პროტესტის ქორეოგრაფია | ნაჯა ორაშვილი, გიორგი კიკონიშვილი

ცეკვა, გონებისა და სხეულის თავისუფალი მოძრაობა,
ჩვენი სიცოცხლის პირველი ნიშანია. ჩვენ ან ვცეკვავთ, ან ვკვდებით.

Either we dance or we die.

ყველა პროტესტი იწყება სხეულით. „თუ ვერ ვიცეკვებ, ეს არ იქნება ჩემი რევოლუცია“, – ზუსტად არ ვიცით, ეს ცნობილი ფრაზა, რომელსაც ანარქისტ რევოლუციონერ მოაზროვნეს, ემა გოლდმანს მიაწერენ, ნამდვილად ეკუთვნის თუ არა მას. მის ტექსტებში ასეთს ვერაფერს შევხვდებით, წყაროები კი ამბობენ, რომ ფრაზა გოლდმანის შესახებ გამოცემული წიგნით შთაგონებულმა მკითხველმა მოიფიქრა და მაისურზე თვითნებურად დაიტანა. დროის მოკლე პერიოდში ეს სიტყვები გამოჩნდა პოსტერებზე, სტიკერებზე, აქსესუარებზე, ყავის ჭიქებსა და ქუდებზე; მოგვიანებით – ქუჩებში, ფესტივალებზე, გალერეებსა და წიგნებში; ათწლეულების შემდეგ ციფრულ სამყაროში ამ სიტყვებით ათიათასობით ვიზუალური ფრაგმენტი შეიქმნა და იდეა, რომ ცეკვის გარეშე რევოლუცია არ იქნება, ადამიანთა ცნობიერებაში ჩაიბეჭდა.

ეს გამონათქვამი გლობალური მასშტაბის სახალხო ფოლკლორად იქცა. პრინციპში, თუ ერთ აზრს შეუძლია ასეთი უნივერსალური გამოძახილი ჰქონდეს ასეთ განსხვავებულ კულტურებში, ამდენი ადამიანი იზიარებდეს, ეთანხმებოდეს და აღტაცებით ავრცელებდეს, რა მნიშვნელობა აქვს ვის ეკუთვნის ის? იდეის ნამდვილი ავტორის ძიებაზე მეტად საინტერესო იქნებოდა, დაგვესვა კითხვა – რა არის ასეთი უნივერსალური, თითქმის ყველასთვის გასაგები და მისაღები ამ იდეაში? მომხიბვლელია რევოლუციის ფენომენის დატვირთვა აღტაცებით, სიხარულით და ეიფორიით, რომელიც თავისუფალ მოძრაობას მოსდევს თან. მართლაც, შესაძლებელია რევოლუცია მოძრაობის გარეშე?

ცეკვა, როგორც სხეულის ხელოვნება, როგორც პოლიტიკური აქტი, როგორც გართობის, დასვენებისა და რეკრეაციის საშუალება, მუდმივად იყო მსჯელობის, განხილვის, კრიტიკის და ხშირად კამათის საგანიც კი: რა გეცეკვება? მინდა და ვცეკვავ.

რანაირად ცეკვავს? რისთვის ცეკვავ? ვისთვის ცეკვავ? მარტო თუ ერთად? We Dance Together, I Dance Alone. რას გვიყვება ადამიანის ცეკვა მის შესახებ, რატომ გვიზიდავენ ან განგვიზიდავენ ჩვენს თვალწინ მოძრავი სხეულები? რას ცვლის მოძრაობა?

ცეკვას სოციალური და პოლიტიკური ცვლილებების იარაღად გამოყენების მდიდარი ისტორია აქვს. სხვადასხვა კულტურასა და ეპოქაში ის გამოიყენებოდა ჩაგვრის წინააღმდეგ, სოციალური სამართლიანობის მოთხოვნით, კულტურული, ეროვნული თუ სექსუალური ან გენდერული კუთვნილების წარმოსაჩენად. ფერადკანიანი ამერიკელებისთვის ცეკვა თვითმყოფადობის შენარჩუნებისა და პროტესტის ენაა. პროტესტის მუხტმა შექმნა მუსიკისა და მოძრაობის სხვადასხვა ფორმა: ბლუზი, გოსპელი, ჯაზი, ჰიპ-ჰოპი... სამხრეთ აფრიკაში, ანტი-აპართეიდის მოძრაობის დროს, პოლიციასთან და სისტემასთან დაპირისპირებას გამოხატავდა წინააღმდეგობის ცეკვა „ტოი-ტოი“ – პოლიტიკური სლოგანების სპონტანური გალობა ფეხების სინქრონული, მძლავრი, პერკუსიული რიტმული დარტყმების ფონზე; ცეკვამ დიდი როლი ითამაშა LGBTQ+ განმათავისუფლებელ მოძრაობებში, სადაც სექსისტური და ჰომოფობიური ჩაგვრის წინააღმდეგ გაერთიანება სწორედ საცეკვაო მეჯლისების კულტურის განვითარებით გახდა შესაძლებელი. იმიტირებული მეჯლისები საშუალო და მაღალი კლასის თეთრკანიან, ჰეტერონორმატიულ სამყაროს მისივე სიმულირებით აშარჟებდა, დასცინოდა, თვითგამოხატვის ახალ ფორმებს ეძებდა და კოლექტიურ გართობასთან ერთად თავისუფალი მოძრაობის სუბვერსიულ ძალებსაც ცდიდა. სწორედ ამ მეჯლისებზე, კლუბებში, ბარებსა და სოციალიზაციის სხვა სივრცეებში დაწყებული ცეკვა იქცა ბრაზით აღსავსე წინააღმდეგობრივ მოძრაობად, რომელმაც 60-იანი წლების მიწურულს LGBTQ+ ადამიანები გააერთიანა და რისხვად დაატეხა თავს ქალაქის ქუჩებს; ხოლო ათწლეულების ბრძოლის შემდეგ ეტაპობრივად გარდაქმნა სექსისტური და ჰომოფობიური კულტურა. 1932 წელს, ამერიკის დიდი დეპრესიის პერიოდში, სოციალური და ეკონომიკური აჯანყების შუაგულში ახალგაზრდული „მუშათა ცეკვის ლიგა“ (WDL) შეიქმნა, რომლის მიზანიც იყო ცეკვის მუშებთან დაბრუნება, როგორც სახალხო, საყოველთაო დღესასწაული, რომელთან ზიარებაც ყველას უნდა შესძლებოდა. ცეკვის სამყაროში მუშათა კლასის შემოყვანით WDL მნიშვნელოვნად დაეხმარა მემარცხენე მოძრაობების გაერთიანებას და გაძლიერებას. ძირძველი ტომები და ხალხები საკუთარი კულტურული მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად და კოლონიალიზაციის წინააღმდეგ ტრადიციულ ცეკვებს ცეკვავდნენ.

ადამიანი ცეკვავს აზრების, ემოციების და წინააღმდეგობის გამოსახატად, ინდივიდუალურისგან კოლექტიური დინამიკის შესაქმნელად. ხმისა და გამოსახულების ეს სინქრონიზებული მთლიანობა ამბობს იმას, რისი თქმაც სხეულს სურს.

60-იან წლებში, რასობრივი სეგრეგაციის ეპოქაში, როცა საჯარო სივრცეში თეთრკანიანებსა და ფერადკანიანებს სხვადასხვა ადგილები ჰქონდათ გამოყოფილი, ჩრდილოეთ კაროლინის ერთ-ერთ კაფეში ოთხი ფერადკანიანი აქტივისტი შევიდა. ისინი თეთრკანიანებისთვის განკუთვნილ ადგილზე დასხდნენ და უარი თქვეს ადგომაზე, სანამ კაფე მათ შეკვეთას არ შეასრულებდა. ამ მცირემასშტაბიან აქციას ფართო გამოხმაურება მოჰყვა და სულ მალე, ამერიკის 20-მდე შტატის კაფეები მოიცვა მჯდომარე აქციებმა, რომლებსაც ათობით ათასი ადამიანი შეუერთდა. სივრცეები გაივსო ადამიანებით, რომლებიც ადგილიდან არ იძვროდნენ და საათების განმავლობაში იმ სტუმრების ადგილს იკავებდნენ, რომლებიც ფინანსური შემოსავლის წყაროს წარმოადგენდნენ მასპინძლებისთვის. პრობლემა იყო აქტივისტების წინააღმდეგ ფიზიკური ძალის გამოყენებაც, რადგან ასეთ დროს კიდევ უფრო იზრდებოდა მედიის გამოხმაურება და პროტესტს კიდევ უფრო მეტი ადამიანი უერთდებოდა, მათ შორის თეთრკანიანებიც. რამდენიმე თვეში პროცესი იმდენად ფართომასშტაბიანი გახდა, რომ არაერთი კაფეს მფლობელი იძულებული გახდა, უარი ეთქვა სეგრეგაციაზე საზოგადო სიკეთის ან თუნდაც საკუთარი ბიზნესინტერესის გათვალისწინებით. 80-იან წლებში, გამძვინვარებული აივ ეპიდემიის კრიზისში, როცა სახელმწიფო, ფარმაცევტული კომპანიები, მედია და საზოგადოება სრულ გულგრილობას იჩენდა ათეულობით ათასი ჰომოსექსუალის მიმართ, რომლებიც ვირუსს ეწირებოდნენ, აქტივისტური ჯგუფი Act Up გამოჩნდა და მაშინდელი საზოგადოებისთვის შოკისმომგვრელი კამპანია დაიწყო. აქტივისტები იჭრებოდნენ საჯარო თავშეყრის ადგილებში, ეკლესიებსა თუ  ქალაქის მოედნებზე და მასობრივად ძირს დაწოლით სიკვდილს ინსცენირებდნენ. წლების განმავლობაში წარმოებული კამპანიის შედეგად Act Up-მა უდიდესი წვლილი შეიტანა აივ-ის კრიზისის მიმართ საზოგადოების ყურადღების მიპყრობასა და შემხვედრი ნაბიჯების გადადგმაში პრობლემის აღმოსაფხვრელად. 2013 წელს სტამბოლში, გეზის პარკის დასაცავად მომდინარე ფართომასშტაბიანი მღელვარების ჩასაცხრობად ერდოღანის ხელისუფლებამ საჯარო შეკრებები აკრძალა. აკრძალვაზე პასუხად, ერთ-ერთი მოქალაქე თურქეთის რევოლუციონერი ლიდერისა და რეფორმატორის, ათათურქის მონუმენტის წინ დადგა და მზერა მიაპყრო მონუმენტს. აქტივისტს სხვებიც შეუერთდნენ, სპონტანური აქციის ფოტო/ვიდეო მასალა სოციალურ ქსელებში ვირუსულად გავრცელდა და ფართო გამოხმაურება მოჰყვა, პოლიციამ კი უბრალოდ არ იცოდა, როგორ ემოქმედა, რადგან კანონით აკრძალული არაა, იდგე მარტო და უყურო ობიექტს.

