ზღვა ბოლო შესაძლო მეტაფორაა | ნევა ლუკიჩი
მწერალი და კურატორი ნევა ლუკიჩი დაიბადა ზაგრებში, 1982 წელს. ამჟამად ცხოვრობს ზაგრებსა და ბელგრადში. ლუკიჩი პოეზიისა და მოთხრობების რამდენიმე კრებულის, ორი ნახატი წიგნის, თეატრალური პიესის, რადიოპიესის და მოკლემეტრაჟიანი ექსპერიმენტული ფილმის ავტორია. ვიზუალური ხელოვნებისა და ლიტერატურის მიმართ ინტერდისციპლინარული მიდგომის შედეგად სხვადასხვა არტისტებთან თანამშრომლობით ის ქმნის ვიდეოპერფორმანსებსა და რადიო/თეატრალურ პიესებს. მისი ლექსები და მოთხრობები იბეჭდება სხვადასხვა ჟურნალებში, ელექტრონულ პლატფორმებსა და ანთოლოგიებში, ასევე, გადაიცემა რადიოთი. ნევა ლუკიჩი მონაწილეობას იღებს სხვადახვა ლიტერატურულ და კინო ფესტივალებში; მიღებული აქვს ზდრავკო პუჩაკის პრემია და ხორვატული მატრიქსის პრიზი პოეზიაში (2010). ის იყო 2023 წლის თბილისის VIII საერთაშორისო ლიტერატურული ფესტივალის მონაწილე.
უკანასკნელი მეტაფორა
ზღვა ბოლო შესაძლო მეტაფორაა.
თუმცა დიდი ხნის წინ აღმოჩენილა,
მეტაფორას კვეთენ
აქეთ-იქიდან გემები
სიტყვათა სფეროებით,
ჯვარედინად, ჯვარცმულნი,
ის გადმოკიდულა ქარაფზე
ატლანტიკური ოკეანის.
მას შემდეგ ჩვენ იმავე
ადგილზე ვდგავართ,
გვესიზმრება, რომ მივცურავთ
და ვცხოვრობთ, რათა ვიცუროთ,
თუმცა კი, მთვარეს დიდი ხანია,
რაც შევეხეთ.
რადგანაც ზღვა ბოლო შესაძლო მეტაფორაა.
მეტაფორა, რომელიც სადღაც მიემართება.
უსაზღვროა
და დასაზღვრულა მხოლოდ იმით, რაც ჩვენ მოვისურვეთ –
ნაპირებით.
პოეტური კრებულიდან “ჟრუანტელი“, ფრაკტურა, ზაგრები, 2020
ყვირილის გარდასახვა
მე პირთამდე აღვსილი ვარ
ქარის ჩაბერვაზე მომართული
ფუტურო დასარტყამი ინსტრუმენტებით!
მე ჩავჭიდებულვარ!
მიმქროლი ცხენის ოთხსავე ფეხს,
ჩლიქები ერთად რომ აუწევია ჰაერში!
მე ხელჯოხი ვარ ბრმისა.
კანკალი დამიმძიმდა,
ღიობები ამოიქოლნენ
ქარის მოტანილი კენჭით.
მე ქარის არსად ვიქეცი!
ჩემი ფოსო შერწყმია ფოსოებს
ქუდისა,
ჩვენთვის არავის უთქვამს
ღამეული ყვირილის შესახებ!
მაგრამ ეს სუნთქვა რისთვისღაა,
როდესაც უკვე არსებობენ გრძელი ქარები?!
სწორედ იქიდან, საითაც მიჩვეულნი ვართ ვიყურებოდეთ,
სადაც ჩვენ მართლაც ვსუნთქავდით,
ახლოდან, ახლოდან ისმის
რაღაც...
ის, რაც თოჯინა
არაა,
მე ვარ.
მალე.
სადაც ყვირილი გამაწყვეტინებს.
თვალი ბურთი იქნება ტუსაღთა.
ისინი წაიღებენ მას ხელით.
ზურგს უკან დამალავენ.
მე ყვირილით არ ვიღლები.
ჩემს სახეზე, მძინარეზე,
დაჩეხილზე, გადაპობილზე,
ენა ღრმულს ამოავსებს
ვულგარულად, სექსის მერე.
ჯოხი ბრმის სიამაყეა.
