჩევნებამდე რაც იყო და არჩევნების მერე, ისე წყდება, რომ ის დასრულდა და ახლა სხვა ამბავში ვართ.

არ ვიცი, მომავალში რას გავაკეთებ. ალბათ ახალს და სხვას. სულ ვიღებ, ყველაფერს ვაფიქსირებ. არ ვიცი, რისთვის და რატომ. დღევანდელი რეალობიდან გამომდინარე, როცა წარმოდგენაც არ გაქვს, საღამოს რა მოხდება, რთულია, განსაზღვრო, რა ბედი ეწევა ამ მასალას. რაღაც მომენტში ის კადრები, რასაც ვიღებ, შეიძლება თინასა და ლუკას დასაჭერად მტკიცებულებადაც კი იქცეს. არასდროს იცი, რა მოხდება.

მარიამ თვალავაძე: ფილმის ერთ-ერთ ეპიზოდში თინა გეუბნება – „თუ დაგვიჭერენ მე და ლუკას, გადაგვიღე“. რამდენიმე წამით ადრე შენი კადრსგარე ხმა ისმის, მე რაც გინდა, ის მიქნან, ოღონდ ჩემს კამერას ხელი არ დაედოსო.

თიკუ კობიაშვილი: ეს კამერა ზუსტად ისე აფიქსირებს რეალობას, როგორიც არის. შეიძლება ვიღაცას, ვისაც საკმარისი ინფორმაცია არ აქვს, მოატყუონ, მაგრამ მე ჩემი კამერითა და დოკუმენტური კადრებით ვერ მომატყუებ.

ბევრს ვფიქრობ იმაზე, რატომ მიჭირავს კამერა. რაღაც მომენტში ვიაზრებ, რომ კამერა მეხმარება, ვიყო უფრო მშვიდად. ერთდროულად თითქოს ფარიცაა და იარაღიც. დაცულობის შეგრძნება მიჩნდება, როცა კამერა ხელში მიჭირავს.

თუ კამერა არ მაქვს, მაშინვე შფოთვა მეწყება, თავს დაუცველად ვგრძნობ – სახლში წასვლა მინდება, მაგრამ მაინც ვერ მივდივარ ხოლმე. ასე გამოვიდა, რომ კამერა ჩემთვის სტრესისგან გათავისუფლების ერთგვარი გზა გახდა.