ცეკვა ბევრი გლობალური სოციალური მოძრაობის მნიშვნელოვანი კომუნიკაციის არავერბალური ფორმაა და ხშირად გამოიყენება, როგორც წინააღმდეგობრივი აქტი. „ჩვენი იარაღი სიმღერა და ცეკვაა“, – ამბობს საპროტესტო მოძრაობა Rosies-ის თანადამფუძნებელი Youli Yamamoto. იგი საფრანგეთის მთავრობის ინიცირებულ საპენსიო რეფორმას ცეკვით დაუპირისპირდა. ტექნო-აქტივისტი მატილდა კაიარდი, იგივე MC ცეკვა კლიმატისთვის, კი ამბობს: „ჩემს სხეულს ბრძოლის საშუალებად ვიყენებ. ეს ჩემი იარაღია პოლიტიკური მოთხოვნების წასაყენებლად“.

ცეკვის, როგორც წინააღმდეგობის ფორმის სრულყოფა Black Lives Matter დემონსტრაციების დროს მოხდა, როდესაც რასიზმსა და პოლიციურ სისასტიკეს საზოგადოება მასობრივი გამოსვლებით დაუპირისპირდა და სოციალური სამართლიანობისთვის ბრძოლაში  საკუთარი სხეულით ჩაერთო.

„ვგრძნობ, რომ ხალხს არასწორად ესმის ცეკვა. თუ ვცეკვავ, ავტომატურად მიიჩნევენ, რომ ბედნიერი ვარ. ცეკვა არ არის ზეიმი. ეს გრძნობების გამოხატვის ძალაა“.

ამ მოვლენების შემდეგ ქუჩის საპროტესტო დემონსტრაციებზე ბევრი მოძრაობა აცეკვდა, ზოგი საკმაოდ უხერხულადაც. საცეკვაო სტუდიები, ორგანიზაციები თუ ინდივიდები არ ჩამორჩნენ დროს და აქტივისტებს უკვე ქუჩაში ცეკვის კურსებს სთავაზობენ. მოძრაობა Werk for Peace მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში საცეკვაო პროტესტის მოწყობაში ეხმარება მსურველებს: „მოდი, ერთად დავგეგმოთ საპროტესტო აქცია“, ვკითხულობთ მათ ვებგვერდზე.

სწორედ ამ მრავალფეროვანი მემკვიდრეობის, ტრანსფორმაციული და სუბვერსიული ძალის გამო, თანამედროვე საპროტესტო მოძრაობები ცეკვას წინააღმდეგობის ერთ-ერთ ყველაზე ენიგმატურ საშუალებად სახავს, რომელზე რეაქციაც ყველაზე მეტად უჭირს ძალაუფლების ლოგიკას. თავისუფალ მოძრაობას სისტემის მწყობრ სტრუქტურაში ცდომილება შეაქვს და მის მკაცრად განსაზღვრულ წესებს არყევს, ამასხარავებს და აკნინებს მის მოსაწყენ ბუნებას – სტატუს-კვოს, რომელსაც უძრავი, თვითკმარი სისტემა შიშითაა ჩაბღაუჭებული.

მართლაც, რა შეიძლება დაუშავო ადამიანს, რომელიც ცეკვავს?

ქართულ ცეკვას მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს. სიცოცხლისთვის და სიკვდილისთვის, ბედნიერებასა და მწუხარებაში, მშვიდობასა და ომში, ათასწლეულების წინ ქართველები ცეკვავდნენ ყველგან. ხორუმი, ფერხული, სამაია – ჩვენთვის ცნობილი უძველესი არტეფაქტები მრავალშრიანი რიტუალების შესახებ გვიყვება და აღგვიწერს როგორ ცეკვავდნენ ჩვენი წინაპრები ერთმანეთისთვის და ღმერთებისთვის, მწუხარების, სიხარულის, ბრძოლაში გამარჯვების ეგზალტაციის თუ რომანტიკული ემოციების გამოსახატად.

დასავლეთისა და აღმოსავლეთის, ქრისტიანული და მუსლიმური სამყაროების გზაგასაყარზე მდებარეობამ ქვეყანას უამრავი ბრძოლა დაატეხა თავს. ქართულ კულტურაზე გავლენას არაერთი იმპერია ახდენდა. ბოლო ასწლეული კი ქვეყანამ საბჭოთა იზოლაციაში გაატარა, სადაც თვითგამორკვევის პროცესი შეწყვიტა, თუმცა მის დაუოკებელ წყურვილს ისევ ფოლკლორი ინახავდა.

სწორედ ფოლკლორს დაეყრდნო საბჭოთა ხელისუფლების მიერ შეთხზული კორენიზაციის პოლიტიკა და ეროვნული თვითგამორკვევის, მეხსიერების გაცოცხლების წყურვილი ახალ, მყარ კულტურულ გამაერთიანებელში მოაქცია.

ამავე საუკუნის 80-იანი წლების ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა დამოუკიდებლობის მოთხოვნით, მრავალხმიანი სიმღერისა და ცეკვის თანხლებით იწყება. საბჭოთა სივრცეში აჯანყებები ერთმანეთის მიყოლებით ხდება, რასაც სისტემის კოლაფსი მოსდევს და საქართველო, სხვა ქვეყნებთან ერთად, დამოუკიდებლობას იბრუნებს.

ბოლო 30 წლის განმავლობაში, ეკონომიკურ-პოლიტიკური კრიზისების, ომების, სიღარიბის, სტაგნაციისა და ნიჰილიზმის ფონზე, საზოგადოებაში ნაციონალიზმისა და რელიგიური ფუნდამენტალიზმის აღზევების კვალდაკვალ იწყება გამუდმებული საჯარო გამოსვლები – კოლექტიური ლოცვიდან კოლექტიურ ცეკვამდე.

რისთვის ცეკვავენ ქართველები და როგორ ითარგმნება თავისუფალი ცეკვა ურბანულ დღის ცხოვრებაში? როგორია თანამედროვე ქართული პროტესტის ქორეოგრაფია?

რას გვიყვება ის, და რამდენად გვაძლევს საშუალებას, სიმბოლოებით, მოძრაობებითა და დინამიკით წავიკითხოთ მისი სათქმელი, უკეთ დავინახოთ მიმდინარე მოვლენები და თუ ვერ ვიწინასწარმეტყველებთ, იქნებ, წარმოვიდგინოთ მაინც მისი მომავალი?

90-იანი წლების საქართველო შორს დგას ადრინდელი პოლიფონიური ჰარმონიისგან. სამოქალაქო ომებში ჩაძირულ საზოგადოებაში ყველა ხმა ერთმანეთის წინააღმდეგაა. ქალაქის ქუჩებში თავისუფლებისთვის მებრძოლი ხალხის სიმღერისა და შეძახილების ნაცვლად იარაღის სროლის ხმები ისმის.

სწორედ ამ დროს, 1993 წელს, აბრეშუმის ქარხნის ნანგრევებში, ახალგაზრდების ჯგუფის შეკრება იწყება, რომ სასტიკი გარემოდან თავის დაღწევა შეძლონ, იპოვონ თავშესაფარი, სადაც ერთმანეთს უსაფრთხოდ შეხვდებიან, მუსიკას მოუსმენენ, დაუკრავენ, იცეკვებენ და აზრებს გაცვლიან. ასე იქმნება დამოუკიდებელ საქართველოში პირველი თავისუფალი შემოქმედებითი სივრცე „ფაბრიკა“, რომელმაც, როგორც მისი სულისჩამდგმელი, მუსიკოსი ლადო ბურდული იხსენებს: „გააერთიანა და ახალი, დემოკრატიული ერთობა შესთავაზა, მანამდე საბჭოთა სნობური მენტალიტეტის მქონე ჩაკეტილ იერარქიებს და კასტებს ქვეყანაში. „ფაბრიკა“ იმდროინდელი მითოლოგიური თარგმანით ჟღერდა, როგორც სატანისტების, პიდარასტების, მასონების გაგება. ეს იყო მენტალური რევოლუცია და ერთადერთი რეალური გზა, ბეწვის ხიდი უფსკრულის პირას მდგომი ქვეყნისთვის“. 

90-იანების გარიჟრაჟზე იქმნება ახალი ქართული ალტერნატიული მუსიკა: New Discipline – Dancing On The Leaf II; საბავშვო მედიცინა – I’m In The Dance; დადა დადიანი – შენ არ იცი ცეკვა; ამორალი – იცეკვე ჩემთან; ირაკლი ჩარკვიანი – კაია, ცეკვა კაია და მუსიკალური ჯგუფი ქართული ცეკვის იმპერია | Georgian Dance Empire, რომლის ტექსტებშიც მუსიკოსები ომის ნაცვლად ცეკვას უმღერიან და, მათივე თქმით, ცეკვავენ იმიტომ, რომ მშვიდობა სურთ.

მარგინალიზებული და არადომინანტური ჯგუფები ხშირად იყენებენ ცეკვას და მოძრაობას კუთვნილებისა და იდენტობის გამოსახატად, ბრაზის ან იმედგაცრუების გადასატანად. ქართული ჰიპ-ჰოპის ლეგენდა და პიონერი შავი პრინცი ერთ-ერთ ინტერვიუში იხსენებს, რომ იმპერიალიზმთან ბრძოლა და გაბატონებულ საბჭოთა კულტურის წინააღმდეგ ამბოხი ქუთაისში ჯერ ბრეიკდანსის ცეკვით დაიწყეს და შემდეგ უკვე სიტყვით, რადგან „ცეკვა აღარ იყო საკმარისი“ და ასე დაიწყო ქართული ჰიპ-ჰოპ მოძრაობა.