ამ ადგილას
ქარი ნაწილაკად იქცევა,
ჩემი პირი ქვევით მიმართულ
ანბანის ასოებს მიიღებს,
სახის ნაკვთები, რომლებშიც
ისინი გამოკვეთენ კუბს.
პოეტური კრებულიდან “ჟრუანტელი“, ფრაკტურა, ზაგრები, 2020
რუდიმენტულის არარსებული საზღვრები
პატარა გოგოს მემკვიდრეობით ერგო მამის წვერის ხსოვნა.
პატარა ბიჭს მემკვიდრეობით ერგო დედის ცისფერი ქსოვილი.
ცისფერი ქსოვილი იხსნება ზღვაში!
პატარა გოგო იხსნება ზღვაში.
მისი კოჭიდან საღებავი მოჟონავს,
წყლის ლილიები წარმოიქმნება
არასოდეს სისხლიანი.
ბასრი თმა იხსნება ზღვაში!
ბიჭი იხსნება ზღვაში!
ამოსუნთქვისას თევზები მღერიან მშრალ ნაპირებზე.
ზღვა გარეთაა. მოკანკალე.
ტკივილი მარილამდე ეშვება.
პოეტური კრებულიდან “ჟრუანტელი“, ფრაკტურა, ზაგრები, 2020
დაფნის ხეები
რა ხანმოკლეა დრო, ნივთის შექმნიდან მის გაქრობამდე და როგორი
ხანგრძლივია მის შექმნამდე და რა უსასრულოა მისი განადგურების შემდეგ.
მარკუს ავრელიუსი
ავგუსტუსის ტაძრიდან
ჩვენამდე, ჩემამდე —
უსაზღვრო დრო
ორ დაფნის ხეს შორის.
დაფნის მწვანე ფოთლებიდან
ხმელ ფოთლებამდე
დაფნის ბალდახინის ქვეშ —
სურათი მეყსეულად
სარკედ იქცა,
ყავისფერს დაავიწყდა, რომ ოდესღაც
მწვანე იყო.
ხის ბალდახინი,
გამოღრუებული.
ჩემი თმა —
მსუყე.
სურათი მეყსეულად
სარკედ იქცა —
ხე და მე
ვწევართ ტყეში
ორ ხარაჩოზე.
უსაზღვროდ გრძელი დრო,
რათა მე ჩემს დროებაში
ვკითხულობდე ბერძნებს და რომაელებს,
და უნაპირო დროში,
საკუთარი სიკვდილის შემდეგ,
გავხდე მათი
თანამედროვე —
დაფნის ხის ბალდახინი
გახლეჩილია,
მე, დაფნა, გახლეჩილი ვარ.
2022
ჯვარი
ჩიტის ბუდე
დებს ნაჭუჭს,
ალეპოს ფიჭვი,
ბეჭდები ეკლებში.
ჯვარი სიცარიელეა
ლურჯი ცისა
ბაზილიკის კედელში,
გემის გზით მოსული
წიწაკამოყრილი
ჭრიჭინობელას ფრთებით
უახლოვდება მას.
განხეთქილება
უფრო იზრდება,
ჯვრის გარშემოწერილობა
რეკს
უფრო მძიმედ, მძიმედ.
ის გადაიქცევა ხედად.
მისი საზღვარი გარბის.
გადასკდა ჯვარი?
გადამყლაპა ჯვარმა?
მე მასში ვარ
თუ ისაა ჩემში?
მე ვტრიალდები
რათა დავბრუნდე.
მზემ
ცრემლი წამომადინა.
საკურთხეველი განათდა
შუქით.
და ჩემს ზურგს უკან
აბრაამმა
შესწირა
ისააკი.
2022
მარცვლეულის ჯვრები
ჯვრების დღეებში
მდინარეთა მაგივრად
მოედინებოდა ქალაქში
მწვანე ხორბალი.
მწვანე ხორბალი,
ლერწმის ხორბალი,
ამგვარად, ბავშვების
შიშველი ღრუბელი
ციალებდა მდინარეებზე,
იჭერდნენ ხორბალს
მომუჭული ხელით.
მაგრამ ხორბალი სხლტებოდა
თითებს შორის,
და ერთადერთი, რასაც
ხედავდნენ,
იყო თავის ქალები,
მავთულებით შეერთებული.
ბავშვებმა თვალები დააჭყიტეს
მზის მრუდისაკენ,
შემდეგ დახარეს ქუთუთოები
მეორე მხარეს,
და როდესაც თბილ ხმიადში
ჩაეფლო იგი,
მარცვლებთან ერთად ჭამდნენ
საკუთარ მოღუშულ ფალოსებს.
2022
დიდი თევზი
როგორ მოვკლათ ის დიდი თევზი, რომელიც ჩვენში ბუდობს?
უნდა ელოდო, გაპოხილ ქუჩებში რომ დაინახო,
მოყანყალე შუქნიშანზე მარჯვნივ და მარცხნივ,
როდესაც სამყაროს ყველა მხარე აინტერესებს
და არსად წასვლა არ შეუძლია.
ეს მისი დაჟინებული თვალები დახრილან
შუქნიშნის სიმაღლეზე,
და კუდი განტოტვილა ტროტუარიდან,
მიჰყვება ქუჩებს მდინარემდე,
რათა ქუჩები მდინარის კუდად იქცნენ,
უხეში და ფარფლებით დაფარული,
რომლებითაც მუდამ ამოიოხრებს,
მაგრამ არ ძალუძს ამოისუნთქოს.
ჩვენი ფეხსაცმელი უკვე არასაკმარისად ვარგისია
ბასრი ფარფლებისთვის, რომლებიც ახლა
ამ ქალაქის მიწას ფარავენ,
ჩვენი დახვრეტილი ლანჩები, და ჩვენი
დაკაწრული ფეხები.
ჩვენ ვდგავართ და მივცურავთ
თევზთან ერთად.
უკვე ბევრმა სცადა მათი გაჩუმება,
ეს ძლიერი, დაკუნთული კუდი კენგურუსი
და თოფრაკი წყლის ქვეშ, რომლითაც
მოაქვთ ნატურმორტი.
ისინი ახრჩობდნენ თოფრაკს წყალმცენარეებით.
ყველაფერს კუდის ხელკეტებს ურტყამდნენ
იმ ადგილებზე ქალაქში, სადაც იმყოფებიან.
კაუჭებმა მოახერხეს ეპოვათ
საშინელი მიწისქვეშა წყლები.
არაფერია, უბრალოდ კუდზე გამოჩნდება
არქაული ფორმის ნაკაწრი,
რომელსაც თითქოს რაღაცის თქმა სურს,
სანამ თევზი დაჟინებით ამოისუნთქავს,
და ქალაქის მაცხოვრებლები
თავიანთ გაღებულ ფანჯრებთან
მოისმენენ მის ამოსუნთქვებს.
ზოგიერთი ცდილობს
შეხედოს მას თვალებში, თუმცაღა ეს თევზია,
ისინი ცდილობენ სიტყვა უთხრან მას,
მაგრამ მისი მზერა უცვლელია,
თითქოს ეს მზერა კი არა, ქვაა.
ეს ქვა გაივლის ამ ქალაქში,
და ნელა ქვავდება ქალაქი,
პარკები თეთრდებიან და განზავდებიან
გუმბათში, რომელიც ნუთუ ასევე თეთრია?
ნუთუ ასე რთულია დროიდან გამოსვლა,
თევზის სხეული ისეთი მძიმეა,
რომ ძნელია სხეულის გახდა,
რომ ძნელია სხეულისთვის გაქრობა.
უმალ ახალ ქალაქს ავაშენებდით.