ჯინ შარპმა, რომელმაც არაძალადობრივი ბრძოლის მეთოდების შესწავლას და კვლევას მიუძღვნა თავი, პროტესტის 198 განსხვავებული მეთოდიდან „ფიზიკური ინტერვენციის“ თორმეტი სახეობა განსაზღვრა. გაფიცვების, ბოიკოტების, პიკეტირების, ალტერნატიული საზოგადოებრივი ინსტიტუტების შექმნის, პარტიზანული წარმოდგენების და სხვა საჯარო აქტების გარდა, შარპი ასახელებს ფიზიკური ინტერვენციის ისეთ მეთოდებს, როგორიცაა ride-ins, sit-ins, walk-ins, pray-ins – ისეთ სივრცეში შეჭრა, სადაც ცვლილებას ადამიანის სხეულებრივი ჩარევა განსაზღვრავს. შარპის სტრატეგიებით არაერთი რევოლუცია დაიგეგმა ბალტიისპირეთში, სერბეთში, უკრაინაში, მიანმარსა და ეგვიპტეში („არაბული გაზაფხულის“ სახით); მის სახელმძღვანელოზე დაყრდნობით განხორციელდა მოძრაობა „დაიკავე უოლ სტრიტი“ და სხვა ოკუპაციური დემონსტრაციები. შარპის ორგანიზაციის დახმარებით გაიწვრთნა არაერთი მეამბოხე და რა გასაკვირია, რომ „ვარდების რევოლუციაც“ სწორედ მისი მეთოდების მიხედვით განხორციელდა.

„ვარდების რევოლუციის“ დროს, რომელიც რამდენიმე კვირის განმავლობაში გრძელდებოდა, ნოემბრის წვიმიან დღეებში ქუჩაში შეკრებილი ხალხი „გადადექის“ შემდეგ ყველაზე ხშირად „მუსიკას“ სკანდირებდა. აქციების მსვლელობისას, როდესაც დემონსტრაციებს ხალხის აკლდებოდა, საჭირო გახდა ახალი გამაერთიანებელი ძალის შექმნა, რომელიც პროტესტანტთა ნაკადს ქუჩაში დააბრუნებდა. ტრადიციული ფოლკლორული სიმღერებისა და ცეკვების, დოლ-გარმონის, სანთლებისა და რევოლუციის შემოქმედი მიხეილ სააკაშვილის ხატად ქცეული პორტრეტების მხარდამხარ, რუსთაველის გამზირზე „წვიმის მუსიკოსებმა“ რევოლუციაის მუსიკალური მხარე ალტერნატიული ჟღერადობით დატვირთეს და ქვეყანას ახალი წესრიგი შესთავაზეს.

მუსიკა და ცეკვა პოსტ-რევოლუციურ საქართველოში სახელისუფლებო პროპაგანდის ერთ-ერთ მთავარ ინსტრუმენტად დარჩა. ქვეყნის აღმშენებლობის სადემონსტრაციოდ გადაღებულ ვიდეორგოლებში ახალი საქართველოს შენების მთავარ სიმბოლოების, პრეზიდენტის სასახლის, მშვიდობის ხიდის, იუსტიციის სახლის და სხვა შუშის ნაგებობების წინ ეროვნული ანსამბლები ცეკვავენ. ტრადიციული ფორმა კვლავ წინა პლანზეა, მის ფონზე კი ახალი, თანამედროვე ქვეყანა მოსჩანს. 

თუმცა, იგივე ხელისუფლებას კრიტიკის ქარცეცხლი ატყდება თავს, აგვისტოს ომის დასრულების შემდეგ რუსთაველის გამზირზე, ანტისაოკუპაციო აქციაზე გამართული საკონცერტო ნომრის გამო, რომლის მიზანსაც, მათივე თქმით, საზოგადოების გამხნევება და მორალური შემართების ამაღლება წარმოადგენდა. მუსიკალური ნომერი სახელწოდებით „საქართველო გამაგრდი“ მაშინდელმა კულტურის მინისტრმა ამ სიტყვებით წარადგინა: „ამ დღეებში ყველა იბრძოდა, მათ შორის ხელოვანებიც. ერთმა ჯგუფმა სიმღერაც შექმნა, სიმღერა, რომელმაც უნდა შეაგულიანოს მთელი საქართველო, ჩვენი მეომრები, ჩვენი ქალაქები, ჩვენი სოფლები“.

„საქართველო, საქართველო, ჭირსა შიგან იმაგრე,
მტრის ჯინაზე გაიტანე მხოლოდ შენი სიმართლე,
ისე როგორც არასოდეს, დღეს ერთმანეთს ვჭირდებით,
მამულის დასაცავად დგანან ჩვენი ბიჭები.
გამარჯვება მშვიდობისთვის,
მოვა უფლის იმედით,
არ შეშინდე საქართველო,
გათენდება სიმღერით!“

სწორედ ამ სიმღერას მოჰყვა საზოგადოების ნაწილის აღშფოთება („გვამებზე როკავთ, სისხლი გწყურიათ“, „წაგებული ომი გვადღესასწაულეს და კონცერტი ჩაატარეს“) და ეს ფაქტი დღემდე მაშინდელი ხელისუფლების გაკიცხვისა და დემონიზების პოლიტიკურ იარაღად რჩება ოპონენტებისთვის.

მიუხედავად იმისა, რომ ცეკვა ბედნიერებისა და სიხარულის გამოხატვის აქტად აღიქმება, აქციების დროს სხეულის სხვადასხვა მოძრაობა კოლექტიურ საპროტესტო ქორეოგრაფიად იქცევა, საერთო განწყობას გადმოსცემს, ერთიანობის მიზანსა და სურვილს ასახავს და გვახსენებს, რომ ჩვენს სხეულებს პოლიტიკური და სოციალური ნარატივების შექმნა და მათი მოყოლა შეუძლიათ.

აქტივისტური სხეულის ენა: მუშტის ჰაერში აწევა, ხელების სივრცეში მოძრაობა, დროშების ქნევა, სირბილი, ხტუნვა თუ მსვლელობა, ალბათ, ერთ-ერთი ყველაზე უნიკალური და უნივერსალური ენაა დიდი ისტორიით – ესაა სოლიდარობისა და ჩაგვრის წინააღმდეგ ბრძოლის გლობალური სიმბოლო. სწორედ ასეთ შთამბეჭდავ გზავნილად შეიძლება ჩაითვალოს ახალგაზრდული მოძრაობა „კმარას“ ორი აქტივისტის გარბენა დროშით ხელში თბილისის გზატკეცილზე, სადაც ჰაერში მოქნეული მარჯვენა მუშტი შეგვიძლია წავიკითხოთ, როგორც წინააღმდეგობით მიღწეული გამარჯვების ნიშანი. 

საპროტესტო დემონსტრაციაზე მარშირებით მსვლელობის მიზანია, მოიცვას ქალაქი და დაიპყროს ქუჩები. მარში, როგორც წესი, წინასწარ განსაზღვრული ტრაექტორიით მოძრაობს. ადგილობრივი პოლიტიკური აქტორები ხშირად ამ გზას მაშინ მიმართავენ, როდესაც აქციას მიზანი არ აქვს ან საპროტესტო მუხტი უნდა შენარჩუნდეს; ზოგჯერ პირიქით, ქუჩა-ქუჩა ხეტიალი იწყება მაშინ, როცა ხალხში წინააღმდეგობის ცეცხლის ჩაქრობა სურთ. ასეთი იყო 2008 წელს უწყვეტი ანტისამთავრობო რადიკალური გამოსვლების, პიკეტირებებისა და „საკნების“ აქციის დასასრული, როდესაც 26 მაისს ეროვნულ სტადიონზე გაერთიანებულმა ოპოზიციამ სახალხო აღლუმი ჩაიბარა. აქციის კულმინაციურ მომენტში, მქუხარე ოვაციების ფონზე მოძრაობის ლიდერი, თეთრებში ჩაცმული „უცნობი“ სრულიად ეგზალტირებულ ჯგუფს ხელში აყვანილი შემოჰყავს და ამ საყოველთაო ეიფორიის ფონზე სტადიონის გარშემო, წრეზე სიარულს იწყებს. ექსტაზში ჩავარდნილი უცნობი თანმხლებ პირებს მოულოდნელად ხელიდან უსხლტება, სტადიონის ცენტრისკენ ქუდმოგლეჯილი გარბის და მინდორზე მუხლებით ემხობა. ამ დროს,  უცნობი სულ არ ჰგავს ტონი რიჩარდსონის საკულტო ფილმის „გრძელ დისტანციაზე მორბენალის მარტოობის“ გაბრაზებულ გმირ კოლინ სმიტს, რომელიც სოციალურ გაუცხოებას განიცდის, ემოციური და ფიზიკური გაქცევის მიზნით შორ მანძილზე იწყებს სირბილს, თითქმის ფინიშთან მისული კი ყველასთვის მოულოდნელად ჩერდება, განზრახ აგებს რბოლას და ამ ჟესტით საზოგადოებაში მუშათა კლასის მიმართ უთანასწორობას და  ჩაგვრას აპროტესტებს. უცნობის გარბენის სულისკვეთება სულ სხვა იყო – ხალხით სავსე სტადიონზე თითქოს მისი მესიად კურთხევის პოლიტიკური რიტუალი აღსრულდა. შემდეგ ახლადშობილი მხსნელი საზოგადოებას წინ უნდა გასძღოლოდა და გზა ესწავლებინა. ასე დაიწყო 60 0000-ზე მეტი ეგზალტირებული ადამიანის საყოველთაო მსვლელობა ეროვნული სტადიონიდან  სამების საკათედრო ტაძრისკენ. ეს იყო ბოლო დეკადების ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური ქუჩის საპროტესტო ქორეოგრაფიული სცენა და გზა, რომელსაც პირდაპირი მნიშვნელობით ტაძრამდე მიჰყავდა ხალხი. სამების ეზოში შეკრებილები პატრიარქმა დალოცა და მშვიდობისკენ მოუწოდა, რაც ბევრმა წინააღმდეგობრივი მუხტის ჩახშობად აღიქვა. „სამებიდან გამოსული გამხეცებული ხალხი ყველაფრისთვის მზად იყო. ძალიან გაგვიჭირდა ეს ხალხი დაგვეწყნარებინა“, – იხსენებს სალომე ზურაბიშვილი. ტაძრის ეზოში შეკრებილ რადიკალურ ნაკადს ოპოზიციონერებმა მოგვიანებით კიდევ ერთხელ შეუცვალეს კალაპოტი და უკვე შუაღამისკენ ჯერ საზოგადოებრივი მაუწყებელი, შემდეგ კი რკინიგზა გადაკეტეს. საპროტესტო აქციები ეტაპობრივად შენელდა და დაიშალა. 

რამდენიმე განსხვავებული მცდელობის გარდა, ქართული საპროტესტო აქციები იერარქიული ურთიერთობების მოდელზე დგას, სადაც აქციის ლიდერი, წინამძღოლი ან, უარეს შემთხვევაში, პოლიცია განსაზღვრავს გადაადგილების მიმართულებას სივრცეში. ხშირად აქციებიდან სახლში განაწყენებულები ვბრუნდებით და ვწუხვართ, რომ ჩვენი სხეულით დავემორჩილეთ სხვას, რომ ჩვენს მეამბოხე სხეულს ისევ არ მისცეს დაუმორჩილებლობის უფლება.

ისევ შარპს რომ მივუბრუნდეთ: „ხალხის უმრავლესობა მორჩილია, რადგან ასეა მიჩვეული. დაბადებისთანავე უფროსების მორჩილებად ყოფნას გვასწავლიან. ჩვენი უმეტესობისთვის პირველი ავტორიტეტული ფიგურები მშობლები, უფროსი და-ძმები, ბებიები, ბაბუები და სხვა ნათესავები არიან; შემდეგ მათ სკოლის მასწავლებლები, პოლიციელები და ავტორიტეტული სიმბოლოებიც კი ანაცვლებენ. ჩვევაა, როდესაც შუქნიშანს ცარიელ გზაჯვარედინებზეც კი ვემორჩილებით“.

პოლიტიკური პროტესტის კლასიკურ თეორიებში სხეული ხშირად განიხილება ირაციონალურ, აღგზნებულ სუბიექტად, რომელიც მარტივად ემორჩილება მასების ლოგიკას და ახირებებს. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ აქციაზე სხეული დროსა და სივრცეში იმპროვიზებულად და სპონტანურად მოქმედებს, ხშირად ეყრდნობა შეკრების სულისკვეთებას და მის ტრაექტორიას, ემორჩილება ორგანიზატორების თუ პოლიციის ნებას ან პირიქით დაუმორჩილებელია.

ხშირად თავად სხეულები ქმნიან სივრცეს ან გარემო ხდება თავად სხეული; ასეთი მაგალითები ხალხმრავლობით გამორჩეულ აქციებზე გვხვდება. სივრცის შექმნასა და ურბანული დიზაინის წარმოებაში სხეულებთან ერთად განსაკუთრებულ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს საპროტესტო ატრიბუტები: კარვები, საკნები, ბარიკადები, დროშები, ბანერები ან რაღაც უფრო მეტად გამაერთიანებელი და ამაღელვებელი – ცოცხალი ჯაჭვი, ანთებული სანთლები ან ტელეფონის სანათები. 

დარბევების დროს სხეულის ქორეოგრაფია დროსთან ერთად იცვლება. ერთ მუშტად შეკრულ ხალხს სისტემა სპეციალური საშუალებებით შლის – რომ ერთობა, როგორც საფრთხე, გაანეიტრალოს. ამ დროს კოლექტიური სხეული სხვადასხვა გზას მიუყვება – პატარ-პატარა სოლიდარულ ჯგუფებად იშლება და ერთმანეთის დახმარებით ცდილობს თავის დაღწევას. გადარჩენის ინსტინქტი გკარნახობს, არა ინდივიდუალურ, არამედ კოლექტიურ ძალად დარჩე, გახსოვდეს, რომ უნდა გადარჩე არა შენ, არამედ – ჩვენ. ასეთ დროს, მთავარი საფრთხეების გადავლის შემდეგ, პროტესტანტები ხშირად ჯიუტად უბრუნდებიან შეკრების თავდაპირველ ადგილს. ეს საზოგადოებრივი სხეულის შეუპოვრობის ნიშანია და ხელახალი გაერთიანებით დემონსტრაციულად აჩვენებს, რომ ის კვლავ ცოცხალია. ამ ცვალებადი ქორეოგრაფიის ნიმუში იყო 2023 წლის მარტის აქციები „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ, სადაც საპროტესტო აქცია, დარბევების მიუხედავად, მყისიერი საფრთხის გადავლისთანავე ახლდებოდა.

დემონსტრაციების სასტიკი დარბევები ხშირად ფიზიკურად შეუძლებელს ხდის ერთობის შენარჩუნებას. აქციებს ნაწილებად შლიან და ასე ახშობენ პროტესტს. 2007 წლის 7 ნოემბრის შემზარავი დარბევის დროს, სანამ დაშავებულები სამების ტაძარს აფარებდნენ თავს, იმ დროინდელმა შსს მინისტრმა მედიებისა და მთავრობის წევრების თანხლებით რუსთაველის გამზირზე ჩაიარა. ყვითელ უნიფორმებში გადაცმული პოლიციელების, მიკი მაუსის ნიღბებიანი სპეცრაზმელების ჯგუფური მსვლელობა დისნეილენდის ესთეტიკაში გადაწყვეტილ საშიშ ატრაქციონს ჰგავდა. ეს  დემონსტრაციული მარში საზოგადოებისთვის მკაფიო გზავნილი იყო: ქუჩა მონიშნულია და მისი კონტროლის უფლება მხოლოდ პოლიციის ძალით გამყარებულ ხელისუფლებას ეკუთვნის. 

ქართულ საპროტესტო აქციებზე ხშირია შემოერთებულ ჯგუფებთან წაცეკვება, როგორც მისალმების და ერთობით განცდილი სიხარულის აღნიშვნა. 2013 წელს „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ ორგანიზებულ აქციაზე მათ მიერვე მართული ჯგუფის „კრწანისელები ევროპისკენ“ შემომატება და ამით გამოწვეული საცეკვაო ჟრიამული იმდროინდელი პოლიტიკური კონიუნქტურის თვალსაჩინო მაგალითია და ნათლად აჩვენებს წაგებული პარტიისთვის თუნდაც სიმულირებული სოლიდარობის აქტების მნიშვნელობას.

არაძალადობრივი პროტესტის ისეთი ფორმები, როგორიცაა: გაფიცვა, შიმშილობა, ბოიკოტი, უეჭველად აღიქმება წინააღმდეგობის ფორმებად, როდესაც ასეთივე ერთსულოვანი შეთანხმება არ გვაქვს კითხვაზე, როდისაა ცეკვა ჩვენი სხეულის პასუხი ჩაგვრაზე, როდისაა პოლიტიკური და როდის გამოხატავს წინააღმდეგობას?

2008 წლის 13 იანვრის სუსხიან დღეს რესპუბლიკის მოედანზე არჩევნების შედეგების გადათვლის მოთხოვნით ათასობით ადამიანი შეიკრიბა. მომიტინგეთა უმრავლესობას ხელში ღვთისმშობლის ხატი, თეთრი ყელსახვევი და პრეზიდენტობის კანდიდატის, ლევან გაჩეჩილაძის საარჩევნო პლაკატი ეჭირა. მიხეილ სააკაშვილის საწინააღმდეგო ლოზუნგების ფონზე აქციის მონაწილეებმა წრეში ცეკვა დაიწყეს. კაცები კინტოურის, ხოლო ქალები აჭარული სატრფიალო ცეკვის ილეთებს ასრულებდნენ, რაც საერთოდ არ გამოხატავდა აქციის შინაარსს და სულისკვეთებას. ეს ცეკვა ოპოზიციურად განწყობილი მომიტინგეთა „ჭეშმარიტ ქართველებად“ წარმოჩენის მიზნით გამოიყენეს და არა აქციის მოთხოვნების გასახმოვანებლად. 

ანტისაოკუპაციო  აქციები

ნაციონალიზმითაა გაზავებული პროგრესულად მონიშნული მომიტინგეების პათოსიც –  პერმანენტული ანტისაოკუპაციო აქცია-კონცერტები განსაკუთრებული უმოძრაობით გამოირჩევა. თუ არ ჩავთვლით 2019 წელს გამართულ აქციას, სადაც ოკუპაციასთან ბრძოლა წარმოდგენილი იყო საქართველოს, ისრაელის(?) ნატოსა და ევროკავშირის დროშებით ცეკვით ყველა დროის, ალბათ, ყველაზე ჰედონისტური ჰიმნის, Queen-ის Don’t Stop Me Now ფონზე. 

Black Marrows – მუსიკოსები ოკუპაციის წინააღმდეგ ; https://www.facebook.com/tabula.ge/videos/422760481645169/ ; Music and dancing at November 2019 protests in Tbilisi; https://www.youtube.com/shorts/8ZUakDeJh6A;]

კონფლიქტურ რეგიონებში მცხოვრები მოსახლეობისა და ქართველი ჯარისკაცების გასამხნევებლად 2004 წელს გაიმართა ბებნისის კონცერტი. ჯარისკაცებსა და მათ მეწყვილეებს შორის ცეკვა მალე კოლექტიურ, საერთო როკვაში გადაიზარდა.

ჯარისკაცებთან ცეკვის ერთ-ერთი მონაწილეა 80-იანი წლების რევოლუციური არტგაერთიანების წევრი  და საპროტესტო აქციების მემატიანე კოტე ყუბანეიშვილი, რომელსაც ეკუთვნის ფრაზა – „სანამ მაცვია და მახურია, მიტინგი ჩემი სამსახურია“. – ის ზუსტად ისეთივე შემართებით და სილაღით ცეკვავს დღესაც. 