2023
არ-ხდომილება
სილამაზე მდგომარეობს ჩვენს უსიტყვო შეთანხმებაში, წარმატებულნი ვიყოთ ქუჩაში ერთმანეთთან არშეჯახებაში. გადაადგილებად საზღვრებში მოქცეული მოძრაობის თავისუფლებაში. სივრცის ნაპრალებში, რომლებიც ჩვენი სხეულების ქორეოგრაფიით იმართებიან… გაუცნობიერებლად, ჩვენ ისეთივე დინამიურნი გავხდით, როგორც ჩიტების გუნდი, როდესაც აღფრთოვანებული ვიყავით, როგორც გუნდი ჩვენს თავს ზემოთ. ჩვენი საკუთარი თვითმართულობით, ჩვენი საკუთარი დღის ამოტვიფრული ტრაექტორიებით, ჩვენ პატივს მივაგებდით ქორეოგრაფიის კანონებს, რომლებსაც ვექვემდებარებოდით. რეალობა კი, უფრო ფართო, ვიდრე ოდესმე, იმაში მდგომარეობდა, რომ დღითიდღე სულ უფრო ვერიდებოდით ერთმანეთთან შეჯახებას! ეს არ-ხდომილებაში მდგომარეობდა - ის, რაც, ნამდვილად, ასე მარტივად შეიძლებოდა მომხდარიყო. ნუთუ სადმე სამყაროში, რომელიღაც ფართო ქუჩაზე, სხეულების მსუბუქი შეჯახების ანულირებაზე ოცნებებმა გაამყარეს კიდევ უფრო მისი სინამდვილის ნამდვილობა, თუ თვით ამ ფაქტმა აქცია ის არა-რეალობად? აქ არ ყოფილა მაღალი მიზნები, იყო მხოლოდ ასეთი მსუბუქი გადაადგილებადი მოძრაობის უსაზღვრო შესაძლებლობები, ჩვენს სხეულებში რომ თვლემენ. ისევე, როგორც სიტყვის მოძრაობა, რომელიც ჩვენ შეგვეძლო ვინმესთვის მართლაც მსუბუქად გვეთქვა, მაგრამ არ ძალგვიძდა, რადგან ის ჩამოკიდებული იყო ჩვენი ენის წვერზე. ჩვენ მძიმე ყუთი ვართ, მოძრაობის უსასრულო და არარეალიზებული შესაძლებლობებით სავსე. ჩვენ ის ყველაფერი ვართ, რაც დღეს არ მომხდრა და არც შემდეგში მოხდება! ის, რაც არსებობს, მაგრამ ჩვენს თვალისთვის უხილავია. ფარული, ბნელი მხარე — ჩვენი საკუთარი ჩრდილი, რაც შთანთქავს იმას, რაზედაც სულ ახალხანს ვფიქრობდით... მოქცეულნი მყარად დამკვიდრებული, აკვიატებული საგნების (მუდმივად რომ გვაიძულებენ გადავაადგილებდეთ მათ ანდა თავს ვარიდებდეთ) სამყაროსა და ფრინველთა სამყაროს შორის, ჩვენს ყოველ მოძრაობას ჩვენს თავს ზემოთ უსაზღვრო თავისუფალ სივრცეში რომ გადაისვრიან - აი, აქ ვწევართ ჩვენ, ფიქრის არსებანი, ჩრდილის არსებანი. ჩვენ წონასწორობას ვიცავთ რომელიღაც დათრგუნული მოძრაობის კიდეზე, განწირულნი, რათა დავდიოდეთ ზედაპირზე და ვჩერდებოდეთ ნებაყოფლობით, კვლავ ვმოძრაობდეთ, ვჩერდებოდეთ, ვმოძრაობდეთ... და უკვე იმ ფაქტიდან გამომდინარე, რომ განწირულნი ვართ მოძრაობისთვის და თან გაგვაჩნია უმოძრაობის თავისუფლება, წარმოიქმნება, როგორც ჩანს, ჩვენი ეს ფიქრი. ჩვენ ყოველდღე დავდივართ ქუჩაში და არ ვეჯახებით ერთმანეთს. ყველა ჩვენთაგანს, ყოველდღე, სახლში როდესაც ბრუნდება, შეუძლია იოცნებოს სხეულების ხვალინდელ შეჯახებაზე ქუჩაში, მსხვრევად სივრცეზე. შემტვრევაზე. რაღაცაზე, რაც ასე ადვილად მოსახელთებელია. ჩვენ შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ მზესაც ამგვარად გააქვს თავი - ენერგიის წყალობით, იმ მოძრაობებისგან რომ წარმოიქმნება, რომლებიც არ უნდა მომხდარიყო. ჩვენ თავისუფალნი ვართ ვფიქრობდეთ, რომ ხვალ დილით, როდესაც სადღაც გავეშურებით, მაინც მოვახერხებთ შევეჯახოთ ერთმანეთს ქუჩაში! რბილად, ნაზად... მაგრამ, როდესაც დადგება დილა, ყველაფერი ისევ ძველებურად იქნება, საღამოსაც იგივეს ვიფიქრებთ. და ასე უსასრულო განმეორებით... ჩვენ დაპროგრამებული ვართ, თვით ყველაზე საუკეთესო თანამგზავრების მსგავსად, როემლთა ტრაექტორიებიც, მიუხედავად ყველაფრისა, მრუდეა.
პროზაული კრებულიდან “უსასრულო დასრულებები“, 2018
ფოტო: Ksenija Španec
ინგლისურიდან თარგმნა დავით ჩიხლაძემ
გირჩევთ