მესიუ კოლინის შესანიშნავ წიგნში Pop Grenade აღწერილია მომენტები, როდესაც მუსიკა გამოიყენება როგორც ცვლილებების აგენტი. ერთ-ერთი თავში ავტორი მისთვის დამახასიათებელი სარკაზმით ჰყვება თამარაშენში გამართული Boney M-ის კონცერტის შესახებ. „დისკოს მშვიდობისთვის“ მოსახლეობის გულები უნდა მოეგო და საქართველოსთვის კონფლიქტურ რეგიონთან ბრძოლაში გამარჯვებისა და დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების იმედი უნდა მოეტანა.

ონლაინ არქივი მტერთან ძალის დემონსტრაციისა და საკუთარი სხეულების საპროტესტო ობიექტად წარმოჩენის ისეთ ნიმუშებსაც ინახავს, როგორიცაა რადიკალური ნეოლიბერალური ჯგუფის, „გირჩის“ წევრების დემონსტრაციული შარვლის ჩახდა და რუსეთისთვის უკანალის მიშვერა საერთაშორისო მედიის ყურადღების მიპყრობის მიზნით. 

პერფორმანსი და აქციონიზმი

კულტურის ინდუსტრია და პოლიტიკური აქტორები ხშირად ჩვენს ბრაზს საკმაოდ უპასუხისმგებლო სანახაობად აქცევენ ხელოვნებისა და პერფორმანსის სახელით.

თუმცა ჩვენი პროტესტის კულტურის ისტორია ინახავს ისეთ შემთხვევებსაც, როდესაც უსამართლობით გამოწვეული ბრაზი სწორედ სახელოვნებო ფორმებში არტიკულირდება.

2012 წელს ახალი დღის წესრიგის კვალდაკვალ ჩნდება რადიკალური ტექსტებისა და მოსაზრებებით გამორჩეული „ირიბი მოქმედების კიბერ თეატრი“. სწორედ მის წევრ გიორგი ხასაიას ეკუთვნის ფრაზა — „ქართველი ხელოვანი კონსტრუქციულია, ქართველი პოლიტიკოსი –  დესტრუქციული“. ჰეროიკული, ნაციონალისტური, რელიგიურ-მილიტარისტული ვნებების მიმართ სარკაზმითაა გაჯერებული მისი ნამუშევარი „ჯედაის სიმღერა“ – ნამუშევრის ავტორი გულზე ხის ჯვრით და მუყაოს ქაღალდის ტანკის სამოსით ამ შემთხვევაში თავადაც ხელოვნების ობიექტია, ქუჩაში გადაადგილდება და ანარქისტული შინაარსის სიმღერით ძალაუფლების ღერძს დასცინის  – „მადლობა პატრულს, მადლობა პატრიარქს, ვინც გვიცავს და გვლოცავს“. წინ აღმართული ტანკის ლულა კი ერეგირებულ ფალოსს, სულისკვეთების ძლევამოსილ, მასკულინურ საწყისს განასახიერებს და მნახველის დაცინვის ობიექტი ხდება.

ქვეყანაში მიმდინარე სოციალურ თუ პოლიტიკურ მოვლენებს ასევე ხშირად ეხმიანება თანამედროვეობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი აქციონისტი ხელოვანი ანდრო დადიანი. 26 მაისს, დამოუკიდებლობის დღეს, არტისტი კანცელარიის წინ 24 საათის განმავლობაში გაუნძრევლად დგას შეკრული კიდურებით და საკუთარი სხეულის უძრაობას საპროტესტო აქტად აქცევს. „1989 წელს დაწყებული თავისუფლებისთვის ბრძოლიდან 30 წელი გავიდა. 1991 წელს გამოცხადებულ დამოუკიდებლობას, როგორც თავისუფლების შესავალს დღემდე ვტკეპნით. ქვეყანამ ტერიტორიების 20% დაკარგა. სახელმწიფო სხეულის ამპუტირებულ 20 პროცენტს უწყვეტად უერთდება სოფლები და ქალაქები. ქვეყნის შიდა ოკუპაცია შეიძლება დაერქვას წახალისებულ რელიგიურ, ეთნიკურ, სექსუალურ, კუთხურ, უბნურ დაპირისპირებებს, რომლებიც ანაწევრებს და თიშავს მოქალაქეებს ერთმანეთისგან“. 

სხეულის მოძრაობის მრავალდისციპლინური ძიების შედეგები ჩანს არტჯგუფ „ბულიონის“ საჯარო სივრცეებში გამართულ პერფორმანსებში. „რელიგიური აერობიკა“ სამი რელიგიის – ქრისტიანობის, ისლამისა და იუდაიზმის რიტუალების კვლევას ეფუძნება და საქართველოში საბჭოთა კავშირის ნგრევის შემდეგ მზარდ რელიგიურ ფუნდამენტალიზმს ეძღვნება. „ამ ნამუშევარში თავი მოიყარა ყველა იმ კითხვამ, რაც 2013 წლის 17 მაისამდე გაგვიჩნდა. გვაინტერესებდა, სადამდე მიჰყავხარ რელიგიური რიტუალების შესრულების დროს მექანიკური მოძრაობის მრავალჯერ გამეორებას. ერთი წელი ვსწავლობდით; ვარჩევდით, რომელი მოძრაობა რა ფორმით გამოგვეყენებინა. გვაინტერესებდა, მექანიკიდან შეიძლება თუ არა სულიერ სრულყოფილებამდე მისვლა. მერე მივხვდით, რომ განმეორებადი მოძრაობებით ტრანსამდე მივალთ, სულიერებამდე კი – ვერა“. 

30.09.2016

ბულიონი

დაწვრილებით

რელიგიური რიტუალების დროს შესრულებულ მექანიკურ მოძრაობებს იკვლევს ვაჟიკო ჩაჩხიანის „სოციალური ბალეტიც“. სამარშრუტო ტაქსიში მგზავრები რამდენიმე წუთის განმავლობაში სინქრონულად, სულ უფრო სწრაფად იწერენ პირჯვარს, რაც სპორტულ შეჯიბრსაც კი ემსგავსება. 

წინააღმდეგობები

სისტემის წინააღმდეგ საყოველთაო ჯანყის სიმბოლოა ქართველ მუსიკოსთა მიერ სპონტანურად და ბრაზით შექმნილი სიმღერა „სისტემა უნდა დაინგრეს“ – ამბოხი სისტემური პრობლემის წინააღმდეგ.

საპროტესტო მოძრაობამ კულმინაციას თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბაღში მიაღწია, სადაც მუსიკოსებმა ახალგაზრდებს შეკრებისკენ მოუწოდეს. ნიშანდობლივია, რომ მრავალათასიანი პროცესია, რომელიც ერთმანეთისგან განსხვავებული მსოფლმხედველობისა და შეხედულებების მქონე ახალგაზრდულ ჯგუფებს აერთიანებდა, საეკლესიო პირებმა შეკრების ახალი ადგილის დაანონსებით შუაზე გაყვეს. „სისტემა უნდა დაინგრეს“ აქციის ქორეოგრაფია განსაკუთრებული იმპროვიზაციულობით, თავისუფალი მოძრაობებით, ხოლო ემოციური სულისკვეთება ერთდროულად ბრაზით, იმედითა და მოსალოდნელი ცვლილებებით თითქოს წინასწარ გამოწვეული აღტაცებით გამოირჩევა.

2012 წლის შემდეგ სამოქალაქო აქტივიზმში სოციალური საკითხების საჯარო სივრცეში ფართო რეპრეზენტაცია, ერთი მხრივ, შეიძლება იმით აიხსნას, რომ იმ დროს არსებობდა ილუზიური მოსაზრება, თითქოს ქვეყანას სოციალ-დემოკრატიული იდეების მხარდამჭერი ძალა მართავდა; მეორე მხრივ – თაობის ცვლილებასთან ერთად, მოძრაობების ფოკუსში აბსტრაქტული იდეების ნაცვლად კონკრეტული პრობლემები მოექცა: განათლების ხელმისაწვდომობა, ღირსეული შრომის უფლებები, გარემო და მწვანე პოლიტიკა, განაშენიანების პოლიტიკა, არაჰუმანური ნარკოპოლიტიკა და.ა.შ.

ახლადშექმნილი თვითორგანიზებული სტუდენტური მემარცხენე ჯგუფები არა მხოლოდ ინტერსექციური ბრძოლების წარმოებას ემხრობიან, არამედ პროტესტის დროს ახალი ფორმების საჭიროებასაც ხედავენ, რომლებიც არ ემორჩილება არსებული პოლიტიკური კლასის მიერ შემოთავაზებულ დღის წესრიგს. ქუთაისში, ერთ-ერთ შეხვედრაზე, აქტივისტებმა ისიც აღნიშნეს, რომ აქციებმა და მსვლელობებმა აზრი დაკარგა, რადგან აქცია, როგორც აქტი, რეაქციულია და მისი დასრულების შემდეგ მიზანი კვლავ მიუღწეველი რჩება: აქცია-კონცერტი ვაკის პარკის დასაცავად; აქცია: დაიცავი ვაკის პარკი; აქცია-კონცერტი – „გაალამაზე და გაუფრთხილდი მტკვარს“

ქართული მემარცხენე მოძრაობების წევრები ხშირად აკრიტიკებენ აქტივიზმში ხელოვნების, როგორც მედიუმის გამოყენების მცდელობებს. მაგალითად, საყდრისისა და ხუდონჰესის წინააღმდეგ ორგანიზებულ მწვანე მუშტის აქცია-კონცერტებზე ნახავდით სუპერმენის მაისურში გამოწყობილი „გირჩის“ ყოფილი წევრის, ტორესა მოსის სიმღერას, ექსტრავაგანტულ ელექტრო-პოპ ჯგუფ Kung Fu Junkie-ის და BMI-ს, არტისტს, რომელმაც თბილისის თანამედროვე ტექნოს ისტორია განსაზღვრა. თუმცა ამ აქციებზე გაჟღერებული მუსიკა სხეულს არ ესმის – ის, როგორც მედიუმი, განცალკევებით არსებობს და სტერილური აქტივიზმისთვის დამახასიათებელ უძრაობას გამოხატავს.

ახალი ფორმების ძიებისას მწვანე პოლიტიკის მხარდასაჭერ აქციებზე ვესტერნიზაციის გავლენები მუსიკალურ გაფორმებაში იკითხება. ქართული აქტივიზმისთვის დამახასიათებელი რეაქციული ნეგატივიზმი დასავლური „სპექტაკლის საზოგადოების“ ტრენდებმა ჩაანაცვლა.

ვაკის პარკში სასტუმრო ბუდაპეშტის მშენებლობის წინააღმდეგ „პარტიზანული მებაღეობის“ გამართულმა აქციებმა თითქმის 10 წელი გასტანა. წლებთან ერთად წინააღმდეგობის ფორმებიც შეიცვალა. პიკეტირებებსა და ბოიკოტებში, რეკრეაციულ სპორტულ აქტივობებში სწორედ სხეულები ჩაერთო. სხეულები ცეკვაზე მეტად სპორტულ აქტივობებში რეალიზდებოდნენ, რაც სავსებით ეხმიანებოდა აქციის მიზნებსა და მოთხოვნებს. თუმცა, ამის საპირისპიროდ გაიმართა ასეთი აქცია-კონცერტიც: „გაზაფხული მაინც მოვა“, რომელმაც უფრო კითხვები გააჩინა: რამდენად ბუნებრივი, ავთენტური და შედეგის მომცემი იყო პროტესტის ის ფორმები არსებული პრობლემის დასაძლევად. 

საყდრისი

თითქმის ორი წლის განმავლობაში არ წყდებოდა ხმაური არქეოლოგიური ძეგლის, კაცობრიობის ისტორიაში უძველესი ოქროს მომპოველი საბადოს, საყდრისის გადასარჩენად. მწვანე მოძრაობები მართავდნენ მსვლელობებს, აქცია-კონცერტებს, გამოფენებს, აწყობდნენ საგანმანათლებლო-შემეცნებით აქტივობებს. „ტრაექტორია“ – აქცია „დაიცავი საყდრისი“ კულტურის სამინისტროსთან;

ამავე შინაარსის აქციებზე ქართველმა მხატვრებმა ძველი ქართული გამოთქმა „წყლის ნაყვა“ სოციალურ წინააღმდეგობად აქციეს. საპროტესტო ქორეოგრაფიის ეს შთამბეჭდავი ნიმუში ასე განმარტეს:  „ის, რაც ხდება საყდრისში, გუდიაშვილის მოედანზე, ვაკის პარკში, ანუ ხალხი გამოდის, ვსაუბრობთ, ვითხოვთ რაღაცას და მართლა წყლის ნაყვას ემსგავსება ეს ყველაფერი, როცა არავინ არ გვისმენს“.

ხანგრძლივი ბრძოლის მიუხედავად, საყდრისი მაინც აფეთქდა და განადგურდა უნიკალური არტეფაქტებიც, რომლებიც ფასდაუდებელ ინფორმაციას ინახავდა ქართული კულტურის შესახებ. რამდენიმე წლის შემდეგ საბადოს ტერიტორიაზე იცეკვეს „რეივერებმა“ და ეს ცეკვა მეხსიერებას დარჩა, როგორც კონტექსტის სრული გაუაზრებლობისა და ზედაპირულობის თვალშისაცემი მაგალითი. ირონიულია, რომ საყდრისის გამანადგურებელი კომპანია RMG Gold დღემდე „მაღალი სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე კორპორაციის“  სახელით აგრძელებს კულტურული აქტივობებების მხარდაჭერას რეგიონში. 

ფორმისა და შინაარსის ურთიერთმიმართება კიდევ ერთხელ ხდება განხილვის საგანი 2016 წელს, ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციის მოთხოვნით გამართულ 2 ივნისის აქცია-კონცერტებზე. აქციის მონაწილეთა ძირითად ბირთვს ე.წ „ფერადი თაობა“ წარმოადგენს, რომელთა თვითგამოხატვის ფორმები პოზიტიური ენერგიების, მხიარული განწყობისა და მსუბუქად მოდუნებული, ფერადი, ძირითადად მწვანე (მარიხუანას) ფერში გადაწყვეტილი ესთეტიკით და სხეულის ზანტი მოძრაობებით ხასიათდება. აქტივისტი და მუსიკოსი ბექა წიქარიშვილი სახელმწიფოს არაჰუმანური პოლიტიკის საწინააღმდეგო მოძრაობის სულისკვეთებას იზიარებს, თუმცა ზემოთხსენებული  ესთეტიკის მიმართ კრიტიკასაც ღიად გამოხატავს: „ბოლომდე მხარს ვუჭერ მოთხოვნას „არ დაიჭირო!“ და იქნებ გავიღიმო კიდეც დისკურსის შესაბამისად, მაგრამ ვინ-ვინ და თავად ყველაზე უკეთ ვუწყი, რომ სინამდვილეში დაღრეჯილი ვარ სწორედ სახელმწიფოს ძალადობრივი ნარკოპოლიტიკით. იქნებ ვინმე უფრო დაღრეჯილიც დავინახო, გვერდით გავიხმობ და ვკითხავ: „რა უნდა მოხდეს, რომ მარიხუანას ფოთლების მაგივრად ხელში გვეჭიროს ის, რაც წესით უნდა გვეჭიროს“. 

2015 წელს ახალი მოძრაობა იწყება. მისი მიზანია რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა ჰუმანურმა პრაქტიკებმა ჩაანაცვლოს. ხმები „თეთრი ხმაურის მოძრაობის“ შესახებ ელვის სისწრაფით ვრცელდება და რამდენიმე თვეში ქუჩაში მრავალათასიან პროცესიად გარდაიქმნება. ფიზიკურ ინტერვენციებთან, მასობრივ და ხშირად პოლიციის მიმართ დაუმორჩილებელ გამოსვლებთან ერთად, „თეთრი ხმაურის მოძრაობა“ იდეების გასავრცელებლად და მხარდამჭერთა მობილიზაციისთვის აქტიურად იყენებს აუდიო-ვიზუალურ თხრობას. გულწრფელ, შიშველ ემოციებთან ერთად, რაც საპროტესტო აქციების დრამატურგიას ახასიათებს, მოძრაობა არ ერიდება სისტემის წინააღმდეგ მუსიკალური შარჟის, სარკაზმისა და სხვა მხატვრული ხერხების გამოყენებას. პროტესტის ესთეტიკურ კომპონენტზე ძლიერი აქცენტის გამო მოძრაობას ხშირადაც აკრიტიკებენ.

რამდენიმეწლიანი ბრძოლისა და საკანონმდებლო ინიციატივაზე მუშაობის დასრულების შემდეგ ჰუმანური ნარკოპოლიტიკის საკანონმდებლო პროექტი პარლამენტშია ინიცირებული და მზადაა კენჭისყრაზე გასატანად. ზუსტად ამ დროს, ქალაქში უცნობი მომაკვდინებელი ნივთიერება ვრცელდება. „თეთრი ხმაურის მოძრაობის“ ატეხილ განგაშს ხელისუფლება გულგრილად ეკიდება და რამდენიმე კვირაში თბილისის კლუბებს, „კაფე გალერის“ და BASSIANI-ის სპეცრაზმით არბევს. ცეკვით ამოძრავებული სხეულების ტრანსფორმაციისა და გაერთიანების პროცესი, რაც გარე თვალისთვის კლუბებში შეუმჩნევლად მიმდინარეობდა, გარეთ გამოდის, ღამიდან – დღის სინათლეზე ინაცვლებს და ქალაქის ქუჩებს იკავებს. თუ აქამდე თბილისის კლუბებს პოლიტიკური კლასი ესკაპიზმში ჩაკარგულ, პოლიტიკისგან დაცლილ, მხოლოდ გართობის მოყვარული ადამიანების ერთობად ხედავდა, რუსთაველის გამზირზე მრავალათასიანი ცეკვის აქციის შემდეგ თვალსაჩინო გახდა, რომ ეს ხალხი იცავს ცეკვას და კიდევ რაღაცას, რაც ამ ცეკვას ახლავს, რაც ამ სხეულებს ამოძრავებს.

საკლუბო სივრცეები ათასობით ადამიანისთვის ძვირფას მოგონებებს და მომენტებს ინახავს: მუსიკის, მეგობრობის, სიყვარულის, სექსის, საერთო იდეების გაზიარების; რეპრესიული, მჩაგვრელი სისტემის ინსტრუმენტალიზებული ტრავმების და კლუბის კედლებში გაერთიანებით ამ ტკივილის დავიწყების, შვებისა და სიხარულის ისტორიებს. ამ სივრცეებში დაგროვდა ის, რაც ადამიანებს აძლევს საშუალებას, წარმოიდგინონ და რეალურ დროში ცეკვით იკვლიონ, ეძებონ, იპოვონ და გამოსცადონ თანაცხოვრების სხვადასხვა ფორმა. კლუბებში ცეკვით შეიქმნა ის, რაც ჯგუფს მიზნისკენ მიმავალ გზაზე დაბრკოლებების გადალახვის ძალას აძლევს.

სისტემის მიერ თბილისის კლუბების ძალადობრივი დარბევა სწორედ ამ მეხსიერების გაქრობის მცდელობაა.

დარბევაზე პასუხად, 12 მაისს თბილისის ქუჩები ათასობით ადამიანმა პროტესტის ცეკვით დაიკავა. ტექნო იქცა წინააღმდეგობისა და პროტესტის ხმად, ცეკვით მოყოლილი ისტორიები გაერთიანდა,  ქუჩა ცოცხალ, დაუმორჩილებელ სხეულად გარდაიქმნა, ქაოსი – პოლიფონიად და ერთად ცეკვა – ჯგუფურ ამბოხად.

აქციიდან რამდენიმე დღეში ქვეყნდება ერეკლე დეისაძის ახალი მუსიკალური ვიდეორგოლი „მე ვცეკვავ“: „ცეკვა ჩვენი ბრძოლის მთავარი მექანიზმია, რომლითაც ყველანაირ ძალადობას ვგმობთ“.

ამავე წელს ახალგაზრდულმა ინიციატივამ ანაკლიაში, Paradise beach bungalow-ში გამართა აქცია სახელწოდებით „გავერთოთ ნარკოტიკების გარეშე“. აქციის ფხიზელმა მონაწილეებმა მცხუნვარე მზის ქვეშ იმღერეს, იცეკვეს, იმხიარულეს და მონდომებით შეასრულეს 90-იანი წლების ირლანდიური როკჯგუფის The Cranberries-ის საპროტესტო სიმღერა Zombie, რომელიც ჩრდილოეთ ირლანდიაში ეთნონაციონალისტური კონფლიქტის მსხვერპლებს მიეძღვნა. აქციის მონაწილეებმა შესაძლოა, არც იცოდნენ, რომ ჯგუფის სოლისტი, დოლორეს ო’რიორდანი წლის დასაწყისში გავრცელებული ცნობებით ალკოჰოლის ინტოქსიკაციით გარდაიცვალა.

ქალთა უფლებები

კადრში თვალახვეული ქალები ქუჩაში ცეკვავენ. Rapist Is You – ისმის მათი სიმღერაც. ქალები ცეკვით  სექსუალურ ძალადობას აპროტესტებენ. აქცია არგენტინელი ანთროპოლოგის რიტა სეგატოს იმ ნაშრომის მიხედვით დაიგეგმა, რომელიც სექსუალურ ძალადობას პოლიტიკურ პრობლემად სახავს. ამ გლობალური ფენომენის წინააღმდეგ ქალებმა მსოფლიოს ბევრ ქალაქში იცეკვეს. იმ ქართულ რეპლიკას კი, საზოგადოებაში საპირისპირო რეაქციები, საკმაოდ აგრესიული გამოხმაურება მოჰყვა. 

სამირას  ცეკვა

იმპროვიზებული კოლექტიური მოძრაობის პრაქტიკები მრავლად იყო გამოყენებული პანდემიის დროსაც. კომენდატის საათის წესრიგს ადამიანები ცეკვითა და მუსიკით დემონსტრაციულად არღვევდნენ და მის გაუქმებას ითხოვდნენ. დისკოს ექსტრავაგანტული რიტმების ფონზე საცეკვაო სივრცე დაიკავა ორმა შუახნის მამაკაცმა სრულიად უნიკალური, სახასიათო მოძრაობებითა და სხეულის შესამჩნევად თავისუფალი ექსპრესიით. მედიამ ამ აქტს დაუმორჩილებლობის ცეკვა უწოდა, თუმცა ამ ორი მამაკაცის მოძრაობა იმდენად თვითკმარია, შესაძლოა მასში ამბოხისა და დაუმორჩილებლობის ცეკვის ნაცვლად ცეკვის დაუოკებელი წყურვილი უფრო დავინახოთ.

ზუსტად იმ დროს პოლიციამ ძალის გამოყენებით დაშალა რიონის ხეობაში შეკრებილი აქტივისტები. „რა გაცეკვებთ? ქართულ მიწას ყიდიან თურქებზე …“ – კითხულობს გაბრაზებული მოქალაქე. „ორი მაგარი ქართველი გარდაიცვალა, ერქომაიშვილი დღეს დაასაფლავეს, დოჩანაშვილს ორ დღეში მიაბარებენ მიწას, ესენი როკავენ, ქართველობიდან გასულები“. „რა გაცეკვებთ?“ – ისმის ხოლმე საჯარო დისკუსიებში: როდისაა ცეკვა არაეთიკური, უდროო ან ამორალური? 

საყოველთაო სოციალური ნიჰილიზმის ფონზე „რიონის ხეობის გადასარჩენად“ სახალხო თვითორგანიზებისა და მშვიდობიანი გზით წარმოებული დაუმორჩილებლობის ხანგრძლივი პროცესი იყო. პროტესტის ახალი დაწყებული იყო, როდესაც ჯერ კიდევ მცირერიცხოვანი მოძრაობის წევრები რკინის ჯაჭვებით გადაებნენ ერთმანეთს.

ამ აქციებზე, რომლებიც წელიწადზე მეტხანს გაგრძელდა, არავის უცეკვია. რიონის ხეობის დამცველთა ერთიანი სხეულის მოძრაობა და მუსიკალური ტონალობა სხვა რადიკალური აქტით გამოიხატა – სისტემის მიერ ხეობაში აღმართულ რკინის ბარიკადებზე უწყვეტი, რიტმული, მონოტონური მუშტების ბრახუნით. სიჯიუტე, უწყვეტობა, ბრაზი და უდრეკობა ამ ბრახუნის სცენაში დარჩა ქართული პროტესტის ისტორიას. ასევე ჟღერდა აქონდროპლაზიის დიაგნოზის მქონე ბავშვების მშობლების მუშტების დალურჯებამდე ბრახუნი მთავრობის კანცელარიასთან აღმართულ რკინის კედლებზე. 

2021 წლის 5 ივლისს რუსთაველის გამზირზე „პრაიდის“ ჩაშლის მიზნით შეკრებილმა ექსტრემისტულმა სიძულვილის ჯგუფმა სასტიკად სცემა ჟურნალისტები და ოპერატორები, ბევრმა მათგანმა მძიმე ფიზიკური დაზიანება მიიღო. მათ შორის ერთ-ერთი, ლექსო ლაშქარავა რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა.

დარბევის დღეს ასევე იყვნენ ისეთებიც, ვინც სიხარულის, ზეიმის და გამარჯვების ნიშნად ცეკვავდა. ტრადიციული ქართული ილეთების შესრულება მათთვის შესაძლოა ეროვნული თვითმყოფადობის დემონსტრირების საშუალებაც კი იყო, მაგრამ სხვებისთვის ეს სცენა აღვირახსნილ, სასტიკ, გარყვნილების ცეკვას უფრო ჰგავდა: სიკვდილის გამარჯვებას სიცოცხლეზე.

2023 წლის 8 ივლისსაც იცეკვეს. პრაიდ ფესტის დარბევისა და საფესტივალო ტერიტორიის განადგურების შემდეგ მამაკაცებმა საფესტივალო მინდორზე წრე შეკრეს და კიდევ ერთი რიტუალი აღასრულეს. დალეწილი ინფრასტრუქტურის ფონზე მათი ცეკვა პირველყოფილ, პრიმიტიულ კულტურებში გავრცელებულ მსხვერპლშეწირვის რიტუალს, სხვისი სიცოცხლის მოსპობით მიღებულ სიხარულს წააგავდა. [ცეკვა და ეროტიკა - ანარეკლები]

ასეთივე რიტუალური ცეკვით შეუერთდნენ ანტიპუტინისტურ აქციებს საქართველოში მცხოვრები რუსი აქტივისტები, რომლებიც თბილისის ზღვაზე თავდაპირველად პუტინის ნიღბებით მღეროდნენ და ცეკვავდნენ, შემდეგ კი რუსეთის პრეზიდენტის ფიტული დაწვეს და ომის დაწყება გააპროტესტეს. ასეთივე მნიშვნელობის იყო რუსეთის შორეულ აღმოსავლეთში, იაკუტიაში გამართული ქალების აქცია, რომლებმაც ომი და მისი თანმდევი სამხედრო მობილიზაცია წრიული ცეკვით გააპროტესტეს.

არა  რუსულ  კანონს

2023 წლის მარტში „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ გამართული აქციები ათიათასობით ადამიანის ერთ, კოლექტიურ გონად მყისიერად გარდაქმნისა და საფრთხის წინაშე მომენტალური თვითორგანიზების კლასიკური მაგალითი იყო. დემონსტრაციებზე საცეკვაო მოძრაობების გამოყენებამ, როგორც წინააღმდეგობის სპონტანურმა ფორმამ, პროტესტის მონაწილეები მომხიბლავ, დაუმარცხებელ პროტაგონისტებად წარმოაჩინა, ხოლო აქციების დაშლის მსურველი სისტემა – შეუხედავ, მორალურად განადგურებულ ანტაგონისტად.

აქციის დაშლის მიზნით გამოყენებულ წყლის ჭავლზე დროშით ხელში მოცეკვავე გოგონას კადრები ვირუსულად გავრცელდა. წინააღმდეგობასთან ერთად, ეს კადრები ასახავდა რაღაც უნივერსალურს, რაც უსიტყვოდაც გასაგებია – მოქნილობას, სისხარტესა და იუმორს. სრულიად სპონტანური ქორეოგრაფიით გოგონა მომენტალურად ადაპტირდა საფრთხესთან, ჭავლის (სისტემის) მოძრაობის ლოგიკა შეისწავლა და მასზე საპასუხოდ რიტმული, გათვლილი ნახტომებით ჭავლს არა მხოლოდ ფუნქცია დაუკარგა, არამედ დასცინა კიდეც.

სისტემის ძალადობრივ ტექნიკებთან სხარტი და იუმორნარევი დაპირისპირების კიდევ ერთი შესანიშნავი მაგალითი იყო ცეკვა, რომელიც აქციების ბოლო ღამეს, გამთენიისას, გამაყრუებელი სირენების ფონზე დაიწყეს პროტესტანტებმა. სირენების ხმა წინააღმდეგობის სურვილით გაერთიანებული ადამიანების დასაშლელად გამოიყენება. მარტის აქციის მონაწილეებმა კი განგაშის საყვირის ხმა ცეკვით ჩაახშეს. პროტესტანტების ცეკვას ეს სათქმელი ჰქონდა: არ გვაინტერესებს, რა მეთოდს გამოიყენებს სისტემა ჩვენ წინააღმდეგ, ჩვენ ყოველთვის ვიპოვით მისგან თავის დაღწევის გზას. და თუ ამ გზაზე ვიცეკვებთ, ვერასდროს გაიმარჯვებ ჩვენზე. „ბოლი გაუშვეს ჩვენ დასაშლელად. მაგ ბოლს ყოველ პარასკევს ვყნოსავთ კლუბებში“, – ამბობდნენ აქციის მონაწილეები. გამთენიისას ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გადამწვარი პოლიციის მანქანებით, საპროტესტო წარწერებითა და ცრემლსადენი გაზით ჯერ კიდევ სავსე რუსთაველის გამზირი დაბურული მანქანით მოინახულეს და იმავე დღეს უკან გაიხმეს კანონი, რომლის ინიცირებასაც ეს პროტესტი მოჰყვა.

ვოლტის კურიერების ქორეოგრაფია

ამ პროტესტს სოლიდარობა გამოუცხადეს კურიერებმაც. მათ გაავრცელეს ვიდეო, რომელშიც მშრომელები საქართველოს დასავლურ მისწრაფებებს უჭერენ მხარს. არსებული პოლიტიკური კლასისგან და დომინანტური მედიის დღის წესრიგისგან განსხვავებით, მათ სოციალური სამართლიანობის შინაარსით დატვირთეს ევროინტეგრაციის გზა. მეტეხის ხიდზე მოპედზე ამხედრებული კურიერების კოლონა ნელა, მხარდამხარ, წრფივად მიემართება ევროპის მოედნისკენ, ზაქარია ფალიაშვილის მუსიკის ფონზე, რომელიც, თავის მხრივ, ქართული, ხალხური (და აღმოსავლური) მუსიკალური მოტივებისა და (დასავლური) კლასიკური მუსიკის ტრადიციების სინთეზითაა გამორჩეული. კოლონა იწყებს წრის შეკვრას მოედნის გარშემო, კულმინაციურ მომენტში კამერა ზევით ინაცვლებს. ციდან ჩანს როგორ დაქრიან კურიერები მოედნის გარშემო, თითქოს წრიულ ცეკვას ასრულებნენ. „ვინ, თუ არა ჩვენ, მშრომელებმა, კარგად ვიცით, რას ნიშნავს მუშაობდე ქვეყანაში, სადაც არ არსებობს ევროპული სოციალური გარანტიები, ევროპული შრომის კოდექსი, ევროპული ჯანდაცვა, ევროპული განათლება და მრავალი სხვა, რაც ადამიანის ცხოვრებას ღირსეულს ხდის“. – აღნიშნულია ვიდეოს აღწერაში. ძველი თბილისის არქიტექტურაში ორგანულად ჩასმული, ისტორიულ მოედანზე წრიულად გაერთიანებული მშრომელების ეს მსვლელობა-ცეკვა ქართულ პოლიტიკურ ველში სოციალური შინაარსის შემოქმედებითი გზებით შემოტანის ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუშია. 

ცეკვა და ქვიარ სხეულები

ტრადიციულ ქართულ ცეკვაში დამკვიდრებული თითქმის ურყევად მასკულინური, ჰეტერონორმატიული პარადიგმები კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა საზოგადოებრივ ცნობიერებაში ბოლო დეკადის განმავლობაში მომხდარმა ძვრებმა. ამ პარადიგმების ცვლილება სხეულის მოძრაობებზეც აისახა. შეიცვალა დამოკიდებულება სექსუალობის მიმართ, გაჩნდა ახალი კითხვები და ამასთან ერთად, დაიწყო გენდერული როლების გადასინჯვაც. ეს პროცესი შედარებით ადრე და ნაწილობრივ, სწორედ ყველაზე ტრადიციული და სახელგანთქმული სახელმწიფო ანსამბლის, „სუხიშვილების“ ახალი, ექსპერიმენტული წარმოდგენებით დაიწყო. ახალ დადგემებში თვალშისაცემი იყო ქალის სხეულის გათავისუფლება მკაცრად დადგენილი დოგმებისაგან და ქალის როლის გაძლიერებასთან ერთად მოძრაობების შემსუბუქება. თუმცა, გენდერული როლების გადახედვისგან განსხვავებით, შედარებით დიდი დრო დასჭირდა ქართული ცეკვისა და სექსუალური იდენტობების ურთიერთმიმართების საკითხის წამოჭრას.

2016 წელს, თბილისში, კლუბ BASSIANI-ზე, ჰომოფობიურ ჩაგვრასა და ძალადობაზე პასუხად მასშტაბური ქვიარ წვეულებების სერია Horoom Nights იწყება. სახელი, Horoom რიტუალური საბრძოლო ცეკვის, ხორუმის მსუბუქი ვარიაციაა და მნიშვნელოვან ინფორმაციას იტევს საქართველოში მიმდინარე ქვიარ პროტესტისა და ბრძოლების შესახებ. ქვიარ მოძრაობა, გადარჩენისა და ახალი გზების დასახვის მიზნით სწორედ კოლექტიურ მეხსიერებაში არსებულ კულტურულ სიმბოლოებსა და კოდებს უკავშირდება და თავიდან აბამს გაწყვეტილ, თითქმის აკრძალულ კავშირს მათთან. მეტიც, ამ სახელის არჩევით მოძრაობა თითქოს საკუთარ ქორეოგრაფიას (და მომავალს) განსაზღვრავს, რომელიც ზუსტად იმეორებს ხორუმის სიუჟეტს: მხარდამხარ, სინქრონში, ერთმანეთის მიყოლებით სცენაზე მოცეკვავეები ჩნდებიან, ფრთხილად იწყებენ გარემოს დაზვერვას, შემდეგ ბრძოლაში ერთვებიან, იმარჯვებენ და ცეკვის კულმინაციურ მომენტში, წრეში, ერთმანეთის მხრებზე დაყრდნობილები, ერთიანობისა და გამარჯვების სადღესასწაულო ცეკვას ასრულებენ.

ამავე სცენაზე იწყება საშემსრულებლო ხელოვნების წარმოდგენები, ე.წ. დრეგ შოუებისა და პერფორმანსების სახით, რომელიც არა მხოლოდ ქვიარ თემში არსებულ პროტესტს მანიფესტირებს, არამედ შინაგანი სამყაროს თვითგამოხატვის, სექსსა და სექსუალობასთან, გენდერულ როლებთან, სტერეოტიპებთან, საზოგადოებრივ წნეხთან, და მათ შორის, საკუთარ თავთან „თამაშის“ ფორმად იქცევა. ქალაქში, ქვიარ ბარებსა და სხვა საკლუბო სივრცეებში აქტიურად იწყება დრეგ კულტურის განაყოფიერება, თვიდან თვემდე ჩნდებიან ახალი არტისტები, რომლებიც დრეგის კლასიკურ, ბევრჯერ ნანახ ფორმებთან ერთად, თვითგამოხატვის ახალ ხერხებს ეძებენ და ცდილობენ, დასავლურ ტრადიციას ადგილობრივი, ავთენტური, ბუნებრივი სახე შესძინონ. ამ ახალი არტისტული მოძრაობის, მისი გავრცელების მასშტაბი გვაჩვენებს, რომ მიწისქვეშეთში დაწყებული პროცესი, პოპულარული კულტურის სახით მოედო საზოგადოებრივ ცხოვრებას.

საკლუბო სივრცეში ცეკვის ტრადიციულ ფორმებთან დამეგობრების, მასთან ერთგვარი თამაშისგან განსხვავებით, რეზონანსული და წინააღმდეგობრივი იყო სექსუალობის საკითხის წამოჭრა კინოში. 2019 წელს ლევან აკინის მიერ გადაღებული ფილმი „და ჩვენ ვიცეკვეთ“ ქართული ანსამბლის წევრ ბიჭებს შორის სასიყვარულო ისტორიას მოგვითხრობს. ფილმის დასასრულს ერთი მათგანი სამუდამოდ მიატოვებს ცეკვას და ჰეტერონორმატიული ტრადიციების საუკეთესო დაცვით, ცოლს მოიყვანს; ხოლო მეორე, პროტესტის ნიშნად, ფინალურ სცენაში ჩოხაში ჩაცმული გამიზნულად არღვევს ქართული ცეკვის დოგმატურ ფორმებს და საკუთარ მოძრაობებს სრულიად თავისუფალ იმპროვიზაციაზე, ზოგჯერ თითქოს განზრახ, ჰეგემონურ კულტურაზე შურისძიების მიზნით, ფემინურ მოძრაობებზე აფუძნებს. ფილმს მძაფრი პროტესტი მოჰყვა ულტრამემარჯვენე კონსერვატორული ჯგუფების მხრიდან, რომლებმაც სიუჟეტი ქართული ცეკვის შეურაცხყოფად მონათლეს.

ბოლო დეკადების სოციალურმა, კულტურულმა და პოლიტიკურმა ცვლილებებმა, ინდივიდუალური და კოლექტიური ცნობიერების გარდაქმნის პროცესმა, ამ პროცესში წარმოქმნილმა კონფლიქტებმა თუ შერიგებებმა მნიშვნელოვანი კვალი დატოვა ახალი ქართული ცეკვის ქორეოგრაფიაზე. ახალი მოძრაობები გაჩნდა არა მხოლოდ ტრადიციულ ცეკვაში, არამედ პირიქითაც, ტრადიციული ცეკვის ილეთები ტრანსფორმირებული ფორმით დაფუძნდა საკლუბო სივრცეებში. თბილისის კლუბების ხშირი სტუმრებისთვის კარგად არის ცნობილი, როგორ იმეორებენ განმეორებით რიტმებზე მოცეკვავე სხეულები ქართული ცეკვის ილეთებს, ხშირად სრულიად გაუცნობიერებლად და ზოგჯერ თითქოს „წამოცდენით“.

დამოუკიდებლობის ისტორიის მანძილზე მიტინგი და წინააღმდეგობა ქვეყნის ყოველდღიურობის ნაწილია, რუტინად ქცეული მანიფესტაციები და დარბევები, აქციები და კონტრაქციები, მარშები და დემონსტრაციები თითქოს ცვლილებების მოლოდინზე მეტად უიმედობის წინააღმდეგ ბრძოლის იარაღად იქცა, ბრაზიანი პროტესტი კი თითქოს ხელოვნების მიმართულებად. საქართველო რომ ფილმი იყოს, უთუოდ ის ორწუთიანი გროტესკული შინაარსის ვიდეონამუშევარი იქნებოდა,  რომელიც 2011 წლის 22 მაისს ნინო ბურჯანიძის მიერ ორგანიზებულ ღამის აქციას ასახავს – მოსალოდნელი თავდასხმისგან თავის დასაცავად კუსტარული ხელკეტებით შეიარაღებული ვერშემდგარი რევოლუციით დაღლილი ადამიანები იტალიური პარტიზანული ჰიმნის, „ბელა ჩაოს“ ფონზე ცეკვავენ.

თუ ცეკვა ჭეშმარიტია, ის აუცილებლად რევოლუციით მთავრდება.

[Protests in Tbilisi – Bella Ciao]